حسن روحانی روز دوشنبه اول اردیبهشت‌ماه، در دیدار اعضای شورای مرکزی مجمع ایثارگران گفت: باید از فرصت پیش‌آمده برای مذاکرات حداکثر استفاده را ببریم. وظیفه اصلی همه ما این است که نگذاریم جنگ شود، نه اینکه از جنگ بترسیم بلکه جنگ به نفع آمریکا و ایران و منطقه نیست. مردم و نظام در دو مقطع سال‌های ۸۲ و ۹۲ مانع جنگ شدند. نگذاریم بهانه در اختیار ترامپ قرار بگیرد، نگذاریم نتانیاهو از شرایط فعلی منطقه به نفع صهیونیسم و علیه ملت ایران و کشورهای منطقه سوءاستفاده کند.
رئیس‌جمهور ایران در دوره‌های یازدهم و دوازدهم اظهار داشت: هدف دیگر اینست که باید تحریم‌ها را برداریم. تحریم معضلی برای مردم ایران است. بعضی می‌گویند تحریم نعمت است، اما چه نعمتی؟ ممکن است برای یک عده کاسب تحریم که دنبال سوءاستفاده هستند نعمت باشد، ولی به ضرر ۸۵ میلیون نفر ایرانی است. نمی‌خواهم بگویم همه مشکلاتی که ما در کشور داریم به خاطر وجود تحریم است اما سهم تحریم کم نیست. فعلاً مذاکره‌ای شروع شده که نتیجه آن معلوم نیست، اول کار است و بحث بر سر این است که مذاکره در چه چارچوبی باشد. هنوز هیچ توافقی نشده است اما در همین حد هم بر بازار ارز و طلا و سکه و حتی امید و روحیه مردم تأثیر گذاشته است.
روحانی به وجود دو دیدگاه درباره مذاکره در ایران اشاره کرد و گفت: یک تفکر معتقد است ما نمی‌توانیم با دنیا تعامل داشته باشیم و مذاکره نادرست است. از این بالاتر هم می‌گویند که بالاخره یک روزی باید با آمریکا وارد نبرد نهایی شویم و هیچ راه دیگری وجود ندارد. می‌گویند سازمان‌های بین‌المللی عادلانه عمل نمی‌کنند و ارزشی ندارند و ما نباید به آن‌ها تکیه کنیم. این حرف از یک نظر درست است، سازمان‌های بین‌المللی بر مبنای عدالت و اخلاق و انصاف بنیان‌گذاری نشده‌اند، بر مبنای قدرت فعالیت می‌کنند ولی از طرفی هم نمی‌توانیم بگوییم که این سازمان‌های بین‌المللی هیچ‌کاره هستند و بی ارزشند. یا اینکه با آن‌ها کاری نداریم و در مقاطعی نباید به آن‌ها مراجعه کنیم. قدرت‌های بزرگ دنیا چه در شرق و چه غرب، هیچ کدام در چارچوب موازین حقوقی و اخلاقی رفتار نمی‌کنند، همه دنبال منافع و هژمونی و سلطه‌طلبی خودشان هستند. اما در عین حال معنایش این نیست که ما نتوانیم با آن‌ها مذاکره کنیم و یا خصومت و تنشی که بین ما وجود دارد را کاهش بدهیم.
او ادامه داد: آیا در برابر همه قدرت‌های بزرگ جهانی باید بایستیم و با آن‌ها مقابله کنیم؟ این کار اصلاً شدنی است؟ به نفع نظام و مردم ما هست؟ اسلام چنین دستوری به ما داده است؟ پیغمبر اسلام(ص) وقتی مبعوث شد و در مدینه حکومت تشکیل داد، مردم مسلمان را بسیج نکرد که با دو ابرقدرت بجنگند، حداکثر پیام داد و برای آن‌ها نامه فرستاد و به اسلام دعوت کرد. بعضی هم به نامه پیغمبر بی‌احترامی کردند ولی حضرت ناراحت و عصبانی نشد و نگفت باید برویم با این‌ها بجنگیم. جنگ‌های اسلام هم عمدتاً دفاعی بود، دیگران توطئه و یا حمله کردند و مسلمانان دفاع کردند.
