دکتر فرشته پیروز دانشجوی دکترای تخصصی طب سنتی ایرانی در خصوص اهمیت خواب در سلامت سالمندان معتقد است: خواب مناسب می‌تواند میزان اضطراب و ناراحتی‌های روانی را کاهش داده و در فعالیت‌های روزمره افراد و موقعیت‌هایی که نیاز به تمرکز دیده می‌شود، یک مؤلفه مؤثر و کارآمد تلقی شود. این در حالی است که نداشتن خواب مطلوب، منجر به ایجاد خستگی، خواب آلودگی فرد در طول روز شده و حتی در تمرکز فرد نیز اختلال ایجاد می‌کند.
محققان به این نتیجه رسیده‌اند که با افزایش سن تغییر در الگو و کیفیت خواب رخ می‌دهد که می‌تواند سلامت و سازگاری فرد را دستخوش تغییر کند. دشواری در شروع خوابیدن شب، تغییر طول خواب شبانه، صبح زود بیدار شدن، خوابیدن صبح و خواب بیشتر در روز؛ از دیگر تغییراتی است که در افراد مسن با افزایش سن رخ می‌دهد. علائم دیگر شامل خستگی، تنش، اضطراب، سردرد، عملکرد ضعیف در حافظه، بیماری‌های معده، خشم و کمبود انرژی است.
در این مطلب به گزیده از سبک زندگی سالم با محوریت خواب در سالمندان میپردازیم.
سلامت سالمندی در طب ایرانی
حکمای طب سنتی عمدتا مزاج مشایخ را به دلیل نقصان در حرارت و رطوبت غریزی، غایت سردی و خشکی می دانند و با بروز مشکلات هضم، زمینه حصول رطوبات غریبه که تشدید کننده سردی بوده و ظاهر سرد و تر را ایجاد می‌کند که دلیل بروز حالتی از سلامت در مشایخ می‌شود که حالتی بین صحت و مرض (مشابه حال دوران نقاهت بیماری) در این افراد ایجاد می کند.
بنابراین بهترین آب و هوا برای زندگی سالمندان آب و هوای معتدل بهاری است که نه سرما و نه گرما گزشی نداشته باشند. غذای شان باید در مقدار کم باشد در عین حال که غذاییت بیشتری دارد سریع الهضم بوده و اجابت مزاجی روان و بی فشار با تخلیه کامل ایجاد کند.
گوشت‌هایی مانند گوسفند ۶ ماهه، جوجه خروس، مرغ بچه، کبک برای تهیه آبگوشت یا میل کردن شیر کامل، گرم شده با افزودن اندکی دارچین و شکر یا تخم مرغ نیم برشت با زرده خمیری عسلی و نان گندم کامل خوب برشته شده همگی مصداق کاملی از غذای مناسب سالمندان هستند.
وقتی لازم باشد در سالمندی افزایش قوت و رطوبت دهیم بهتر است مقدار غذای مناسبش را افزایش داده و در دفعات بیشتر با حجم کمتر توصیه کنیم. فراموش نکنیم که هرگز نباید وعده شام را برای سالمندان حذف کرد. چون هرقدر هم که ضعیف باشند به دلیل کم حرکتی شبانه و خنکی هوا، قوت هضم آنها افزایش یافته و جذب بهتری خواهند داشت. پس وعده شام هم باعث خواب بهتر است هم خواب هرچند اندک شبانه بهبود دهنده هضم بهتر آنها خواهد بود. ستوده ترین خوراکی خواب آور در سالمندان و میانسالان خوردن کاهو بخصوص در عصر و وعده شب است.
استفاده از آب نیم گرم
بهتر است سالمندان برای حفظ سلامتی و بهبود وضعیت خواب برای وضو و استحمام از آب نیم گرم استفاده کرده و لباس شان در هر فصل نسبت به جوانان، گرم تر باشد تا کیفیت خواب و بیداری بهتری را تجربه کنند. بستر سالمندان باید نرم تر باشد تا بتوانند به راحتی و لذت در آن غلت بزنند تا احساس خوشایند شادکامی در آنها ایجاد کند.هرچیزی که باعث افزایش سردی می‌شود پرهیز کنند. نصب منظره های ترسناک در محیط زندگی سالمند، تماشای فیلم ها، اخبار یا منظره های ترسناک و اندوه ناک قبل از خواب همگی می‌توانند کیفیت و کمیت خواب را در فرد سالمند نامطلوب کنند. استفاده از عطرهای سرد(عطر نیلوفر، کافور) یا خوردن ترشی‌ها به خصوص در وعده شام یا قبل خواب از دیگر عواملی هستند که با افزودن سردی در سالمند بر خواب آنان اثر نامطلوبی خواهد گذاشت. همچنین در صورت وجود بیماری های زمینه‌ای به خصوص مشکلات کبدی، معدی، مغزی و قلبی باید تدابیری ویژه و اختصاصی به این موارد افزوده و از برخی داروها هم کمک گرفت که با نظر پزشک و حسب شرایط هر فرد توصیه خواهد شد.