سینا انصاری رئیس جدید سازمان محیطزیست در جدیدترین گفتوگوی خود، پدیده فرونشست را یک « ابر چالش» توصیف کرده و گفته حل این مشکل به همکاری بین ارگانها نیاز دارد. جواد محجوبی مدیرعامل شرکت آب منطقهای یزد نیز به ایجاد فرو چالههایی که قطر و عمق برخی از آنها به ۸۰ و ۴۰ متر میرسد اشاره کرد و گفت: « این فرو چالهها به صورت ناگهانی ایجاد میشوند که برای مناطق مسکونی خطرناک است.»
کرمان در وضعیت بحران
متوسط میزان نشست سالانه زمین در کشور، 18 سانتیمتر اعلامشده اما در برخی از استانها آمارها بالاتر است. به گفته علی بیتاللهی، رئیس بخش زلزلهشناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، بحرانیترین وضعیت را در این زمینه کرمان دارد که نرخ سالانه میانگین فرونشست زمین در این استان به بیش از ۳۰ سانتیمتر میرسد. بعد از کرمان، به ترتیب استانهای البرز، مرکزی، قم، خراسان رضوی، همدان، گلستان، تهران و آذربایجان شرقی، قزوین، فارس، اصفهان، آذربایجان غربی و سمنان قرار دارند که سالانه 30 تا ۱۱ سانتیمتر فرونشست زمین را تجربه میکنند.
خطر مهاجرت
برخی کارشناسان هشدار میدهند ادامه این شرایط علاوه بر ایجاد خطر برای پایداری مناطق مسکونی و تأسیسات زیرساختی و همچنین افزایش احتمال وقوع سیل، ممکن است کشاورزی و تأمین معاش را در منطقهای غیرممکن کند یا با ایجاد ناامنی در سکونتگاهها، امکان ماندگاری مردم را از بین ببرد. هماکنون نیز آثار پدیده فرونشست خود را در عدم توانایی زمین برای نگاهداشت آب در بسیاری از دشتهای کشور و درنتیجه از بین رفتن پتانسیل تشکیل آبهای زیرزمینی، ترکخوردگی یا کج شدگی در برخی ساختمانها و ایجاد شکاف روی ریلهای قطار یا جادهها نشان میدهد. کارشناسان تاکنون بارها در مورد احتمال آسیب پدیده فرونشست زمین به آثار تاریخی در استانهای مختلف مانند فارس و اصفهان هشدار دادهاند.
تداوم این شرایط به معنای احتمال مهاجرت گسترده است؛ خطری که به ویژه ساکنان دشتهای مرکزی ایران را تهدید میکند. در روزهای اخیر، ایمان انتظام سلطانی رئیس گروه آب زمینشناسی سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی، هشدار داده است که تداوم وضعیت موجود در مورد فرونشست زمین و کاهش سطح آبخوانها، میتواند به مهاجرت گسترده جمعیتی در ایران مرکزی ازجمله اصفهان، شیراز، کرمان و یزد منجر شود.
احتمال تخلیه اصفهان
محمد درویش، فعال و کنشگر محیطزیست نیز به تجارت نیوز گفته است، اصفهان به زودی به دلیل فرونشست زیاد زمین و کم آبی باید تخلیه شود. به گفته او، در صورتی که روند کنونی فرونشست در این استان ادامه یابد، اصفهان در سناریو خوشبینانه در سال ۱۴۱۸ و در سناریو بدبینانه در سال ۱۴۰۹ باید تخلیه شود.
علت فرونشست
کارشناسان دلایل حفر چاههای عمیق و برداشتهای بیرویه از سفرههای آب زیرزمینی، سدسازی بیرویه، الگوی نامناسب کشت، فعالیتهای عمرانی و صنعتی نامتناسب با ظرفیت منطقه، نبود یا فرسودگی شبکه فاضلاب و بحران خشکسالی و تغییر اقلیم را علت فرونشست زمین میدانند. کشت محصولات یا ایجاد کسبوکارها در مناطق مختلف باید بر این اساس صورت گیرد که بار اضافی درزمینه مصرف آب بر منابع آبی وارد نشود. درواقع، نوع معیشت و میزان مصرف باید با توجه به این نکته تعریف شود که آب هست، ولی کم است.
بیتاللهی رئیس بخش زلزلهشناسی مهندسی و خطرپذیری دراینباره گفته: «ما فقط ۵ تا ۱۰ سال فرصت داریم که این پدیده را که مانند بیماری سرطان پیشروی میکند مهار کنیم. »