روحانی به تفکر دوم اشاره کرد و اظهار داشت: این تفکر که ما نمی‌توانیم با دنیا مذاکره کنیم و نباید تعامل داشته باشیم و کاملاً بی‌فایده است، درست نیست. یکی از خواص برجام این بود که ثابت کرد می‌شود با دنیا تعامل کرد و مذاکره می‌تواند مفید باشد. علت اینکه عده‌ای از برجام عصبانی بودند به خاطر همین تفکرشان بود. سالیان دراز به مردم گفته بودند که مذاکره هیچ فایده و خاصیتی ندارد، به قول آن امام جمعه محترم که گفت هر وقت ما با دنیا حرف زدیم شکست خوردیم و همیشه این کار نادرست و غلط بوده است. عده‌ای از روی مسائل جناحی و حزبی و منافع شخصی این حرف‌ها را می‌زنند، یک عده هم اعتقادشان این است که با دنیا نباید مذاکره کنیم.
رئیس‌جمهور ایران در دوره‌های یازدهم و دوازدهم خاطرنشان کرد: امام رضوان‌الله‌علیه که بعد از کشتار جمعه خونین نسبت به عربستان سعودی آن همه ناراحت بودند، حتی تعبیر کردند از صدام هم بگذریم از آل‌سعود نمی‌گذریم، یک سال بعد از حادثه فرمودند بروید مسئله را حل کنید؛ ما که نمی‌توانیم حج نرویم و رابطه نداشته باشیم. همان امام که در برابر صدام که آن همه جنایت کرد و چند هفته قبل از پذیرش قطع‌نامه ۵۹۸ فرمود «امروز تردید به هر شکلی خیانت به اسلام است، غفلت از مسائل جنگ، خیانت به رسول‌الله است»، چند هفته بعد که گزارش‌های مستندی به دست ایشان رسید و دیدند که نمی‌شود جنگ را ادامه دهیم و به نفع نظام و کشور نیست، پایان جنگ را به عهده گرفتند و قطع‌نامه را پذیرفتند. نظرات امام در مسائل مهم بر مبنای منافع و مصالح کشور تغییر می‌کرد. امام نشان دادند که نباید بر یک نظر سماجت کنیم.
او با تأکید بر اینکه «شجاعت در صلح بالاتر از شجاعت در جنگ است»، بیان کرد: امام هم شجاعت در جنگ داشت و هم شجاعت در صلح. بعد از آنکه قطع‌نامه ۵۹۸ را قبول کردند، وقتی به امام گفتند که آماده هستیم، یک بار دیگر به ما فرصت بدهید، می‌توانیم برویم جبهه و بجنگیم؛ امام فرمود من تاکتیکی نگفتم صلح، ما می‌خواهیم با عراق صلح کنیم. بعد هم امام اجازه دادند بلافاصله هیئت مذاکره تشکیل شود و مذاکره شد. مذاکره کردن در برابر اشراری که آن همه جنایت کرده بودند، سخت بود اما مصلحت این بود.
دکتر روحانی در ادامه اظهار داشت: مگر برای امام حسن مجتبی(ع) صلح با معاویه سخت نبود؟ وقتی حجر بن عدی که از یاران خاص امیرالمؤمنین(ع) و شیعیان مخلص و از یاران نزدیک به امام حسن(ع) بود با لحن تند به امام حسن اعتراض کرد که چرا صلح کردی؟ چرا ما را به ذلت کشاندی؟ امام حسن(ع) فرمود: حجر! آنچه تو فکر می‌کنی، فکر اکثریت مردم نیست. من رفتم در مسجد از مردم پرسیدم که آیا آماده هستید به جنگ ادامه بدهیم یا صلح کنیم؟ مردم یکصدا فریاد زدند «البقیة و الحیاة»، گفتند ما می‌خواهیم زندگی کنیم و نمی‌خواهیم بجنگیم. اکثریت قاطع مردم این را گفتند و لذا من صلح با معاویه را پذیرفتیم. برای امام حسن مجتبی(ع) آسان نبود، اما قبول کرد.
