ستاره صبح آنلاین-نگرانی‌های زیادی وجود دارد که پس از تسلط طالبان بر شمال شرقی ولایت بدخشان در مرز با منطقه خودمختار اویغور در سینکیانگ چین، این منطقه از طریق «کریدور واخان» در مرز افغانستان با تجدید حیات و نفوذ تروریسم روبرو شود. بااین‌وجود ناظران چینی احتمال ورود گروه‌های تروریستی از کریدور واخان به سین کیانگ را کم می‌دانند، چراکه در صورت وخیم‌تر شدن اوضاع، احتمالاً آن‌ها چین را از طریق کشورهای آسیای میانه تهدید می‌کنند که این موضوع نشان می‌دهد اوضاع افغانستان تأثیر مستقیمی بر ثبات منطقه‌ای داشته و برای بهبود اوضاع نیاز به تلاش‌های بیشتر بین‌المللی است.
سفر «وانگ یی»، وزیر امور خارجه چین به ترکمنستان، تاجیکستان، ازبکستان و نشست برنامه‌ریزی شده وزیران خارجه سازمان همکاری شانگهای (SCO) - گروه تماس افغانستان در این هفته در حالی رخ می‌دهد که تهدیدات امنیتی ناشی از وخیم‌تر شدن وضعیت افغانستان افزایش‌یافته است.
با تحول اوضاع در افغانستان، طالبان بی‌سروصدا برای بهبود چهره بین‌المللی خود تلاش می‌کند تا نگرانی‌های کشورهای همسایه را کاهش داده و با آن‌ها دوست شوند. ناظران چینی خاطرنشان کردند که چین و روسیه به‌عنوان قدرت‌های بزرگ و مسئول در منطقه، در حل مسالمت‌آمیز مسئله افغانستان با همه طرف‌ها همکاری بیشتری خواهند کرد و برخلاف هدف پنهان آمریکا و غرب، افغانستان به «قبرستان امپراتوری‌ها» برای آن‌ها تبدیل نخواهد شد، چراکه این دو کشور خود را ملزم به رعایت اصل عدم‌مداخله در امور دیگران می‌دانند. با عقب‌نشینی سریع نیروهای تحت هدایت آمریکا از افغانستان و تداوم پیروزی‌های طالبان، برخی از رسانه‌های غربی به‌اصطلاح «ترس چین» را جنجالی می‌کنند. آن‌ها گفتند که طالبان اکنون به مرزهای چین رسیده و باعث بی‌ثباتی در سین کیانگ شده‌اند.
«فرانس 24» گزارش داد که چین نگران حمله به مرزهای خود در سین کیانگ است و ادعا کرد که اقدامات ضد تروریسم چین باعث بازگشت آن‌ها شده است. بااین‌حال، «کائو وی»، متخصص مطالعات امنیتی در دانشگاه لانژو، به «گلوبال تایمز» گفت: «بعید است افراط‌گرایان و گروه‌های تروریستی از کریدور واخان وارد چین شوند.»
همچنین «کیان فنگ»، مدیر بخش تحقیقاتی در انستیتوی استراتژی ملی در دانشگاه تسینگهوا به گلوبال تایمز گفت: «بخشی از این کریدور که با چین هم‌مرز است حدود 90 کیلومتر است و «مسدود کردن» آن ازنظر فنی برای چین دشوار نیست. طالبانِ امروز با آنچه در حدود 20 سال پیش بود، کاملاً متفاوت است.»
«سهیل شاهین»، سخنگوی طالبان در مصاحبه با نشریه «این هفته در آسیا» گفت که این سازمان چین را «دوست» افغانستان می‌داند و امیدوار است که «در اسرع وقت» با پکن در مورد سرمایه‌گذاری در کار بازسازی صحبت کند. طالبان دیگر اجازه ورود تجزیه‌طلبان اویغور را که برخی از آن‌ها قبلاً به افغانستان پناهنده شده بودند، نمی‌دهد. طالبان همچنین از فعالیت القاعده یا سایر گروه‌های تروریستی در آنجا جلوگیری خواهد کرد.
