ستاره صبح-
علل افزایش مرگ‌ومیرهای کرونایی
مهم‌ترین علل افزایش مرگ‌ومیرهای کرونایی در کشور تشخیص دیرهنگام بیماران کرونایی، عدم ردیابی افراد در تماس با مبتلایان، تراکم بیمارستان‌ها، کمبود تخت و پرسنل و عدم وجود عزمی ملی در الزام‌آور بودن رعایت پروتکل‌هاست. ۸۰ درصد بار کنترل اپیدمی در پیشگیری است، نه درمان. اگر بار کنترل نشده پیشگیری را بر سر بیمارستان و درمان ریختید و پیشگیری نکردید، دچار مشکل خواهید شد. تعداد مرگ‌ومیر ناشی از کرونا در کشور قابل‌قبول نیست و مدت‌هاست که نسبت به آمارهای جهانی در بخش مرگ‌ومیر ناشی از کرونا جزو پنج کشور اول هستیم. این هشداری است که اگر جدی گرفته نشود و راهکارهای اساسی اجرایی نشود، آینده بدتر خواهد بود.
مرگ براثر کرونا سه
برابر آمار رسمی است
تعداد مرگ اعلامی و رسمی ثبت‌شده روزانه بالای ۳۰۰ یا ۴۰۰ مورد اعلام می‌شود و همه می‌دانند و مسئولان وزارت بهداشت هم اعلام کرده‌اند که این آمار، فقط آمار بیماران ثبت‌شده است و آمار بالاتر از این‌هاست. سازمان نظام پزشکی با بررسی‌های میدانی در بیمارستان‌ها و محل‌های دفن افراد مبتلابه کرونا، عددی حداقل سه برابر آمار اعلامی را در زمینه مرگ‌ومیر ناشی از کووید-۱۹ کسب کرده است.
مرگ ۱۵ درصد بستری‌شدگان بیمارستانی کرونا
میزان مرگ‌ومیر بیمارستانی ما در حوزه بیماری کرونا، حدود ۱۵ درصد است و این عدد بالاست. بر این اساس ۱۵ درصد از بیماران مبتلابه کرونا که به بیمارستان آمده و بستری می‌شوند، فوت می‌کنند. درحالی‌که این عدد در کشورهای دیگر به‌طور متوسط پنج درصد است. البته کشورهایی هم هستند که میزان مرگ‌ومیر در مبتلایان بستری‌شان بین دو تا سه درصد است. همچنین ۴۰ تا ۵۰ درصد از مرگ‌ومیر بیمارستانی‌مان قبل از رسیدن به آی‌سی‌یو است؛ یعنی بیمار یا در اورژانس فوت می‌کند و یا در بخش‌های کووید.
چرایی بالا بودن مرگ‌های بیمارستانی کرونایی در ایران
دلیل اول بالا بودن مرگ‌ومیر بیمارستانی ما این است که بیماران در شرایط بدحال‌تر و با تشخیص دیررس‌تر به بیمارستان ارجاع و بستری می‌شوند. اساس اقدامات برای کرونا، این است که بیمار را زود تشخیص داده و به‌سرعت درمان کنیم. بنابراین تشخیص کافی، به‌موقع و زود، یکی از پایه‌های درمان است که بعدازآن درمان‌های زودهنگام را مانند اکسیژن‌تراپی، درمان‌های التهابی مانند دگزامتازون و... است. زیرا بیماری کووید-۱۹ دو فاز دارد؛ فاز اول فاز ویرال و فازم دوم التهابی است. فاز التهاب و طوفان است که معمولاً بیماران را به سمت مرگ می‌برد که در این فاز هم درمان‌هایی مانند اکسیژن‌تراپی خوب، درمان‌های ضدالتهابی مانند کورتون و... وجود دارد.
بالا بودن مرگ‌ومیر بیمارستانی ناشی از کرونا در کشور ما به چند دلیل است؛ تشخیص دیررس و آغاز درمان در فازهای تأخیری و پیشرفته بیماری، درمان‌های متعدد که برای بیمار تجویز می‌شود و خود این درمان‌ها می‌تواند آسیب‌رسان باشد. تا امروز یک درمان قطعی هم برای کرونا نداریم، اما در زمان بستری تمام داروهای ضدویروس، کورتون و ... برای بیمار تجویز می‌شود. به‌هرحال داروهای ضدویروس بر روی سیستم بدن و بر روی کلیه و کبد تأثیر دارند و این تأثیرات یکی از عوامل اثبات‌شده‌ای است که در زمینه مرگ‌های بیمارستانی کرونا مطرح می‌شود.
