مزاج در طب سنتی ایران مفهومی کلیدی برای تعریف سلامت و بیماری انسان است و به زبان ساده، بر اساس این فلسفه، هر موجودی اعم از جاندار یا بی جان از عناصری تشکیل شده است که به عنوان مواد اولیه با کیفیت های متفاوت و در نسبت های مختلف به حساب می آید. طبق این تعریف، خلق و خو و درصد ترکیب هیچ دو نفری یکسان نیست، همانطور که اثر انگشت هیچ دو نفری یکسان نیست. این تئوری بیان می کند که در یک دسته بالینی، افراد سالم و بیمار با توجه به علائمی مانند رنگ صورت، دمای بدن، ویژگی های نبض، شرایط جسمی و روحی، کیفیت مدفوع و غیره در گروه های مختلف قرار می گیرند. نکته کلیدی این است که در اصول اولیه طب سنتی ایران، هر ماده خوراکی اعم از غذا و دارو، مزاج خاصی دارد که با توجه به اثر خود با بدن مصرف کننده تعامل دارد. سبک زندگی مناسب برای افراد گرم و خشک مزاج در طب سنتی ایران
نکات ویژه برای مزاج گرم و خشک عبارتند از:
هوای تازه و خنک تنفس کنید.
در رژیم غذایی خود به جای گوشت، سبزیجات و میوه های بیشتری بگنجانید.
آب و مایعات بیشتری بنوشید تا ادرار صبحگاهی شما غلیظ نباشد و رنگ آن به زرد لیمویی تغییر کند.
هر شب شش تا هفت ساعت بخوابید. در روزهای تابستان یک ساعت استراحت بعد از ناهار رطوبت کافی برای بدن شما فراهم می کند.
فعالیت بدنی و ورزش را در هوای خنک صبح زود یا عصر انجام دهید.
هر شب بینی خود را با کمی روغن بادام شیرین طبیعی مرطوب کنید.
از آب و هوا، محیط، فعالیت ها و حالات روحی که باعث افزایش گرما و خشکی می شود خودداری کنید.
از نوشیدن زیاد چای و قهوه خودداری کنید.
از فعالیت زیاد و ورزش شدید خودداری کنید، زیرا باعث افزایش گرما و خشکی می شود.
از بی خوابی و کم خوابی (کمتر از پنج ساعت خواب) و دیر خوابیدن خودداری کنید.
از عصبانیت، هیجانات ذهنی و حرف زدن زیاد بپرهیزید.
اگر افراد با مزاج گرم و خشک این دستورالعمل ها را رعایت نکنند، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری های زیر هستند: اضطراب، تنش های روانی، میگرن، وزوز گوش، تپش قلب، اسهال خونی، یرقان، لکه بینی و افزایش خونریزی در دوران قاعدگی، سرفه خشک، بی خوابی، سوزش بدون دلیل در هنگام ادرار و کاهش وزن شدید.
غذاهای مناسب برای مزاج گرم و خشک عبارتند از: آش سیب، گلابی، آلو، بامیه، خورشت کدو تنبل ، هندوانه، مغز بادام، کدو، ماش و جو.
خوردن سیر، پیاز، خربزه، بادمجان، سیاه دانه، موز و طالبی برای افراد با مزاج گرم و خشک مناسب نیست.
سبک زندگی مناسب برای مزاج گرم و مرطوب در طب سنتی ایران
نکات ویژه مزاج شناسی برای مزاج گرم و مرطوب:
در هوای سرد خود را گرم و در هوای گرم خنک نگه دارید.
میوه ها و سبزیجات را تقریباً به اندازه گوشت در رژیم غذایی خود بگنجانید. غذاهای دریایی با آب و هوای گرم و مرطوب سازگار است.
15 تا 30 دقیقه پیاده روی یا دویدن در صبح برای افراد گرم مزاج و مرطوب مفید است.
