طبق گزارش مرکز آمار ایران در سال ۱۴۰۲، سهم هزینه‌های خوراکی و دخانیات خانواده‌های ایرانی ۲۴.۹ درصد بوده که شامل مواد غذایی قند، حبوبات، میوه، لبنیات، نان، نوشابه، ادویه‌ها، گوشت و دخانیات است. سهم هزینه‌های غیرخوراکی در سبد هزینه خانوار ایرانی ۷۵.۱ درصد بوده که بیشتر این هزینه‌ها صرف مسکن، انرژی، بهداشت و درمان، حمل‌ونقل، پوشاک، لوازم و خدمات خانوار، کالا‌ها و سایر خدمات و تفریحات و سرگرمی و خدمات فرهنگی شده است. اما سهم هزینه تفریحات و سرگرمی در سبد هزینه خانوار شهری ۱.۶ درصد است که کمترین هزینه را در میان سایر هزینه‌ها به خود اختصاص داده است. سهم ۱.۳ درصدی هزینه تفریحات و سرگرمی در سبد خانوار روستایی نیز کمترین هزینه را به خود اختصاص داده است.
روند کاهشی تفریح از سال 97
سهم هزینه مربوط به گروه تفریحات و سرگرمی در سال ۱۳۸۰، حدود ۴ درصد بوده و در سال ۱۳۸۵ سهم این گروه کاهش‌یافته و به ۲.۸ درصد رسیده است. این روند در سال ۱۳۹۰ نیز کاهشی بوده و سهم گروه تفریحات به ۲.۷ درصد از سبد هزینه خانوار شهری رسید. از سال ۱۳۹۵ الی ۱۳۹۷، سهم ۳ درصدی هزینه تفریحات و سرگرمی روندی ثابت را در سبد هزینه خانوار طی کرد. درنهایت، سهم ۲ درصدی هزینه تفریحات و سرگرمی از سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰ به سهم ۱.۶ درصدی در سال ۱۴۰۱ کاهش یافت. در سال ۱۴۰۲ نیز این سهم ثابت و به‌اندازه ۱.۶ درصدی باقی ماند. سهم تفریحات و سرگرمی نسبت به ۲۲ سال گذشته کاهشی ۶۰ درصدی داشته است.
پردرآمد‌ها ۴۹ برابر بیشتر از کم‌درآمد‌ها برای تفریح هزینه می‌کنند
شکاف عمیق در سبک زندگی و کیفیت زندگی بین دهک‌های پایین و بالا در جامعه است، که یکی از پیامد‌های آن، کاهش دسترسی اقشار کم‌درآمد به فعالیت‌های تفریحی و فرهنگی است. دهک هزینه‌ای اول، به‌عنوان کم‌هزینه‌ترین گروه در جامعه، در سال ۱۴۰۱ حدود ۷۴ هزار تومان را برای تفریحات خود هزینه کرده است. اما دهک هزینه‌ای دهم حدود ۳ میلیون و ۶۶۳ هزار تومان را صرف هزینه تفریحات خود کردند. یعنی هزینه‌ای که دهک دهم صرف تفریحات خود کردند حدود ۴۹ برابر بیشتر از هزینه‌ی تفریحات دهک‌های هزینه‌ای اول است.
کمترین و بیشترین تفریح در کدام استان‌هاست؟
خانوار‌های شهری در استان زنجان، با پرداخت هزینه ۲ میلیون و ۱۱۲ هزارتومانی، رکورددار بیشترین هزینه برای تفریحات در کشور هستند. پس‌ازآن، خانوار‌های شهری در استان تهران با پرداخت هزینه ۱ میلیون و ۵۹۹ هزارتومانی، جایگاه دوم را در بیشترین هزینه برای تفریحات در کشور دارند. در ادامه، خانوار‌های شهری در استان چهارمحال و بختیاری با پرداخت هزینه ۱ میلیون و ۴۷۵ هزارتومانی جایگاه سوم را در بیشترین هزینه برای تفریحات در کشور دارند. خانوار‌های شهری در استان کرمان، با پرداخت هزینه ۷۵ هزارتومانی، کمترین میزان هزینه را برای تفریحات انجام می‌دهند. خانوار‌های شهری در استان‌های سیستان و بلوچستان و سمنان، جایگاه سوم را در کمترین هزینه برای تفریحات در کشور دارند.
رابطه معکوس بین تورم و تفریح
تورم باعث شده تا خانوار‌ها هزینه‌های تفریحی خود را کاهش داده و روی سایر نیاز‌های اساسی‌تر خود متمرکز شوند. نمودار زیر رابطه معکوس بین تورم و سهم هزینه تفریحات خانوار شهری را طی سال‌های ۱۳۸۰ الی ۱۴۰۲ بر اساس داده‌های مرکز آمار را نشان می‌دهد. داده‌ها نشان‌دهنده کاهش دسترسی خانوار‌های شهری به تفریحات و سرگرمی‌ها در پی تورم بالا و تغییر الگوی مصرف خانوار‌ها به سمت اولویت‌های ضروری‌تر است.
برگرفته از اقتصاد آنلاین