سپهر کرمی، پژوهشگر حوزه جمعیت و خانواده با بیان اینکه حدود ۶۷ درصد از زنان شاغل، استرس ناشی از تعارض نقش‌های خانوادگی و شغلی را تجربه می‌کنند به ایرنا گفت: این در حالی است که ۷۲ درصد از مردان ایرانی نیز ناامنی شغلی را اصلی‌ترین مانع برای افزایش تعداد فرزند(فرزندآوری) می‌دانند. بر اساس آمارهای رسمی، نرخ باروری در ایران از حدود ۶.۵ فرزند به ازای هر زن در دهه ۱۳۶۰ به کمتر از ۱.۶ فرزند در سال‌های اخیر رسیده است. این روند نزولی بحران پیری جمعیت و فشار بر نظام بیمه‌های اجتماعی را تشدید کرده، بلکه کاهش نیروی انسانی جوان را نیز به همراه داشته است. مساله‌ای که امنیت اقتصادی و توسعه پایدار کشور را تهدید می‌کند. در ادامه گزیده نظرات وی را می خوانید.
انتخاب مشترک
تصمیم به فرزندآوری یک انتخاب مشترک است که به توازن منابع اقتصادی و زمانی زوجین وابسته است و اگر مردان در این فرآیند مشارکت نکنند، زنان به‌طور ناخواسته تحت فشار هزینه‌های روانی و فیزیکی فرزندآوری قرار می‌گیرند. مردان به‌عنوان تأمین‌کنندگان اصلی معیشت در شرایط ناپایداری اقتصاد از جمله تورم ۴۰ درصدی و بیکاری جوانان، قادر به پذیرش هزینه‌های اضافی نیستند. تصمیم به افزایش تعداد فرزندان به ثبات شغلی، درآمد کافی و احساس امنیت اقتصادی مردان بستگی دارد.
بیکاری مردان
نرخ بیکاری مردان به ویژه در گروه سنی ۲۰ تا ۳۵ سال به ۱۵ درصد رسیده و تورم بالا، نرخ فرزندآوری را به یک چالش اجتماعی و اقتصادی تبدیل کرده است. بر اساس ماده ۱۱۰۵ قانون مدنی ایران، ریاست خانواده از نظر حقوقی بر عهده مرد است و این جایگاه نه تنها مسئولیت‌های اقتصادی، بلکه نقش مردان در تصمیم‌گیری‌های کلانی مانند فرزندآوری را نیز تعیین می‌کند. به گفته کرمی، از منظر اسلامی نیز، مردان به عنوان «قوامون» نگهداران خانواده معرفی شده‌اند و مسئولیت تأمین معیشت بر عهده آنهاست، با این حال، سیاست‌های فعلی مرتبط با افزایش جمعیت، از جمله تبلیغات رسانه‌ای و طرح‌های تشویقی، عمدتاً زنان را مخاطب قرار می‌دهد.
موانع فرزندآوری
بر اساس پژوهش‌هایی که مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۱۴۰۱ انجام داده است، میل به فرزندآوری در میان زوج‌های ایرانی به طور متوسط ۳ فرزند است، اما نرخ واقعی باروری کمتر از ۲ فرزند گزارش می‌شود و این شکاف نشان می‌دهد که موانع ساختاری مانند بیکاری، گرانی مسکن، نبود حمایت‌های اجتماعی و نابرابری جنسیتی ، مانع تحقق این خواسته‌ها شده‌اند، در چنین شرایطی، سیاست‌های جمعیتی که تنها بر ترغیب روانی زنان تمرکز می‌کنند، محکوم به شکست است.
تقویت نابرابری‌های جنسیتی
مواجهه با بحران کاهش جمعیت در ایران، ضروری است که از نگرش تک‌بُعدی به زنان فاصله گرفته و به سمت سیاست‌های جامع و همه‌جانبه حرکت کنیم، این رویکرد باید مردان را نه به عنوان ناظران بی‌اثر، بلکه به عنوان شرکای فعال در فرآیند فرزندآوری به رسمیت بشناسد و نقش آن‌ها را در این زمینه پررنگ‌تر کند، تنها با مشارکت برابر و آگاهانه هر دو جنس است که می‌توان بر این چالش غلبه کرد.
تمایل به فرزندآوری
نتایج پژوهش نشان می‌دهد که رابطه معناداری بین جنسیت و تمایلات باروری افراد وجود دارد، اگرچه درصد تمایل به بی‌فرزندی در بین مردان اندکی بیشتر از زنان است، اما تمایل به داشتن فرزند بیشتر نیز در بین مردان بیشتر دیده می‌شود. به‌طور مشخص، ۲.۳ درصد مردان و ۲ درصد زنان تمایل ندارند فرزندی داشته باشند. ۵۷ درصد مردان در مقابل ۶۱.۲درصد زنان، تمایل خود را به داشتن ۲ فرزند اعلام کردند؛ ۲۵ درصد مردان گفته‌اند که تمایل دارند سه فرزند یا بیشتر داشته باشند، در حالی که این رقم برای زنان ۱۸.۸ درصد است.
3 علت عدم فرزندآوری
۳۶.۴ درصد از مردان، هزینه‌های اقتصادی فرزندان را به‌عنوان مهم‌ترین دلیل کاهش فرزندآوری بیان کرده در حالی که تنها ۱۰.۹ درصد زنان این دلیل را عنوان کرده‌اند. دومین دلیل زوج ها برای نخواستن فرزند، ۲۸.۸ درصد مردان و ۴۷.۳ درصد از زنان عدم علاقه به فرزندآوری است. مسئولیت زیاد فرزندان، نیز دلیل دیگری است که هر دو جنس، به عنوان دلیل سوم عدم تمایل به فرزندآوری عنوان کرده اند.