در متن سخنرانی قرائت نشده «سیدعباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران در کنفرانس بین‌المللی سیاست‌های هسته‌ای کارنگی آمده است که مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا باید تنها بر رفع تحریم‌ها و موضوع هسته‌ای متمرکز باشد.
در متن این سخنرانی آمده است: «از آنجا که هدف این گردهمایی، بحث درباره آینده تلاش‌ها برای عدم اشاعه است، اطمینان دارم که سیاست‌گذاران مسئول به‌خوبی درک می‌کنند که فاصله گرفتن از گفت‌وگوها و حرکت به‌سوی درگیری، بسیار بیشتر از آنکه باعث حفظ رژیم جهانی عدم اشاعه شوند، احتمال فروپاشی آن را به همراه دارد.»
به نوشته ایسنا، عراقچی افزود: «مایلم تاکید کنم که هدف من مذاکره علنی نیست و تمرکز من بر توضیح طرز تفکر ایران و اهدافی است که کشورم در پی دستیابی به آن‌هاست. ایران به‌عنوان یکی از امضاکنندگان اولیه پیمان منع اشاعه در دهه ۱۹۶۰، همواره متعهد به اصول دسترسی همگانی به فناوری هسته‌ای صلح‌آمیز و رد تسلیحات اتمی بوده است. ما همچنین تنها کشوری در جهان می‌باشیم که رسما به دلایل اخلاقی و مذهبی با تسلیحات هسته‌ای مخالف هستیم.
ایران همچنین همواره مدافع قاطع ایجاد منطقه عاری از سلاح هسته‌ای (و اخیرا منطقه عاری از سلاح‌های کشتار جمعی) در خاورمیانه بوده است. در واقع، ما این ایده را نخستین‌بار در سال ۱۹۷۴ همراه با مصر پیشنهاد دادیم. این هدف همچنان یکی از ارکان سیاست خارجی ما باقی مانده است، چرا که قویا معتقدیم که تسلیحات هسته‌ای هیچ جایگاهی در منطقه ما یا در جهان ندارند. با چشم‌پوشی از زرادخانه هسته‌ای اسرائیل و امتناع این رژیم از پیوستن به پیمان عدم اشاعه یا پذیرش نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، کشورهای غربی استانداردی دوگانه در نظام جهانی عدم اشاعه ایجاد کرده‌اند. اکنون سال ۲۰۲۵ است؛ این استاندارد دوگانه باید پایان یابد.
دنبال کردن انرژی هسته‌ای غیرنظامی توسط ایران نیز ناشی از اولویت‌های بلندمدتی است که با اهداف توسعه‌ای و اقتصادی ملی ما همسو است. ما در واقع این مسیر را از دهه ۱۹۵۰ با کمک برنامه «اتم برای صلح» رئیس‌جمهور آیزنهاور آغاز کردیم. با جمعیتی بیش از ۹۰ میلیون نفر و زیرساخت صنعتی گسترده، تنوع‌بخشی به منابع انرژی برای تضمین تاب‌آوری اقتصادی و همچنین پایداری زیست‌محیطی امری حیاتی است.
متأسفانه، برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ما به‌دلیل برداشت‌های نادرست و روایت‌های سیاسی‌محور، دچار سوتعبیر و سوتفاهم شده است. چنین روایت‌هایی منجر به سیاست‌های اشتباه و مانعی برای دیپلماسی موثر شده‌اند. با این حال، محتاطانه خوشبین هستم که این فضای مسموم ممکن است در آستانه تغییر باشد. به‌نظر می‌رسد رئیس‌جمهور ترامپ از اشتباهات فاجعه‌بار دولت‌های پیشین که هزاران میلیارد دلار از مالیات‌دهندگان آمریکایی را در منطقه ما به هدر داد- آن هم بدون اینکه هیچ دستاوردی برای ایالات متحده به همراه داشته باشد - آگاه شده باشد.»
ایران بارها نشان داده که آماده تعامل با ایالات متحده بر مبنای احترام متقابل و جایگاه برابر است. این شامل به رسمیت شناختن حقوق ما به‌عنوان عضو پیمان عدم اشاعه، از جمله توانایی تولید سوخت برای نیروگاه‌های هسته‌ای خود می‌شود. ما همچنین به‌روشنی اعلام کرده‌ایم که چیزی برای پنهان کردن نداریم. به همین دلیل است که ایران - در چارچوب توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ - با سخت‌گیرانه‌ترین رژیم بازرسی که جهان تاکنون دیده موافقت کرده است. خروج ایالات متحده از برجام در سال ۲۰۱۸ به همراه بازگردانده شدن تحریم‌ها، این روند را مختل و اعتماد را خدشه‌دار کرد اما با وجود این عقب‌گردها، ایران بار دیگر تعهد خود به دیپلماسی را به نمایش گذاشته است.