برای مزاج گرم و مرطوب شش تا هفت ساعت خواب شبانه کافی است. این افراد باید از زود خوابیدن و زود بیدار شدن خودداری کنند. در تابستان نیم ساعت استراحت بعد از غذا برای آنها مفید است، بنابراین اگر مزاج شما گرم و مرطوب است از تلاش برای خواب بیش از 8 ساعت خودداری کنید.
برای داشتن حرکات طبیعی روده، غذاهای ملین را در برنامه غذایی خود بگنجانید.
حجامت درمانی برای افراد با این مزاج مفید است و بهتر است در بهار یا تابستان انجام شود.
فعالیت زیاد و ورزش های سخت برای کسانی که این مزاج دارند مفید نیست.
از نگرانی، عصبانیت و هیجان بیش از حد خودداری کنید.
اگر افراد با مزاج گرم و مرطوب این دستورات کلی را رعایت نکنند، بیشتر دچار بیماری های زیر می شوند: سردرد، خواب آلودگی، خون در ادرار، خستگی، ناتوانی جنسی، چاقی و تپش قلب.
از این موارد بیشتر در رژیم غذایی خود استفاده کنید: کاهو، خیار، پرتقال، نان جو، غلات جوانه زده، سیب، تمر هندی و آلو بخارا
این غذاها برای افراد با مزاج گرم و مرطوب مناسب نیستند: انواع ادویه های شور که به نام شور، گوشت زیاد، غذاهای چرب، خرما، انبه، کشمش، جگر، موز و سیر نیز شناخته می شوند.
سبک زندگی مناسب برای مزاج سرد و مرطوب در طب سنتی ایران
دستورالعمل های خاص مزاج شناسی برای مزاج سرد و مرطوب عبارتند از:
نیم ساعت قبل از غذا و یک تا دو ساعت بعد از غذا آب ننوشید.
به دلیل ضعف توانایی دستگاه گوارش، افراد بلغمی بهتر است تنها دو وعده در روز بخورند.
ورزش و فعالیت بدنی منظم را در برنامه روزانه خود بگنجانید.
برای 10 تا 15 دقیقه پیاده روی بعد از شام مفید است.
هشت ساعت خواب خوب خواهد بود. افراد بلغمی باید در سحر از خواب بیدار شوند تا خلط اضافی در بدنشان تولید نشود.
خوابیدن و استراحت زیاد باعث افزایش سردی و خشکی می شود و مضر خواهد بود. توصیه می شود به خصوص در شرایط آب و هوایی مرطوب، لباس گرم مناسب بپوشند.
استراحت زیاد و کم تحرکی برای مردم مضر است.
خوابیدن در طول روز به خصوص یک ساعت قبل از غروب آفتاب بسیار مضر است. زیرا باعث افزایش خلط، سنگینی سر، التهاب سینوس ها و کند شدن فعالیت مغز می شود.
اگر افراد دارای مزاج سرد و مرطوب دستورات فوق را رعایت نکنند، در معرض ابتلا به این علائم و بیماری ها هستند: عطسه، سردرد، کاهش حافظه، تنگی نفس، پرخوابی، آسم، سینوزیت، التهاب و بزرگی لوزه ها، سوء هاضمه. رفلاکس معده و مری، شب ادراری، درد و التهاب مفاصل، ترشحات زنانه و تاخیر در قاعدگی.
افراد با این مزاج باید غذاهای غنی از پروتئین و ملین مانند تخم مرغ، گوشت، میگو و جگر مصرف کنند. همچنین، آنها باید در مصرف غذاهای سرد در زمستان و شب احتیاط کنند.
اگر مزاج شما سرد و مرطوب است، از این مواد در رژیم غذایی خود استفاده کنید: گوشت بره، بوقلمون، سیب، رازیانه، هویج، نخود فرنگی، گندم، دارچین، زنجبیل، عسل، آب میوه، خرما و پسته. موادی مانند عدس، میوه ترش، قارچ، گوشت گاو و کاهو برای افراد با این مزاج خوب نیست.
تارنمای ایران فرانت پیج
برگردان و کوتاه سازی علی اصغر شهدی
Asghar.shahdi@gmaill.com