آیا تشکیل شورای راهبری انتخاب اعضای کابینه می تواند وعده فراجناحی و متخصص گرایی در دولت چهاردهم را عملی کند یا خیر؟
پس از مرحله اول کسی انتخاب شده که کاردان است. کسانی به عنوان اعضای شورای راهبردی معرفی شده اند که کارشناس و با تجربه اند. نتیجه بررسی و مشورت این افراد می توانند به انتخاب گزینه های درستی منتهی شود.
در مورد وزیر امور خارجه، به مشخصاتی نیاز است که باید در فرد مورد نظر احراز شود. جناح بندی سیاسی فرقی ندارد باید وزیر امور خارجه برخی مشخصات را داشته باشد. این وزیر از مهمترین افراد کابینه است و فراجناحی بودن می تواند اولین مشخصه وزیر امور خارجه باشد. چون مساله سیاست خارجی دنبال کردن منافع ملی است.
افرادی که در شورای راهبردی فعالیت می کنند دلسوز و کارشناس هستند. تصمیم آن ها انتخاب بهترین گزینه ها و توجه به ویژگی مدیر و مدبر بودن است. وگرنه مدت ها از کار و زندگی زدن سودی برای کسی ندارد این افراد برای تشکیل کابینه ای قوی کار می کنند.
اجرای ایده های جدید برای تحقق اهداف دولت و برطرف کردن مشکلات کشور، اقدام مبارکی است. مهم است که افراد را با ارزیابی های واقع بینانه نه با سفارش و توصیه انتخاب کنیم.
کمیته هایی که تشکیل شده اند توانایی های افراد را می سنجند و با امتیاز دهی برترین گزینه را انتخاب می کنند. درحالیکه قبلا شاهد معرفی افراد بدون توجه به توانایی و صرفا به دلیل نزدکی به گروه سیاسی حاکم بودیم.
با توجه به مشکلاتی که در سیاست خارجی وجود دارد، سکاندار این حوزه به چه ویژگی هایی نیاز دارد؟
وزیر امور خارجه باید مدیری توانمند باشد، زیرا در این وزارت نیروهای کارشناس تربیت می شوند و بدنه متخصص و شایسته ای وجود دارد، مساله استفاده درست از این نیروها است.
دانش و سرمایه انسانی خوبی در وزارت امور خارجه وجود دارد. این نیروی کارآمد به فراز و فرود سیاست خارجی اشراف خوبی دارد. باید از دریافت و اطلاعات این نیروها استفاده شود.
استفاده از نیروی کارشناس، ساماندهی و توزیع مناسب این نیروهای متخصص در کشور های مختلف وظیفه ای بر عهده وزیر امور خارجه است. این مجموعه باید در راستای اهداف کشور کار کنند. اگر سیاست خارجی باید براساس عزت، حکمت و مصلحت برنامه ریزی و اجرا شود، باید از این اکثریت پر تجربه و توانمند که شناخت درستی از جهان امروز دارند استفاده به جا و مناسبی داشت.
وزیر امور خارجه باید ویژگی دید کلان و بین المللی داشته باشد. تشخیص مناسبات قدرت در نظام بین المللی کنونی دیگر مشخصه وزیر امور خارجه است. جهان امروز، جهان گذار است. دنیا از تک قطبی به سمت جهانی چند جانبه نگر و بی قطبی حرکت کرده است. در چنین فضایی نباید وزیر امور خارجه کشور مهمی مثل ایران در دوران جنگ سرد سیر کند. دید کلان نگر ارزیابی دقیقی از جهان در حال گذار به وزیر امور خارجه می دهد و او باید این دریافت را به جامعه و ارکان تصمیم گیر منتقل کند. برداشت دقیق از مناسبات قدرت به حوزه تصمیم گیر و سیاست گذار کمک می کند تا انتخاب های درستی انجام بدهد.