همچنین یک هیئت طالبان در سفر هفته گذشته خود به روسیه به این کشور اطمینان دادند که آن‌ها اجازه نمی‌دهند از افغانستان به‌عنوان سکویی برای حمله به دیگران استفاده شود.
در این ارتباط کائو گفت: «همه این موارد نشان می‌دهد که طالبان بی‌سروصدا تبدیل به یک سازمان سیاسی متمرکز می‌شود. درحالی‌که این سازمان برای به دست گرفتن قدرت آماده می‌شود، زمان نشان خواهد داد که آیا سخنان طالبان با اقدامات آن‌ها مطابقت دارد یا خیر؟»
ارزیابی اطلاعاتی اخیر ایالات‌متحده حاکی از آن است که دولت فعلی افغانستان شش ماه پس از عقب‌نشینی آمریکا توسط شورشیان طالبان به زیر کشیده خواهد شد. رسانه‌ها نیز گزارش داده‌اند که طالبان در حال آماده شدن برای سلطه کامل بر افغانستان هستند.
تحلیلگران چینی هشدار دادند که اگر تهدیدهای امنیتی به کشورهای همسایه ادامه یابد، افراط‌گرایان و تروریست‌ها به‌احتمال‌زیاد از طریق کشورهای آسیای میانه و پاکستان وارد چین می‌شوند. سربازان آمریکایی در افغانستان طی سال‌های گذشته برخی از گروه‌های تروریستی را تا مرزهای آسیای میانه عقب رانده و برخی دیگر را به سوریه نقل‌مکان داده‌اند، اما با تصمیم طالبان برای به دست گرفتن قدرت در افغانستان، باید بررسی شود که آیا گروه القاعده موردحمایت طالبان دوباره رشد خواهد کرد یا خیر؟
«رویترز» گزارش داد که اوضاع رو به وخامت در افغانستان به‌سرعت به آسیای مرکزی نیز سرایت کرده است و اخیراً صدها نظامی افغان در واکنش به پیشرفت‌های طالبان از مرز با تاجیکستان عبور کرده‌اند. تاجیکستان از دیگر اعضای یک بلوک نظامی به رهبری روسیه خواسته است تا در مقابله با چالش‌های امنیتی ناشی از تهدید طالبان به آن کشور کمک کنند. کائو گفت: «روسیه نسبت به چین با فشار بیشتری از جانب طالبان روبرو است، زیرا ممکن است جریان نفوذ برخی از گروه‌های تروریستی از طریق کشورهای سابق اتحاد جماهیر شوروی به روسیه رسیده و دامنه آن تا به قفقاز و چچن نیز ادامه یافته باشد.» در همین حال، ناظران آگاه به مسائل منطقه گفتند که روسیه تحت سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO)، مسئولیت اصلی امنیت آسیای میانه شامل روسیه و پنج کشور شوروی سابق را بر عهده دارد.
چین و روسیه «امپراتوری‌های» بعدی برای ورود به «باتلاق افغانستان» نخواهند بود
این هفته نشست گروه تماس سازمان همکاری شانگهای - افغانستان برای اولین بار از زمان تأسیس در سال 2005 به سطح وزیر امور خارجه ارتقا یافت. این امر نشان‌دهنده فوریت دستور کار و توجه زیاد کشورهای عضو سازمان برای بحث مفصل در مورد افغانستان و برنامه‌های بازسازی آن کشور است.
«سان ژوانگژی»، مدیر اجرایی مرکز تحقیقات چینی سازمان همکاری شانگهای به «گلوبال تایمز» گفت که این نشست تلاش‌های هماهنگی را در فشار آوردن به همه طرف‌ها برای جستجوی راه‌های صلح‌آمیز افزایش داده و به برخی کشورهای غربی به رهبری ایالات‌متحده از خروج غیرمسئولانه هشدار می‌دهد. انتظار می‌رود روسیه پس از پذیرش هفته گذشته هیئت طالبان، در نشست سازمان همکاری شانگهای شرکت کند.
کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای به رهبری چین و روسیه شامل هند، پاکستان و چهار جمهوری سابق اتحاد جماهیر شوروی: قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان و تاجیکستان است که در سال 1380 تأسیس شد. این سازمان چهار کشور ناظر - افغانستان، مغولستان، بلاروس و ایران - و شش شریک گفتگو دارد.
