ستاره صبح - فائزه صدر: دریاچه ارومیه که روزگاری دومین دریاچه شور جهان بود، این روزها به کمترین تراز آبی خود رسیده و زنگ هشدار پیامدهای زیست محیطی و تهدیدات مربوط به سلامتی میلیون‌ها نفر در پیرامون این دریاچه به صدا درآمده است. سطح آب دریاچه در کمتر از 10 سال بیش از 7 متر کاهش داشته است و مساحت آن از 5500 به 366 کیلومتر مربع در سال 2012 و در سال جاری به صفر رسیده است. با وجود عمق فاجعه، حتی انتشار آخرین تصاویر ناسا از آسمان ایران، که نمایانگر خشک شدن کامل دریاچه ارومیه بود.
ستاره صبح در گفت‌وگو با این فعال محیط زیست به بررسی این موضوع پرداخته که در ادامه می‌خوانید:
محمد کوهانی چرایی عدم پاسخگو بودن مسئولین در رابطه با خشک شدن دریاچه ارومیه را این چنین تشریح کرد: بخش عمدهای از شرایط پیچیده ایجاد شده برای دریاچه ارومیه و سایر مسائلی از این دست به نظام حکمرانی کشور بر میگردد. با پیشرفت علم باید دانش حکمرانی توسط سیاستمداران به روز می‌شد. این اتفاق نیفتاد و شاهد عدم توانایی در حل مسائل و مشکلات هستیم تا جایی که گاهی مردم از چاره اندیشی حکمرانان خود اظهار ناامیدی میکنند.
کوهانی افزود: ابتدایی‌ترین اصول حکمرانی، پاسخ‌گویی و شفافیت است که کمتر در سطح مدیریتی به آن بها داده می‌شود. مسئله بعدی که باز به نوع حکمرانی برمی گردد این است که نقش رسانه در اتمسفر جامعه به درستی تبیین نشده است ومدیران از گفت‌وگوی صادقانه با رسانه‌ها فراری هستند. گاهی جوانب بیان حقایق از طریق رسانه‌ها گریبانگیر مدیران شده و مدیران ترجیح می‌دهند در سکوت کار خود را پیش ببرند تا حواشی دامنگیر آن‌ها نشود.
دبیر شبکه ملی محیط زیست سازمانهای مردم نهاد جوانان کشور با اشاره به نقشان جی اوها در حل بحران‌های زیست محیطی گفت: اظهار نظر در مسائل تخصصی باید از طرف افراد حرفه‌ای انجام شود. نباید از شنیدن انواع نظر و عقیده هراس داشت، بلکه می‌توان در چنین فضایی با پذیرش واقعیات راه حل مناسب را جست و جو کرد. تجربیات جهانی ثابت کرده است که با اعتماد سازمانهای مردم نهاد، دولتمردان و حکمرانان به منظور پیاده سازی سیاست‌گذاری‌های جدید و مداخلات خود در نظامهای اجتماعی، از طریق این مجموعه‌ها تسهیلگری میکنند. در این شیوه ورود، کار مردمی شده و با هزینه کمتری و پذیرش بیشتر پیش میرود.
وی درباره امنیتی شدن موضوع دریاچه ارومیه و تبعات این نگاه بدبینانه اظهار داشت: ایرادی که می‌توان به تجربه 10 ساله ستاد احیای دریاچه ارومیه گرفت این است که این ستاد به مردم القا کرد که سرشان به کار خودشان باشد تا دولتی‌ها دریاچه را احیا کنند!
وی گفت: تلاش بسیاری صورت گرفت تا ماجرای دریاچه ارومیه از فاز امنیتی خارج شده و به یک مسئله علمی تبدیل شود که تا حدودی موفق عمل کردند. اما متأسفانه علیرغم تعریف پروژه‌های مطالعاتی ارزشمند و انجام پروژه‌های سازهای بسیار، اقدامات نرمافزاری و مشارکتی محدودی برای همکاری و همراه سازی مردم صورت گرفت. اکنون پس از پایان این پروژه‌های تحقیقاتی و سازهای نوبت به همراه سازی مردم و تعریف پروژه‌های نرمافزاری است.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: در 10 سال گذشته مطالعات زیادی درباره دریاچه انجام شد و کار های سازهای به خوبی پیش رفت اما مردمی سازی و ارتباط با مردم شکل نگرفت درحالیکه باید گفته می‌شد وضعیت بحرانی است تا مردم بومی رویکرد متفاوتی اتخاذ کنند. ما به عنوانان جی او و شبکه ملی همواره در کنار دولتمردان ایستاده‌ایم و می‌گوییم ما را جدا از خود ندانید چون وقتی بحران به وجود می‌آید فرقی بین مسئولان و مردم وجود نخواهد داشت و همه را درگیر خواهد کرد.
کوهانی ضمن ابراز امیدواری برای احیای دریاچه ارومیه گفت: ما کنشگران محیط زیستی چاره‌ای جز امیدوار بودن نداریم و به احیای دریاچه ارومیه امیدوار هستیم. ماها باید چند پله جلوتر حرکت کنیم و با انگیزه بیشتری کار کنیم تا بتوانیم مردم را پشت سر خود حرکت بدهیم. موضوع دریاچه ارومیه یک موضوع مهندسی و طبیعی است. چرخه طبیعت در حوزه آبریز دریاچه ارومیه قادر است سالانه بین 5 تا 6 خورده‌ای میلیارد متر مکعب آب تولید کند. ما در این منطقه نعمت بارش باران و برف را داریم و تا این عدد وجود دارد نباید ناامید شد.
وی در این رابطه یادآور شد: ما هر سال میانگین بلند مدت 7 میلیارد مترمکعب بارش را در این منطقه داشتیم و آب تجدید پذیر وجود دارد که به دلیل تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین در حدود 20 تا 30 درصد کم شده و در برخی سال‌ها به 5 تا 6 میلیارد متر مکعب می‌رسد، ولی وجود دارد و سهم دریاچه ارومیه از این عدد حدود 3 میلیارد متر مکعب است. مابقی نیز سهم شرب، کشاورزی و صنعت خواهد بود.
این فعال محیط زیست با انتقاد از الگوی کشت پیرامون دریاچه ارومیه بیان داشت: متأسفانه نمی‌توانیم توازن برقرار کنیم و به بخش کشاورزی سهم بیشتری می‌دهیم. بخش کشاورزی در این منطقه مصرف آب بالا و ارزش افزوده پایینتری دارد. شرب و صنعت سهم کمتری دارند. کشاورزی در این منطقه مدرن و صنعتی نشده و زمین‌ها طبق قوانین ارث، روز به روز کوچک‌تر می‌شوند و کشاورزی تفننی که آب بری بالایی دارد و ارزش افزوده چندانی ندارد در این منطقه رونق گرفته است. ما به خاطر چنین کشاورزی دریاچه خود را از دست می‌دهیم!
محمد کوهانی در پایان گفت‌وگو متذکر شد: ما در منطقه به کشاورزی اولویت دادیم، کشاورزی دریاچه ارومیه را از بین می‌برد و خشک شدن دریاچه کشاورزی را نابود خواهد کرد. در صورت محقق شدن این سناریو این منطقه خشک و بایر خواهد بود و مردم منطقه مجبور به ترک خانه و زمین‌های خود می‌شوند. انواع بحران‌ها از جمله شیوع سرطان‌های پوستی و طغیان بیماری‌های تنفسی محصول خشک شدن دریاچه ارومیه خواهد بود.