برای حرکت به جلو، پایه و اساس باید محکم باشد. هر مذاکره‌ای باید بر اصول مصالحه معقول و عادلانه استوار باشد. برخلاف ادعاهای برخی گروه‌های ذی‌نفوذ، ایران همواره به تعهدات خود پایبند بوده است. عملکرد ما گویای این حقیقت است: ما در برجام متعهد شدیم که به‌دنبال ساخت سلاح هسته‌ای نرویم و این واقعیت اخیرا توسط مدیر اطلاعات ملی آمریکا تأیید شده است. از آنجایی که ما حتی هفت سال پس از خروج آمریکا از برجام به تعهدات خود وفادار مانده‌ایم، می‌توان روی پایبندی ایران به توافقاتش حساب کرد. کسانی که خلاف این را ادعا می‌کنند، یا ناآگاه هستند یا فریب‌کار.»
دو سوءبرداشت مهم دیگر وجود دارد که باید به آن‌ها پرداخته شود: نخست، برخی گروه‌های ذی‌نفوذ به‌طور آشکار تلاش می‌کنند مسیر دیپلماسی فعلی ایران و آمریکا را دست‌کاری کنند. تلاش آن‌ها شامل این ادعای نادرست است که توافق احتمالی آینده یک برجام دیگر خواهد بود. در حالی که برجام دستاورد قابل توجهی بود، باید به‌روشنی بگویم که بسیاری در ایران بر این باورند که برجام دیگر برای ما کافی نیست. آن‌ها خواهان توافقی جدید هستند که منافع ایران را تضمین کند، در حالی که نگرانی‌های تمامی طرفین را نیز مدنظر قرار دهد. من می‌خواهم با این درخواست موافقت کنم. در حال حاضر نمی‌توانم به جای رئیس‌جمهور ترامپ صحبت کنم؛ اما با توجه به اقدامات گذشته‌اش، می‌توان فرض کرد که او نیز خواهان برجامی دیگر نیست.
ثانیا، ایران هرگز مانعی در مسیر همکاری‌های اقتصادی و علمی با ایالات متحده نبوده است. مانع اصلی، دولت‌های پیشین آمریکا بوده‌اند که اغلب تحت تأثیر همان گروه‌های ذی‌نفوذ ویژه عمل کرده‌اند. همان‌طور که اخیرا در صفحات روزنامه واشنگتن‌پست اشاره کردم، شرکت‌های آمریکایی می‌توانند از فرصت تریلیون‌دلاری‌ای که اقتصاد ما فراهم می‌کند، بهره‌برداری کنند. این شامل شرکت‌هایی می‌شود که می‌توانند در تولید برق پاک از طریق منابع غیرهیدروکربنی به ما کمک کنند. ایران هم‌اکنون یک راکتور در نیروگاه هسته‌ای بوشهر دارد. برنامه بلندمدت ما ساخت دست‌کم ۱۹ راکتور دیگر است؛ این بدین معناست که ده‌ها میلیارد دلار قرارداد بالقوه در دسترس قرار دارد. بازار ایران به‌تنهایی آن‌قدر بزرگ است که می‌تواند صنعت هسته‌ای در حال رکود ایالات متحده را احیا کند.
با نگاه به آینده، هر توافقی که ممکن است حاصل شود باید بر تضمین منافع اقتصادی ایران، همراه با یک برنامه نظارت و راستی‌آزمایی قوی و اطمینان از ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران استوار باشد. این رویکرد می‌تواند ثبات و اعتماد بلندمدت ایجاد کند. دامنه مذاکرات نیز باید روشن باشد؛ مذاکرات باید صرفا بر رفع تحریم‌ها و موضوع هسته‌ای متمرکز باشد. در منطقه‌ای به خشونت و ناپایداری ما، ایران هرگز امنیت خود را موضوع مذاکره قرار نخواهد داد.
هم چنین به همان اندازه مهم است که به گذشته تمدنی ایران و هویت فرهنگی و سیاسی‌ای که تاریخ کهن ما پدید آورده احترام گذاشته شود. استفاده از تهدید و فشار علیه ملت سرافراز ایران، مدت‌هاست که ناکارآمدی خود را نشان داده و به جای گشودن راه‌های سازش، آن‌ها را بسته است. تعامل سازنده، مبتنی بر احترام متقابل و جایگاه برابر، بسیار موثرتر در ایجاد اعتماد و پیشبرد گفت‌وگوهاست.
و در نهایت، ایران نباید به‌عنوان یک استثنا در چارچوب جهانی عدم اشاعه تلقی شود. به‌عنوان یکی از اعضای پیمان عدم اشاعه، ایران از همان حقوق برخوردار است و همان وظایف و تعهداتی را دارد که سایر اعضا دارند. احترام به اصل برابری، برای دستیابی به راه‌حلی عادلانه و پایدار، ضروری است.
افزون بر این، اگر قرار است رژیم جهانی عدم اشاعه پابرجا بماند، همه طرفین - به‌ویژه کشورهای دارای تسلیحات هسته‌ای - باید به تعهدات خود پایبند باشند. تنها از طریق پاسخ‌گویی متقابل است که می‌توانیم به چالش‌های فوری امروز پاسخ دهیم.