هند درصدد است تا از افغانستان برای گسترش دامنه استراتژیک خود استفاده کند، زیرا این کشور شمال و غرب پاکستان را در بن‌بست خود قرار داده است. کیان گفت: «هند همچنین از افغانستان ضمانت می‌خواهد تا به پناهگاه نیروهای ضد هندی تبدیل نشود. در 20 سال گذشته کمک دهلی‌نو به افغانستان به 3 میلیارد دلار رسید و این کشور با دولت کابل، رهبران منطقه‌ای و مدنی این کشور رابطه خوبی برقرار کرده است. رابطه هند با طالبان خوب نبود و این کشور با توجه به پیشروی‌های اخیر که نشان‌دهنده نفوذ پاکستان در افغانستان است، مشتاق است تا روابطش با طالبان از سر گرفته شود.» برخی از کشورهای غربی تلاش چین و روسیه برای مشارکت در بازسازی افغانستان را «امپراتوری‌های بعدی» برای ورود به «باتلاق» افغانستان توصیف کرده‌اند.
در گزارشی که در تارنمای نشریه «هیل» منتشر شد، آمده است که چین قصد دارد پس از خروج نیروهای آمریکایی، «خلأ» به وجود آمده را پر کند و گفت که چین «امپراتوری بعدی برای ورود به باتلاق افغانستان» خواهد بود.
در این ارتباط کائو با اشاره به اینکه چین و روسیه با رعایت اصل عدم‌مداخله، بیشتر بر کمک اقتصادی متمرکز می‌شوند تا دخالت نظامی خاطرنشان کرد که برعکس رسانه‌های غربی که جنجال به پا می‌کنند، چین و روسیه امپراتوری‌های بعدی نخواهند بود که در باتلاق افغانستان فرو خواهند رفت.
به گفته تحلیلگران هر دو كشور چین و روسیه تأکید دارند كه مسئله افغانستان باید توسط مردم این کشور حل شود، درحالی‌که آمریكا صریحاً در امور داخلی افغانستان مداخله می‌کند.
همچنین به گفته ناظران آگاه به مسائل منطقه، طالبان از كمك چین به بازسازی افغانستان استقبال كرده و در صورت به دست گرفتن قدرت، سعی در برقراری روابط پایدار با این کشور و سایر كشورهای همسایه خواهند کرد. تحلیلگران چینی در مورد تهدید احتمالی تجدید حیات تروریسم ازیک‌طرف و تعامل چین با طالبان در کار بازسازی از طرف دیگر، گفتند که بعید است طالبان افکار ایدئولوژیک خود را به‌عمد صادر کند، اما چین باید هوشیاری خود را در مورد تهدیدهای گروه‌های افراطی برای تأثیرگذاری در سین کیانگ حفظ کند.
طالبان در افغانستان به‌تدریج به یک «دولت منطقه‌ای» تبدیل شده که بیشتر مایل به مشارکت در اداره کشور است و نه‌فقط پناه دادن به گروه‌های تروریستی، اما حتی اگر این سازمان در آینده نیز از روش‌های افراطی استفاده کند، چین می‌تواند با تلاش همه‌جانبه و همکاری‌ها منطقه‌ای و قوانین بین‌المللی با آن مقابله کند.
ناظران بین‌المللی می‌گویند علیرغم رنج مستمر مردم افغانستان که عمدتاً ناشی از اشغال نظامی 20 ساله آمریکا و غرب بوده، این کشور تاکنون هیچ‌گونه کمک درخوری برای بازسازی افغانستان ارائه نداده است. کیان گفت: «معذالک احتمالش کم است که ایالات‌متحده به‌طور کامل از مشارکت در افغانستان دست بکشد و ممکن است به نام ضد تروریسم حضور نظامی خود را در منطقه گسترش دهد.»
تاریخ انتشار: 13 ژوئیه 2021- 22 تیرماه 1400
تارنمای گلوبال تایمز
برگردان علی‌اصغر شهدی
Asghar.shahdi@gmail.com