رئیس‌جمهور ایران در دوره‌های یازدهم و دوازدهم با اشاره به اینکه «اوضاع داخلی در سیاست خارجی ما مؤثر است»، گفت: باید مردم را به سمت انقلاب و نظام جذب کنیم. عده زیادی از ما فاصله گرفته‌اند. ما قول داده بودیم به مردم که جمهوری اسلامی باشد، احکام اسلام پیاده شود و حاکمیت ملی باشد. جمهوری معنی‌اش این است که جمهور مردم حاکم باشند، مردم پای صندوق بیایند، مردم انتخاب کنند، نظر بدهند، مجلس مردمی و از آنِ مردم باشد. اگر مردم همه به صحنه بیایند، بزرگترین عامل برای جلوگیری از جنگ و خدعه و توطئه دشمن است. مأیوس کردن اسرائیل با حضور مردم در صحنه امکان‌پذیر است. باید به گله و اعتراض مردم گوش کنیم. نمی‌شود که بگوییم هر چه می‌گوییم گوش کنید. نباید مردم را آزار بدهیم و آن‌ها را تحت فشار و منگنه بگذاریم. مردم چیزهایی می‌بینند که زده می‌شوند. مردم انقلاب کردند که از تحقیر نجات پیدا کنیم، مردم می‌گفتند نظام باید مستقل باشد، فساد نباشد، همه پول و امکانات را عده خاصی نبرند، می‌خواستند منابع ملی متعلق به همه ملت باشد. مردم جمهوری اسلامی واقعی می‌خواهند. کلمه جمهوری اسلامی که دردی را دوا نمی‌کند، واقعیت جمهوریت و واقعیت اسلامیت می‌تواند دردها را دوا کند.
دکتر روحانی تأکید کرد: امروز بزرگترین رسالت و وظیفه ما این است که به نظام و حاکمیت تا جایی که امکان‌پذیر است کمک کنیم؛ حالا که مذاکره شروع شده به دولت کمک کنیم. قبلاً فرصت‌های خیلی خوبی داشتیم ولی به خاطر اینکه آن آقا رئیس‌جمهور شود و این آقا نشود، فرصت‌ها را از دست دادیم. دکتر عراقچی در بهار ۱۴۰۰ مذاکره کرد و هرچه ما گفتیم توانست از آن‌ها بگیرد. او توافق کرد که نه تنها تحریم‌های قبلی برداشته شود بلکه هرچه ترامپ هم اضافه کرده بود، بردارند. این را هم تقریباً قبول کردند که حتی سپاه پاسداران از لیست تروریستی حذف شود؛ همه مواردی که ما می‌خواستیم قبول کردند. آن زمان در دولت گفتم اگر به ما اجازه بدهند همین امروز تمام می‌کنیم، یک امضا مانده که آقای عراقچی انجام دهد. نگذاشتند! تا روحانی ناموفق باشد! روحانی کی هست که موفق باشد یا نباشد؟ به فکر ملت و کشور باشید! علت اینکه هفته‌های آخر کوتاه آمدم برای این بود که فکر کردم این‌ها می‌خواهند به توافق برسند ولی به اسم من نباشد و به اسم رئیس‌جمهور بعدی باشد. گفتم باشد و در شورای عالی امنیت ملی هم گفتم این توافقی که همه قبول داریم باید اجرا شود، بناست در دولت من نباشد و در دولت بعدی باشد. خوب باشد. برای من فرق نمی‌کند. ما می‌خواهیم تحریم برداشته شود، امتیاز برای دولت بعدی باشد، عیبی ندارد. اصل این است که مردم راحت شوند. متأسفانه فرصت طلایی را از دست دادیم. ان‌شاءالله از این فرصت حداکثر استفاده را ببریم.