علی ارواحی، متخصص مدیریت زیستبومهای تالابی درباره کارکرد تالاب گفت: تالابها نقش مهمی در تعدیل آبوهوای منطقه دارند. همچنین باعث ذخیره و کنترل سیلابها، تقویت تغذیه آب خوان در سفرههای آبهای زیرزمینی میشوند، تولید غذا یا کاهش اثرات تغییر اقلیم از دیگر کارکردهای تالابها است. برخی از تالابهای کشور وضعیت بحرانی دارند، مثل تالاب پریشان، تالاب گاوخونی، تالاب بختگان، دریاچه ارومیه، تالاب انزلی و تالاب میانکاله. تالابها زیستبومهای ارزشمندی هستند که میتوانند میزبان بخش قابلتوجهی از تنوع زیستی گیاهی و جانوری باشند. تالابها پتانسیل خوبی برای طبیعتگردی و پرندهنگری هستند و به رونق اقتصادی محلی و منطقه کمک میکند، البته مشروط بر اینکه بهرهبرداری و استفاده از تالاب، خردمندانه و بهینه باشد، به صورتی که تالابها حفظ شوند.
مشکلات تالابها
ارواحی با اشاره به آسیبها و مواردی که باعث تهدید تالابها میشود، گفت: آسیبها را میتوان به دودسته تقسیم کرد، عواملی که ناشی از عامل انسانی یا طبیعی باشند، در بخش نخست ما با مشکلاتی روبرو هستیم، ازجمله بعضاً ممکن است بهرهبرداریهای بیرویه از منابع آب در حوزه آب ریز باعث شود که حقا به تالاب تخصیص داده نشود و تالاب از نیاز آبی که حیات زیستمحیطی خودش را حفظ میکند محروم شود. در برخی از تالابهای کشور بحث ورود گونههای مهاجم یا غیربومی راداریم، بهطور مثال سنبل آبی در تالاب انزلی، گونه تیلاپیا در تالاب شادگان و هامون وجود دارد، همچنین گونه کاراس را در تالاب نئور داریم. ورود گونههای غیربومی یا مهاجم یکی از معضلات و تهدیدات تالابهاست. اغلب تالابها با مشکل کمبود آب و تخصیص حقا به روبرو هستند، تالابهای ساحلی شمال کشور بهسبب پسروی آب دریاچه خزر اکنون با مشکل روبرو هستند. تالابهایی که در درون فلات مرکزی کشور قرار گرفتهاند مثل تالاب گاوخونی، تالاب بختگان، تالاب پریشان، یا برخی دیگر از تالابها که مشخصا مشکلات آنها در رابطه با تقسیم حقا به است. برای مثال دریاچه ارومیه با وجود اینکه بارشهای امسال به نسبت و نزدیک به نرمال بوده است، اما وضعیت آن شکننده است.
حریق در تالابها
ارواحی گفت: مشکل حریق در تالابها بعضاً ناشی از تعارضات اراضی یا تصرف اراضی توسط برخی افراد سودجو در پیرامون تالابها صورت میگیرد و زمانی که بخشهای مسئول درصدد رفع تصرف بر میآیند، یکی از مواردی است که حریق در تالابها را میبینیم. البته این تنها عامل حریق در تالابها نیست، گاهی به سبب گرم شدن هوا و ضایعاتی که گردشگران در تالابها رها میکنند، در برخی از تالابها شاهد گسترش حریق یا آتش سوزی هستیم. ضایعاتی که عمدتا پلاستیکی یا شیشهای باشند، شدت تابش باعث میشود حریق در تالابها اتفاق بیفتد. همچنین در نتیجه سیلابها رسوبات وارد تالابها میشوند و این امر باعث میشود حجم نگهداشت یا ذخیره نگهداشت تالاب کاهش پیدا کند و در واقع ما شاهد آن شکل موثر برای آب گیری تالابها نباشیم.
ورود منابع آلاینده به تالابها
متخصص مدیریت زیستبومهای تالابی، گفت: منابع آلاینده ممکن است، صنعتی، کشاورزی یا روستایی باشد و متاسفانهعدم کنترل یا تصفیهی این آلایندهها و تخلیه آنها در تالابها یکی دیگر از مشکلات تالابهاست، که در کشور با آن روبرو هستیم. برای مثال ورود آلایندهها به تالاب انزلی که در سالهای گذشته داشتهایم و مشکلاتی که با خود در تالابها به همراه داشته است. یا تالاب زریبار به همین شکل مورد آسیب قرار گرفته است. تالاب قادر به پالایش آن آلایندهها نیست و متاسفانه این آلایندهها هم به حیات تالاب و به حیات جوامع پیرامونی آسیب بزند. بهطور مثال تالاب شادگان و هورالعظیم یکی از تولیداتی که دارند منابع آبزی آنها است. زمانی که این آلایندهها بیش از حد وارد تالابها شوند، قطعا آبزیان تحت تأثیر قرار میگیرند. بعضاً شاهد تشدید مرگ و میر بعضی آبزیان یا دیگر گونههای زیستی بوده ایم. مثل اتفاقی که طی چند سال در میانکاله شاهد بودهایم و متاسفانه پرندگان آبزی را در آن منطقه را از دست داده ایم.گاهی حتی تنوع زیستی هم از این مورد آسیب میبیند. جوامع پیرامونی تالابها که منابع ارتزاق آنها آبزیان یا ماهیهای تالاب است در نتیجه این منابع آلاینده آسیب میبینند. از دیگر مشکلات، توسعه کشت در کشور است، در بالا دست تالاب هورالعظیم، بالا دست شادگان، یا بالا دست تالاب بختگان در استان فارس شاهد کشت برنج هستیم. دیگر محصولات پر آب بری که بهطور نمونه در حوزه دریاچه ارومیه کشت میشود، انگور، سیب، چغندر قند، یونجه از موارد و مثالهایی است که به شدت به منابع آبی که میتواند در اختیار تالابها قرار بگیرد، آسیب وارد کرده است. برخی از تالابهامثل گاوخونی، بختگان، پریشان و کافتر سال ها کامل آبگیری نشده اند. ممکن است به صورت مقطعی درصد محدودی از این برخی تالابها آب گیری شده باشد ولی برای سنوات متمادی خشک مانده اند.