تراکم در بیمارستان‌ها
مراقبت‌های بیمارستانی ما به دلیل تراکم و ازدحام بیماران، کمبود تخت و کمبود پرسنل بیمارستانی دچار مشکل است. باید توجه کرد که میزان تخت بیمارستانی در کشور، قبل از کرونا هم کافی نبود. از طرفی بیماران نیاز به ارائه خدمت دارند. از طرفی کرونا ۵۰ درصد تخت‌های بیمارستانی ما را اشغال کرده است. بنابراین قطعاً با یک تراکم حجم بیمارستانی مواجه شده‌ایم. اگر بیمارستانی به‌صورت کامل بستری شد، این تراکم خودبه‌خود میزان مرگ‌ومیر و آسیب را افزایش می‌دهد. حال بر این موضوع، کمبود پرسنل و تجهیزاتی را هم اضافه کنید.
کمبود کارکنان بیمارستانی
طبق آمار ما حدود ۳۰۰ نفر شهید سلامت داشته‌ایم. در بیمارستان سینا، شهدای تجریش، امام خمینی (ره) و... تا یک‌سوم پرسنل گرفتار شدند و وقتی‌که این افراد از چرخه درمان خارج می‌شوند، یک مدت بیماری دارند و یک مدت هم کشش کار ندارند. یکی از عوارض این بیماری این است که گاهی اوقات ضعف و عوارض بعد از بیماری تا مدت‌ها باقی می‌ماند. اگر کمبود پرسنل جبران نشود، طبیعتاً مراقبت لازم ارائه نمی‌شود. در حال حاضر یکی از مسائلی که برایم سخت است، این است که اگر به بخش‌های کرونا سر بزنید، توصیه می‌کنند که همراه با بیمار بیاید. زیرا پرسنل ندارند. این اقدام منجر به ابتلای همراه بیمار می‌شود، سپس به خانه می‌رود و خانواده مبتلا می‌شوند. بنابراین سیکل جدیدی در ایجاد بیماری خواهیم داشت. از طرفی کمبود تخت هم مزید بر کمبود پرسنل می‌شود. در حال حاضر تخت‌های ICU پر هستند. به بیمارانی که حال بهتری دارند، اعلام می‌کنند که به خانه بروند که برخی از آن‌ها بدحال شده و این سیکل معیوب ادامه می‌یابد.
اصلاح سیکل معیوب کرونا
اصلاح این وضعیت در اپیدمی‌ها، ۸۰ درصد بار کنترل اپیدمی در پیشگیری است، نه درمان. اگر بار کنترل نشده پیشگیری را بر سر بیمارستان و درمان ریختید و پیشگیری نکردید، دچار مشکل خواهید شد. اگر از من بپرسند که چرا این‌قدر مرگ‌ومیر داریم؟، پاسخ می‌دهم که زیرا پیشگیری به‌درستی انجام نشد و بار پیشگیری‌هایی که باید انجام می‌شد، به درمان منتقل شد. این بار وارد بیمارستان شد و کمبود پرسنل، کمبود تخت، عوارض دارویی، نداشتن آی‌سی‌یو، اشکالات مراقبتی در بیمارستان‌ها و... ایجاد شد و چنین اتفاقاتی رخ داد. از سوی دیگر میزان تستمان کافی نیست، پیگیری افراد مبتلا و ردیابی و پیگیری افراد مبتلا انجام نمی‌شود و مشکل به بیمارستان منتقل می‌شود.
مشکل نبود اکسیژن و تخت ICU
در حال حاضر یکی از جدی‌ترین مشکلات بیمارستان‌های ما این است که اکسیژن برای بیماران به حد کفایت نیست. زیرا دستگاه‌های اکسیژن ساز در بیمارستان‌ها برای استفاده حدوداً ۲۰ درصد بیماران تأمین‌شده‌اند. قرار بر بیماری کرونا نبوده که ۸۰ درصد بیماران یک بیمارستان نیاز به اکسیژن داشته باشند. به‌صورت عادی ۱۰ الی ۲۰ درصد از بیماران به اکسیژن نیاز دارند و دستگاه‌ها با این سیستم تأمین‌شده‌اند. در حال حاضر ازآنجایی‌که بار نیاز به اکسیژن افزایش می‌یابد، سطح اکسیژن مرکزی که به بیمار ارائه می‌شود، کاهش می‌یابد و این موضوع منشأ آسیب می‌شود.
تجربه موفق همسایه‌های ایران
در افزایش تست تشخیصی
اخیراً میزان تستی که به‌صورت روزانه در کشور ما انجام می‌شد، حدود ۲۵ هزار تست بود و قرار است این میزان به ۳۵ تا ۴۰ هزار تست برسد. ما اعلام کرده‌ایم که میزان کافی تست برای کشور ما حداقل ۸۵ هزار تست در روز است. به‌عنوان‌مثال در کشور همسایه ما یعنی ترکیه، روزانه ۱۳۰ هزار تست کرونا انجام می‌شود. نقطه ایدئال انجام تست تشخیصی کرونا برای کشور ما روزانه ۲۰۰ هزار تست است. برای تست‌های تشخیصی که انجام می‌شود، یک آمار تجمعی هم داریم که کل تست‌های تشخیصی انجام‌شده به میلیون نفر جمعیت را نشان می‌دهد. در کشور ما این عدد ۵۰ هزار تست است؛ یعنی ۵۰ هزار تست به ازای هر یک‌میلیون نفر جمعیت. این عدد در کشور قطر یا بحرین یک‌میلیون و ۲۵۰ هزار تست به ازای هر یک‌میلیون نفر است.
