توسط مازیار معتمدی
23 اوت 2022
تارنمای الجزیره
برگردان و کوتاه‌سازی علی‌اصغر شهدی
ASGHAR.SHAHDI@GMAIL.COM
ایران و ایالات‌متحده پس از 16 ماه مذاکرات پرزحمت، در بازگشت به توافق هسته‌ای 2015 خود نزدیک‌تر شده‌اند، اما همه‌چیز می‌تواند به آنچه در روزهای آینده اتفاق بیفتد بستگی داشته باشد. اکنون همه چشم‌ها به واشنگتن دوخته شده است، زیرا آماده می‌شود تا پاسخ خود به اظهارات کتبی ایران درباره متن «نهایی» پیشنهادی اتحادیه اروپا را ارائه دهد.
«جوزپ بورل»، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز دوشنبه گفت که پاسخ ایران «معقول» است.
«ند پرایس»، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز دوشنبه به خبرنگاران گفت که به محض تکمیل رایزنی‌های داخلی پاسخ داده خواهد شد که بیشتر از یک روز طول نمی‌کشد.
این اقدام اندکی پس‌ازآن صورت گرفت که سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، آمریکا را به تعلل در پاسخ خود متهم کرده بود. بورل در اظهاراتی که می‌تواند بر واشنگتن فشار بیاورد، گفت: «فکر می‌کردیم پاسخ [ایالات‌متحده] تاکنون آمده باشد.»
الجزیره با کارشناسان متعددی در مورد وضعیت فعلی مذاکرات توافق هسته‌ای و مشکلاتی که ممکن است با آن مواجه شوند، صحبت کرد.
«دیاکو حسینی»، تحلیلگر سیاست خارجی مقیم تهران، معتقد است که خط پایان ممکن است در چشم‌انداز باشد. او گفت: «اگرچه تا آخرین لحظه نمی‌توان اطمینان مطلقی از موفقیت داشت، اما احتمالاً حداکثر چند هفته با موفقیت نهایی فاصله داریم. درحالی‌که دلایل اتحادیه اروپا و روسیه متفاوت است، اما در حمایت از توافق هسته‌ای، هر دو هدف مشابهی را دنبال می‌کنند و آن این است که از جبهه جدیدی در رویارویی استقبال نمی‌کنند.»
احیای برجام چیزی است که قدرت‌های بزرگ برای کاهش تنش‌های بین‌المللی و خودداری از قرار گرفتن در معرض انتخاب‌های سخت به آن نیاز دارند. بر اساس جزئیات تأیید نشده یک توافق احتمالی که در روزهای اخیر به بیرون درز کرده است، تهران خواستار دو سال و نیم کاهش تضمینی تحریم‌های آمریکا و کسب حمایت از طرف‌های دیگر درصورتی‌که واشنگتن به‌طور یک‌جانبه از این توافق عقب‌نشینی کند، شده است.
دیاکو حسینی همچنین گفت: «تضمین مطلقی نمی‌تواند وجود داشته باشد، زیرا دولت‌ها تنها تا زمانی که منافعشان در چیزی بیشتر از ضرر آن باشد، به چنین توافق‌هایی متعهد می‌مانند. تضمینی نمی‌تواند مانع از خروج مجدد آمریکا از برجام شود، اما ایران امیدوار است با کسب تضمین‌های قوی‌تر، بر هزینه‌های این خروج تأثیر بگذارد.»
متعادل‌سازی دشوار
«تریتا پارسی»، معاون اجرایی در موسسه کوئینسی به الجزیره گفت: «توپ در زمین بایدن است. اگر این پروسه خیلی طولانی و به انتخابات میان‌دوره‌ای نزدیک شود، متحدان بایدن در کنگره را ناراحت می‌کند. ایالات‌متحده می‌خواهد پاسخی بدهد که حاصل آن یک اقدام متعادل‌کننده باشد. برخی از تغییرات پیشنهادی ایران در متن به نفع اروپا نیز تلقی می‌شود، زیرا از سرمایه‌گذاری و یا تجارت توسط شرکت‌های اروپایی با ایران محافظت می‌کند. در نهایت، ارائه تضمین‌ها در برابر خروج دوم آمریکا از قرارداد، توافق را تقویت می‌کند.»
وی بابیان اینکه اگر آمریکا در وهله اول از توافق خارج نمی‌شد، چنین تغییراتی غیرضروری بود، گفت: «این نشان‌دهنده هزینه‌ای است که آمریکا با خروج از برجام بر خود تحمیل کرده است.»
این تغییرات مخالفان توافق در داخل و خارج از ایالات‌متحده را خشمگین کرده است. آن‌ها استدلال می‌کنند که آنچه در حال رخ دادن است مخالف توافق «طولانی‌تر، قوی‌تر و گسترده‌تر» است که در ابتدا بایدن وعده داده بود. چندین سناتور آمریکایی در روزهای اخیر محتوای مذاکرات را موردانتقاد قرار داده‌اند تا با فشار بر شورای امنیت ملی آن را مجبور کنند تا با انکار دادن «امتیازات بزرگ» به ایران واکنش نشان دهد.
اسرائیل بزرگ‌ترین مخالف توافق هسته‌ای
در همین حال، اسرائیل همچنان بزرگ‌ترین مخالف توافق هسته‌ای است و اعتقاد بر این است که یکی از دلایل عمده‌ای که ایالات‌متحده پاسخ خود را به تعویق انداخته رایزنی با مقامات اسرائیلی بوده است. در هفته گذشته، «لاپید یایر»، نخست‌وزیر اسرائیل به کاخ سفید و امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، نسبت به بازگرداندن برجام هشدار داد و گفت که امتناع از کنار گذاشتن این توافق به معنای «ضعف» است.
همکاری معتبر
«کلسی داونپورت»، مدیر سیاست منع اشاعه در انجمن کنترل تسلیحات، معتقد است که برجام بهترین گزینه برای تهران و واشنگتن است، اما این مذاکرات نمی‌تواند برای همیشه ادامه یابد. ... وی خاطرنشان کرد: «هر چه مذاکرات طولانی‌تر شود، شانس بازگرداندن برجام کمتر می‌شود و احتمال بیشتری وجود دارد که مخالفان داخلی در هر دو کشور اراده سیاسی برای دستیابی به توافق را از بین ببرند.»