طاهره مقنی مؤخر بیدگلی، طلبه حوزه علمیه خواهران استان قم، در یادداشتی درباره نهم ربیع، آغاز امامت امام عصر(عج) نوشت:روز نهم ربیع‌الاول، سالروز آغاز امامت حضرت ولی‌عصر(عج) پس از شهادت امام حسن عسکری(ع) در سال 260 هجری قمری است. این روز در میان شیعیان، فراتر از یک واقعه تاریخی، بُعد معنوی و روحانی عمیقی دارد؛ اما نامگذاری آن به «عید بقر»، همواره مورد تأمل بوده و پرسش‌هایی را درباره مفهوم و منشأ این عنوان به وجود آورده است. چرا به روزی که با فقدان فیزیکی امام معصوم همراه است، عنوان «عید» داده شده و چرا از واژه «بقر» استفاده شده است؟
در بررسی دقیق کتب حدیثی اصلی شیعه مشخص می‌شود که عبارت «عید بقر» در هیچ یک از این منابع یافت نمی‌شود؛ بنابراین نمی‌توان این عنوان را به‌عنوان یک روایت از ائمه(ع) معرفی کرد. این، نکته‌ای مهم است، چراکه در برخی متون و شبکه‌های مجازی، این عنوان به‌صورت یک روایت قطعی و حدیثی از اهل‌بیت(ع) ارائه می‌شود، در حالی‌که چنین چیزی در منابع اولیه وجود ندارد، اما این به معنای بی‌معنایی یا بی‌اعتباری آن نیست؛ بلکه نشان می‌دهد که این اصطلاح در دوره‌های بعدی، زمانی که فهم از عصر غیبت عمیق‌تر شد، به‌صورت یک سنت معنوی و فرهنگی در میان عالمان و مردم شکل گرفته است. شیعیان در طول تاریخ، تلاش کرده‌اند تا با زبانی نمادین و قابل‌فهم، عمق این روز را بیان کنند و از این طریق، رابطه معنوی خود با امام‌زمان(ع) را تقویت کنند.
اولین و مشهورترین منبعی که به‌صراحت به «عید بقر» اشاره کرده، کتاب «مفاتیح‌الجنان» اثر شیخ عباس قمی است. وی در این اثر می‌نویسد: روز نهم ربیع‌الاول روز عید بزرگ و عید بقر است، و برای آن شرح بزرگی است که در جای خود ذکر شده است و گفته‌اند مستحب است در این روز اطعام برادران مؤمن و خشنود کردن ایشان و توسعه‌دادن در نفقه و پوشیدن جامه‌های نو و شکر و عبادت حق‌تعالی کردن و این روز، روز برطرف شدن غم‌ها است و روز بسیار شریفی است؛ چون روز هشتم ماه، وفات امام حسن عسکری(ع) بوده، این روز، روز اول امامت حضرت صاحب‌الزمان(ع) و سبب مزید شرافتش خواهد بود. (قمی، مفاتیح‌الجنان، بخش اعمال ماه ربیع‌الاول.)
این گفتار، هرچند از روایت خاصی نقل نشده؛ اما نشان می‌دهد که شیخ عباس قمی این روز را روزی شریف و پربرکت می‌داند. او این روز را نه فقط روزی تاریخی، بلکه روزی معنوی می‌داند که در آن، نور امامت، اگرچه از دید پنهان شد، اما تثبیت یافت. این، نشان‌دهنده این است که شیخ عباس قمی، با این نقل، به یک سیره عملی و فقهی اشاره دارد، نه به یک روایت حدیثی؛ بنابراین، «عید بقر» بیشتر یک عنوان سنتی و معنوی است تا یک عنوان حدیثی.
واژه «بقر» در زبان عربی از ریشه «بَقَرَ» به معنای شکافتن است. شکافتن، در طبیعت، نشانه ویرانی نیست؛ بلکه بذرافشانی و شکوفایی را ممکن می‌سازد. در همین راستا، «عید بقر» می‌تواند دو مفهوم را در خود جای دهد: نخست، شکافتن پرده غیبت و جاری شدن نور امامت در عالم حقیقت، و دوم، بقای نور الهی که با «بقا» لغتی نزدیک دارد؛ بنابراین این روز نه روز پایان، بلکه روز تثبیت و تداوم ولایت الهی است.
نهم ربیع‌الاول، روزی نیست که نور از دست رفت، بلکه روزی است که نور در سایه، بیش از پیش درخشید. این، عید قلب‌های مؤمن است؛ قلب‌هایی که می‌دانند، اگرچه امامشان را نمی‌بینند؛ اما او همواره با آن‌هاست نوری در سایه که تا قیام، قیام راه را روشن می‌کند.
این روز، یادآور این حقیقت است که ولایت الهی، هرگز منقطع نمی‌شود. خداوند در قرآن می‌فرماید: «إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَامًا» (بقره:124). این آیه بیانگر یک الگوی الهی در هدایت بشریت است: امامت، از جانب خداوند است و بر اساس عهدی مقدس شکل می‌گیرد که تنها به افراد عادل و مصون تعلق می‌گیرد. در این چارچوب، آغاز امامت امام‌زمان(عج) در نهم ربیع‌الاول، نه پایان این عهد الهی، بلکه تداوم آن در قالبی پنهان است. غیبت، نه نشانه قطع ارتباط، بلکه تغییر شکل حضور است. همان‌گونه که نور خورشید در شب از بین نمی‌رود، نور ولایت نیز در عصر غیبت، اگرچه از دید پنهان شده؛ اما در عالم تدبیر الهی، جاری و ساری است؛ بنابراین این امامت، تا آخرالزمان، باقی خواهد ماند.