راهکار کاهش مرگ‌های کرونایی
اگر تست کافی انجام دهیم، می‌توان بیماری را کنترل کرد. علاوه بر فاصله‌گذاری اجتماعی، پیدا کردن فعال بیماران و مشخص کردن افرادی که طی روزهای قبل از تشخیص با بیماران در تماس بوده‌اند، باید انجام شود. در دنیای علمی امروز توصیه بر این است که هر کس تستش مثبت شد، باید تا ۱۰ نفر افرادی را که با او در تماس بودند، پیگیری کرد. این راه قطع زنجیره و پیشگیری از بیماری است. ما سیستم انجام این اقدامات راداریم، اما تأخیر زیادی اتفاق افتاده است.
ضرورت اجرای الزام‌های کرونایی
پروتکل‌ها باید الزام‌آور باشند، ما الزام جدی را اجرا نکردیم. در مسافرت‌ها، تجمعات و ... الزام جدی نداشتیم. تجمعاتی که در مشهد برگزار شد و صحنه‌هایی که در آن استادیوم دیدیم، بد بود. هر تجمعی در این شرایط یک نوع قتل است. زیرا زنجیره‌ای را آغاز می‌کنیم که به مرگ‌ومیر بالا منجر می‌شود. متأسفانه یکی از علل اصلی بالا بودن میزان ابتلا و مرگ‌ومیر، این است رفتارهای الزام‌آور یا کنترل‌های محدودکننده واقعی که در همه کشورها وجود دارد، انجام‌نشده است.
دلیل موفقیت کشورها
در مقابله با کرونا
کشورهای زیادی در کنترل بیماری موفق شدند، یکی از دلایلشان تست بالا، فالوآپ و ردیابی افراد در تماس با بیمار بوده است و علت دوم هم جریمه‌های سنگین و پروتکل‌های الزام‌آور بوده است. با سفیر ایران در کره جنوبی صحبت می‌کردم که می‌گفت اولاً جریمه‌های سنگین دارند و دوما این جریمه‌ها را برای ارائه‌دهندگان خدمات قائل می‌شوند و به‌صورت جدی و الزام‌آور پروتکل‌ها را اجرا می‌کنند. حال در همین کره جنوبی میزان مرگ‌ومیر به هفته‌ای یک نفر کاهش‌یافته است. این میزان مرگ‌ومیر نتیجه رفتارهایی است که در مراسم‌ها، تجمعات و مسافرت‌های اخیر دیدیم. کنترل‌های الزام‌آور کار وزارت بهداشت نیست، بلکه نیروی نظامی، انتظامی و کنترلی نیاز دارد و لازمه این اقدامات این بود که تمام قوا و تمام توان نظام وارد شود، اما این اتفاق نیفتاد.
تعطیلی دوهفته‌ای هوشمند تهران
ما با تعطیلی هوشمند موافقیم. معنی تعطیلی هوشمند این است که سه اصل را در نظر بگیریم که اولاً جایی که می‌خواهید تعطیل کنید، چقدر در آلودگی تأثیرگذار است، دوما، آیا اساساً امکان تعطیلی این محل وجود دارد یا خیر و سوم، ادامه روند تعطیلی به لحاظ ضربه اقتصادی قابل‌تحمل است یا خیر. اگر این سه اصل رعایت شود، تعطیلی دوهفته‌ای قابل‌قبول است؛ این سه شرط قابل ارزیابی است و می‌توان دراین‌باره تصمیم‌گیری کرد. اگر با روش‌های علمی، محاسبات علمی و تجربیات کشورهای موفق در حوزه کرونا عمل نکنیم، با مرگ‌ومیر بیشتر در آینده مجبور می‌شویم که عمل کنیم. اگر وزیر کشور هم اختیارات نظام را داشته باشد، می‌تواند موفق شود. زیرا قوای نظامی و انتظامی در دست وزیر کشور نیست. بسیاری از کشورهای اروپایی و پیشرفته برای کنترل مسائل پیشگیرانه و الزام‌آور دارند از قوای نظامی و انتظامی کمک می‌گیرند. اگر این موارد رعایت شود، بیماری کنترل می‌شود، اما در غیر این صورت مرگ‌ومیرها ادامه یافته و مجبور می‌شویم با تلفات بیشتر به این اقدامات عمل کنیم. اگر این روند اصلاح نشود، از کادر درمان حمایت و محافظت نشود و تشویق و تسهیلاتی که لازمه زندگی‌شان است، به او ندهند، دیگر نیرویی نمی‌ماند. یک‌سوم کادر درمان در بسیاری از بیمارستان‌ها مبتلا شدند و این شرایط خوبی نیست.