سمیرا هوری- شاعر و پژوهشگر
samirahoori@gmail.com
کسی را در میان اهالی شعر امروز نمی‌توان یافت که نام «مهدی فرجی» را نشنیده باشد. مهدی فرجی غزل‌سرای جوانی است که دوستداران شعر با غزل‌هایش خاطره دارند. او که زاده کاشان است، از سنین پایین استعداد خود را در شعر نشان داد و پای در این عرصه گذاشت. نخستین مجموعه شعر مهدی فرجی با عنوان «هزار اسم قلم‌خورده» در سال ۱۳۷۹ از سوی نشر مرنجاب به چاپ رسید. «شب بی‌شعر»، «میخانه بی‌خواب»، «منم که می‌گذری»، «قرار نشد»، «چمدان معطل» و «حوت» تنها اسامی برخی از کتاب‌های این غزل‌سرای محبوب است. آثار مهدی فرجی از همان ابتدا موردتوجه شاعران و منتقدان قرار گرفت و جوایز ادبی متعددی را از آن خود کرد؛ اما تازه‌ترین کتاب این شاعر که سال گذشته توسط «انتشارات روزگار» به چاپ رسید و بسیار مورد استقبال اهالی ادبیات قرار گرفت، کتاب آموزشی شعر و درواقع کارگاه مکتوب این شاعر است. مهدی فرجی پس از سال‌ها برگزاری کارگاه شعر به‌صورت مداوم و پرورش شاعران جوان، اکنون اندوخته‌ها و آموزه‌هایش را در قالب کتاب به تمام علاقه‌مندان به یادگیری زیروبم شعر ارائه کرده است. در ادامه به برخی از ویژگی‌های این کتاب می‌پردازیم.
1- کتاب «آینه‌دان» در دو فصل تدوین شده است. می‌توان گفت که فصل اول، فصل مقدماتی است و مباحث پایه و اساسی‌تر در شناخت شعر مانند چیستی و ماهیت شعر، زبان، عنصر خیال و عروض و قافیه مطرح شده است؛ اما فصل دوم، فصل مطالب پیشرفته‌تری همچون تاریخ ادبیات، سبک‌شناسی، زیبایی-شناسی شعر و ارتباط روان انسان و الهام شاعرانه است؛ بنابراین این کتاب هم برای کسانی که در نخستین قدم آشنایی با شعر قرار دارند و حتی وزن عروضی را نمی‌شناسند مفید است و هم برای افرادی که در سطوح بالاتر آموختن شعر هستند و می‌خواهند به فنون و جزئیات بیشتری تسلط پیدا کنند کاربردی است.
2- تمام مباحث و مطالب مطرح شده در این کتاب با ابیاتی به‌عنوان شاهد و مثال همراه است تا آموزش نه‌فقط در شکل تئوری، بلکه به‌صورت عملی انجام شود. احتمالاً در دیگر کتاب‌های آموزشی شعر هم می‌توان دید که ابیاتی برای نمونه در کنار نکات آورده شده است، اما در این مورد تفاوت کتاب «آینه‌دان» با سایر کتب آموزش شعر این است که تأکید مهدی فرجی بر ارائه ابیاتی از شاعران امروز است تا نشان دهد فوت‌وفن شعر، سحر و جادو نیست که تنها شاعران کهن از آن آگاه باشند، بلکه شاعران هم‌روزگار ما نیز به‌خوبی آن را به کار گرفته‌اند.
3- اگر کسی هیچ آشنایی با شعر نداشته باشد و بپرسد که برای ورود به شناخت و آموزش شعر چه‌کاری لازم است انجام دهد، باید کتاب‌های متعددی در زمینه انواع مسائل ادبی ازجمله بیان، بدیع، معانی، صور خیال، تاریخ ادبیات، سبک‌شناسی، عروض و قافیه و بی‌شمار مباحث دیگر برای مطالعه به او معرفی کرد. مهدی فرجی در کتاب «آینه‌دان» تمام تلاش خود را کرده است که تا حد ممکن هیچ‌کدام از این مباحث نادیده گرفته نشود و اگر محدودیت یک جلد کتاب اجازه شرح و بسط مفصل مطلبی را نمی‌دهد، دست‌کم به آن اشاره شود و کتاب‌های خوب و مرجعی از بزرگان شعر و ادب برای مطالعه بیشتر به خواننده معرفی گردد.
4- همان‌طور که روی جلد این کتاب «کارگاه مکتوب شعر» درج شده است، تمرین-های مختلفی مانند کارگاه حضوری مهدی فرجی در کتابش وجود دارد تا مخاطب را وادار کند در حد خواننده باقی نماند و قدم در چالش یادگیری سرایش شعر بگذارد. در هر عرصه‌ای حتی اگر هزاران صفحه مطالعه صورت گیرد تا زمانی که به تمرین و خودآزمایی اقدام نشود، نتیجه مؤثری حاصل نخواهد شد.
5- سرودن شعر یک بخش بیرونی دارد و یک بخش درونی. بخش بیرونی که مربوط به اصول، قواعد و فنون شعر است، اکتسابی و آموختنی است و با مطالعه، تمرین و دقت قابل دریافت است. بخش درونی مربوط به روحیات و زیست شاعر است که کمتر کسی در مورد آن صحبت کرده یا مطلبی نوشته است. مهدی فرجی در کتاب «آینه‌دان» از طریق علم روان‌شناسی و به مدد تجربه‌های شخصی خود مسائل مربوط به خودشناسی یک شاعر را شرح می‌دهد و به خواننده کمک می‌کند تا با شناخت درستی از آنچه هست و آنچه انتظار دارد به‌عنوان یک شاعر به آن برسد، به سمت شعر حرکت کند و با دید بازتر و بهتری نسبت به خود و محیط پیرامونش پیش برود