شناخت درست جایگاه ایران در این جهان به ما کمک می کند زیرا کشور به واقع بینی در روابط خارجی نیاز دارد. نباید خودمان را بیش از آن که هستیم ببینیم و همچنین نباید خود کم بینی داشته باشیم. شعار هایی داده شده که توان اجرای آن را نداشتیم که ناشی از خود بزرگ بینی بیش از حد بود و در دوره هایی از توانایی های خود غافل بودیم.
وزیر امور خارجه نباید وارد درگیری های جناحی داخلی شود و همچنین گروه ها و احزاب نباید او را درگیر کنند همه باید وزیر امور خارجه را به عنوان نیرویی کارآمد و متخصص در جهت تامین منافع ملی بشناسند. وزیر امور خارجه کارگزار یک حزب و جریان سیاسی نیست که به طور مثال نگاه های تند آن ها را در حوزه سیاست خارجی پشتیبانی و اجرا کند.
با توجه به اتمام ماموریت دموکرات‌ها در کاخ سفید و احتمال حضور مجدد ترامپ در قدرت باید گفت فرصت های طلایی گفت و گو با غرب در سه سال گذشته از دست رفته است و با وجود باز بودن باب مذاکرات، در دولت سیزدهم از این ظرفیت استقبال نشد. شرایط در انتخاب و معرفی وزرا چه الزاماتی برای رییس جمهور به همراه خواهد داشت؟ آیا مذاکره با غرب در انتخاب سکاندار تیم سیاست خارجه در نظر گرفته خواهد شد یا نه؟
باید و نباید سیاست خارجی در شورای عالی امنیت ملی و زیر نظر رهبری تصمیم گرفته می شود. هر دولتی از جمله دولت چهاردهم مجری سیاست ها است.
البته رییس جمهور به عنوان رییس شورای عالی امنیت ملی نقش مهمی در تصمیم گیری ها دارد، ولی رییس دولت به تنهایی عمل نمی کند. طبق اصل 176 قانون اساسی در موضوعات کلان شورای عالی امنیت ملی تصمیم گیر است.
مذاکره با غرب مساله ای کلان است و در حیطه اختیارات دولت نیست. ضمن اینکه تصمیم گیرنده نهایی شخص رهبر است نه رییس جمهور.
تصور دولت قبلی از برجام این بود که گویی این توافق برای پایان گرفتن تحریم ها امضا شده ولی برجام در واقعیت وجوه مختلفی را در بر می گرفت و بده بستانی دو طرفه بود. یکی از مهمترین وجوه برجام خروج ایران از وضعیت فصل هفتمی شورای امنیت بود که در دولت قبل به این وجه توافق دقت نمی شد.
ماده 41 فصص هفتم شورای امنیت ایران را تهدید کننده صلح و امنیت جهانی معرفی کرده بود و وضعیتی خطرناک برای کشور ایجاد شده بود. یکی از جنبه های تلاش تیم مذاکره کننده ایران در گفت و گو های برجام، بر طرف کردن خطر بود که در داخل به این وجه توجه نشد.
باور دولت قبل این بود که گروهی اقتصاد ایران را به مذاکره با غرب گره زده است و اگر این گره را ببرند و از گفت و گو با غرب فاصله بگیرند وابستگی اقتصاد به مذاکرات را از بین برده اند، اما بعد از قبول مسئولیت متوجه واقعیت ها، طبیعت اقتصاد و روابط نانوشته بین اقتصاد و سیاست خارجی شدند.
دولت دوازدهم با اشراف بر این موضوع مذاکرات را جدی گرفته بود و تا اسفند 1400 گفت و گو ها را به نتیجه رسانده بود ولی عده ای تندرو در داخل تلاش کردند مذاکرات به نتیجه نرسد و موفق شدند. امروز نقش تحریم بر معیشت، و سهم سیاست خارجی در اقتصاد به خوبی مشخص شده است. دیگر کسی نمی تواند ادعا کند که سفره مردم را به تحریم گره نمی زنیم و تاثیر تحریم 20 درصد است و چه و چه.