اگر مقدار ویتامین دی مورد نیاز برای بدن کافی نباشد، مشکلات استخوان یکی از مهمترین مشکلاتی است که برای فرد پیش میآید، مخصوصا در دوران کودکی، بچههایی که در معرض نور خورشید کافی قرار نمیگیرند، در واقع عمدهترین منبع این ویتامین را از دست میدهند. در این رابطه گفت و گوی ایسنا را با دکتر سمیرا ابراهیماف متخصص تغذیه و مدیر انسیتیتو تحقیقات تغذیه در ادامه میخوانید:
لطفا درباره اهمیت ویتامین دی و نقش آن در بدن بفرمائید.
اصلیترین نقشی که برای ویتامین دی در نظر گرفتند، تنظیم مقدار فسفر و کلسیم بدن است، یعنی برای جذب میزان کلسیم و تعادلی که بین این دو عنصر وجود دارد، به مقدار کافی ویتامین دی نیاز داریم. اگر مقدار ویتامین دی مورد نیاز برای بدن کافی نباشد، مشکلات استخوان یکی از مهمترین مشکلاتی است که برای فرد پیش میآید، مخصوصا در دوران کودکی بچههایی که در معرض نور خورشید کافی قرار نمیگیرند، در واقع عمدهترین منبع ویتامین دی را از دست میدهند و دچار مشکلات استخوانی عدیدهای میشوند که شایعترین آنها بیماری راشیتیسم یا نرمی استخوان است.
ویتامین دی در چه غذاهایی وجود دارد؟ از چه طرقی میتوان این ویتامین مورد نیاز بدن را تامین کرد؟
زرده تخممرغ، ماهی مخصوصا ماهیهای چرب مثل سالمون، جگر و قارچ (پرورش یافته تحت تابش اشعه ماورا بنفش) از منابع غذایی ویتامین دی هستند. اما عمدهترین منبع ویتامین دی برای ما نور خورشید است. اگر ما در معرض نور خورشید به مقدار کافی قرار بگیریم این ویتامین در داخل بدن ما ساخته میشود و کمبودش برای ما ایجاد نمیشود. البته در حال حاضر یکسری از مواد غذایی را در بازار با ویتامین دی غنی میکنند، مثلا انواع شیر، آب میوه و غلات را با ویتامین دی غنی میکنند، اینها هم میتوانند منبع غذایی ویتامین دی برای همه افراد در همه سنین باشند.
آیا هر زمان از روز که در معرض نورخورشید باشیم، ویتامین دی در بدن ما به مقدار کافی ساخته میشود؟
ما در تمام طول روز در معرض نور خورشید هستیم، اما زمانهایی وجود دارد که بهترین زمان برای جذب اشعه ماءورای بنفش خورشید است. این زمان بین 10صبح تا 3 بعد از ظهر است. در این زمان اگر فردی بین 10 تا 30 دقیقه در معرض نور خورشید قرار بگیرد و پاها و دستها ( آرنجها و زانو به پایین) در معرض نور خورشید قرار بگیرند ویتامین دی کافی در بدناش ساخته میشود. البته لازم به ذکر است که عوامل متعدی میتوانند روی جذب اشعه ماء ورای بنفش خورشید و تولید ویتامین دی نقش داشته باشند. اولین عامل رنگ پوست است افرادی که رنگ پوست روشنتری دارند، جذب این اشعه برای آنها بیشتر است و کسانی که پوست تیرهتری دارند کمتر اشعه ماءورای بنفش خورشید جذب میکنند. استفاده از ضد آفتابها میتواند بسیار موثر باشد و مانع از جذب مقدار کافی این اشعه شود.
مهمترین عوارض ناشی از کمبود ویتامین دی در بدن چیست؟
همانطور که در بالا اشاره شد، شایعترین علامت کمبود ویتامین دی میتواند علائم مربوط به استخوان باشد، که در بچهها به صورت راشیتیسم و در بزرگسالان به صورت استئومالاسی خود را نشان میدهد که همان نرمی استخوان است. در درازمدت هم وقتی ویتامین دی کافی در بزرگسالی دریافت نشود، جذب کلسیم هم تحت تاثیر قرار میگیرد و میتواند منجر به پوکی استخوان در سنین بالاتر شود. با توجه به مطالعاتی هم که انجام شده است کمبود ویتامین دی میتواند زمینهساز بیماریهای مزمن مثل دیابت یا فشارخون و بیماریهای التهابی شود. البته اصلا عامل اصلی نیست، اما کمبود آن را در افرادی که دچار این بیماریها هستند مشاهده کردند و در بعضی از موارد مکمل یاری که کردند، دیدند که وضعیت را بهتر میکند.
نظر شما درباره مصرف خودسرانه این ویتامین چیست؟
توصیه مصرف ویتامین دی برای افراد دچار کمبود به عهده پزشک است. معمولا برای پیشگیری از کمبود این ویتامین مصرف یک عدد پرل 50 هزار واحد بینالمللی به صورت ماهانه یا مصرف یک عدد پرل یا قرص 1000 واحد بینالمللی به صورت روزانه توصیه میشود. بهتر است افراد برای درمان کمبود ویتامین دی خود درمانی نکنند. به خاطر این که این ویتامین، یک ویتامین محلول در چربی است و در داخل بدن باقی میماند. بسیاری از ویتامینهای دیگری که ما مصرف میکنیم، مقدار اضافی آن از طرق مختلف از بدن ما دفع میشوند، اما ویتامینهای محلول در چربی این طوری نیستند و در بدن ما ذخیره میشوند، بنابراین اگر به مقدار زیاد مصرف شوند حتما مسمومکننده هستند.