از نگاه بسیاری از دانشوران، مباحثی مانند روانشناسی و چیستی روح آدمی ، همواره با پرسشگری و حتی سویه های راز آمیزی از حیرت و ابهام ، روبرو بوده است. تاریخ علوم انسانی، بویژه در حوزه فلسفه، عرفان و دین گواهی می دهد که جوامع بشری برای شناخت هزار توی ذهن و روح ، به کاوش ها و کوشش های گرانسگی در عرصه معرفت نفس و رویکرد های روانشناسانه، چنگ انداخته است. جستارهای علمی قرن اخیر از یک سو و باورها و گزاره های دینی و عرفانی پیشینیان از سوی دیگر، در لایه های معرفتی روح و روان انسانی، در حکمت نظری و عملی سابقه و اهمیت زیادی دارد و حتی خاستگاه شناخت روان آدمی را در حکمت خسروانی در عصر ایران باستان و تداوم آنرا در اندیشه های محمد زکریای رازی، بوعلی سینا، شیخ اشراق و ابوریحان بیرونی، نشان می دهد .
پروفسور حسن امین فیلسوف و ایرانشناس، در سخنرانی کلیدی خود در مراسم رونمایی و تحلیل کتاب «روان ، درخشش ایرانی» که درمحل موزه و کتابخانه ملک برگزارشد ، انتشار این کتاب را نگرش و پژوهشی نوین در حوزه علم روانشناسی در ایران دانست. در نگاه سید حسن امین ، مقوله شناخت روح و روان آدمی با هویت و‌خاطره جمعی بشری و به تعبیر یونگ وجدان ناخودآگاه جمعی، پیوند وثیقی دارد و همین ویژگی معرفتی ، امکان گفتگو و روند متقابل فرهنگ ها را برای شناخت بیشتر از یکدیگر فراهم می سازد.
پرفسور امین با اشاره به نقش معرفتی بزرگان اسلامی و ایرانی مانند محمد زکریای رازی، بوعلی سینا، ابو ریحان بیرونی و ملاصدرا خاطر نشان کرد ، این دست از حکیمان متقدم، علم طب را به دو مقوله جسمانی و روحی تقسیم کرده اند و با تحقیقات خود به دنبال طب جالینوسی در طب جسمانی مباحثی مانند لزوم حفظ اعتدال بین به قول سعدی « چهار طبع مخالف سرکش» شده اند و مزاج‌شناسی انسان ها را اصل طبابت خود قرار داده اند. اما در زمینه روانشناسی و علوم النفس و به تعبیر فارابی «طب روحانی»، ذیل حکمت عملی و علمی اخلاق، روش های کسب فضایل و حسنات و ترک سیئات و مهلکات و هم درمان الام روحی کتاب ها و رسایل زیادی به عنوان یک میراث سترگ فرهنگی برجا گذاشته اند و برخی از آثار مهم آنان را نشانه اهمیت علم النفس در سده های چهارم تا اکنون دانست.
در ادامه سید حسن امین از کم توجهی نسل جدید به میراث غنی ایران در زمینه های فلسفی، معرفت النفس، عرفان و اخلاق و درنتیجه روانشناسی و مشاوره گلایه کرد و روند تقلید بی در و پیکر از الگوهای غربی را در مسایل روحی و روانی ناکارآمد خواند. وی از باب خاطره نقل کرد که بیش از نیم قرن پیش در ۱۳۵۱ در مقدمه اولین کتاب فلسفی خود با نام «برداشتی از مشاعر ملاصدرا» چاپ کانون انتشارات عابدی نوشته است که اگر در بر همین پاشنه ( روند غربگرایی شش سال پیش از انقلاب ۱۳۵۷) بچرخد ، ایران در آینده مجبور می شود برای تدریس آثار ملاصدرا هم از خارج متخصص وارد کند که البته این پیش بینی درست از آب درنیامد؛ به طوری که در پی انقلاب ۵۷ و فرایند معکوس از غرب گرایی به اسلام‌گرایی در فضای اجتماعی و‌دانشگاهی ، پارادایم جدیدی پدید آمد که علوم اسلامی و بومی را در کانون توجه نهاد های دانشگاهی و علمی نشاند.
به نظر پروفسور امین روند تحولی علم در ایران فراز و فرود های خودش را طی کرده است و شایسته نیست نسل های جدید از میراث گذشتگان بیگانه بمانند. وی در همین زمینه با استناد به شعر نظامی، علوم را به دو بخش علم الاادیان و علم الابدان تقسیم کرد و بعد طب را به جسمانی ( پزشکی ) و طب روحانی ( حکمت عملی، معرفت النفس و اخلاق) تقسیم کرد . وی تصریح کرد: این نفس دارای مراتب مختلف است، از نفس نباتی و حیوانی بگیرید تا نفس مدبره انسانی و نهایتاً نفس کلیه الهیه که مخاطب ارجعی الی ریک راضیه مرضیه قرار می گیرد و همین سیر صعودی است که مولانا مراتب آن را در شعر معروف از جمادی مردم و نامی شدم، ذکر کرده است. این سینا می گوید : هبطت ال من المحل الارفع/ورقهای ذات تعزز و تمنع... شیخ اشراق سهروردی هم می گوید: ابدا تحن الیکم الارواح ...ملاصدرا هم همین مباحث را در بخش نفس اسفار ذکر کرده و من هنگامی که این متن را نزد علامه حسن‌زاده آملی می خواندم، ایشان مراتب سیعه قلبیه را با هفت‌خوان رستم در شاهنامه تطبیق کرد که من مطالب ایشان را در مجله سخن به مدیریت دکتر پرویز خانلری و مجله وحید به مدیریت دکتر سیف الله وحیدنیا در همان پنجاه سال پیش چاپ کردم.
پس از سخنرانی مبسوط پروفسور امین، استاد معین کمالی، مولف کتاب «روان، درخشش ایران»، به مولفه های روانشناسی ایرانی و وجوه تمایزی علم روانشناسی با سایکولوژی پرداخت . وی با اشاره به نقاط قوت روانشناسی در قلمرو فرهنگ ایرانی بر این باور است که باید از روش های بومی خودمان در حوزه های پالایش روان و بالندگی و خودشکوفایی افراد استفاده کرد که تاکنون در ایران مورد غفلت قرار گرفته است. این جلسه فرهنگی و پژوهشی با سخنرانی پایانی از سوی دکتر پرهام شمس الدینی عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان و پژوهشگر تاریخ پزشکی، در معرفی و نقد محور های اصلی کتاب مذکور پایان یافت.