ستاره صبح-
نقش چین در خاورمیانه
اکونومیست در مقاله‌ای به بررسی جایگاه چین در خاورمیانه و همچنین تجارت خارجی میان چین و ایران در دو دوره تحریم‌های اقتصادی علیه ایران در سال‌های گذشته پرداخته است. در این مقاله چین به‌عنوان کشوری معرفی‌شده است که برای کشورهای خاورمیانه از جاذبه رازآلودی برخوردار است. لبنان که با یک ابرتورم دست‌وپنجه نرم می‌کند، چین رو همانند عابر بانکی می‌بیند که اگر بتواند راه ارتباط با این کشور را پیدا کند، میلیون‌ها دلار به دست خواهد آورد. بشار اسد در سوریه رابطه با چین را همانند جادویی می‌بیند که با آن می‌تواند کشور جنگ‌زده خود را از نو بسازد. شهریور امسال نیز حسن روحانی از گامی بزرگ در روابط ایران و چین یادکرد. ایران و چین ماه‌ها در حال رایزنی برای مشارکت برنامه‌های ٢۵ ساله بوده‌اند، اما جزئیات این برنامه همچنان مبهم است.
سرمایه‌گذاری همه‌جانبه
چین در ایران
پیش‌نویس‌هایی که به بیرون درز کرده حاکی از آن است که چین قصد سرمایه‌گذاری همه‌جانبه در ایران را دارد. از بنادر گرفته تا مخابرات و انرژی هسته‌ای. احتمالاً ایران در پی این توافق سهمی از صنعت نفت خود را به چین خواهد داد و بازار محصولات خام و تصفیه‌شده خود را تضمین خواهد کرد. طرح «یک کمربند-یک جاده» یا همان جاده ابریشم نیز ایران را به منطقه‌ای برای ترانزیت آسیا، اروپا و خاورمیانه تبدیل خواهد کرد.
روابط جدید چین، زنگ هشدار در واشنگتن را به صدا درآورده و پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا هشدار داد که این امر بی ثباتی در خاورمیانه را به دنبال خواهد داشت. اما مانند دیگر سیاست‌های چین در خاورمیانه، مشارکت پیشنهادی با ایران بلندپروازان و با جزئیاتی نامشخص است.
کاهش فروش نفت
اکونومیست در ادامه به این موضوع می‌پردازد که حتی بدون در نظر گرفتن ضربه‌هایی که کرونا به اقتصاد جهانی وارد کرده است، ایران در وضعیت سختی قرار دارد. تحریم‌هایی که آمریکا در سال ٢٠١٨ اعمال کرد، تولید نفت در ایران را به پایین‌ترین حد خود از سال ١٩٨٠تاکنون رسانده است. در تیرماه پیش‌بینی شد که ایران تنها بتواند روزی ١.٩میلیون بشکه در روز تولید کند؛ یعنی نصف آنچه در ٢٠١٨ استخراج می‌کرد. بیشتر تولید نفت ایران برای مصارف داخلی و یا ذخیره استفاده می‌شود و سهم صادرات تحت تأثیر دو رخداد یعنی تحریم‌ها و شیوع کرونا، کمتر از 500 هزار بشکه در روز شده است. بنابراین باوجوداینکه تحریم‌ها نتوانست به هدف اصلی خود یعنی جلوگیری از جایگاه ایران در منطقه و همچنین توافق برای محدودیت در برنامه‌های هسته‌ای دست یابد، اما اقتصاد ایران را با مشکلات متعددی روبرو ساخته است و تولید نفت را به پایین‌ترین حد خود از سال ١٩٨٠تاکنون رسانده است.
روابط تجاری ایران و چین
در دوره تحریم
اکونومیست همچنین به بررسی روابط تجاری ایران و چین در دوره تحریم‌های اقتصادی گذشته می‌پردازد و بیان می‌کند هرچند در دور قبلی تحریم‌ها که در سال ٢٠١۵ به اوج خود رسید، چین به‌عنوان آخرین خریدار نفت ایران ظاهر شد؛ اما مصرف‌کنندگان ایرانی، کالاهای چینی را دریافت می‌کردند که کیفیت نداشت و ایران در سال ٢٠١١ واردات بسیاری از محصولات چینی را ممنوع کرد. اکونومیست معتقد است چین این بار هم به‌عنوان ناجی ظاهرنشده است. سال گذشته تجارت ایران و چین به حدود یک‌سوم کاهش یافت و در هشت ماه ابتدایی سال جاری (میلادی) واردات از ایران به ۶٢ درصد کاهش یافت و از ١٠.١میلیارد دلار به ٣.٩میلیارد دلار رسید. این در حالی است که صادرات آن تنها هفت درصد کاهش داشته و ایران همچنان به واردات کالاهای چینی وابسته است حتی اگر چین نیازی به نفت آن نداشته باشد. البته نمی‌توان منکر شرایط غیرعادی به علت همه‌گیری کووید 19 شد که کاهش تقاضای چین به نفت را به دنبال داشته است؛ اما تجارت آن با سایر کشورها آن‌قدر هم تحت تأثیر قرار نگرفته است. واردات از عربستان که عمدتاً هم نفت و پتروشیمی است کمتر از ٢٨درصد کاهش داشته و واردات از امارات حتی ١١درصد رشد داشته است.
تجارت سه کشور
ایران، عربستان و امارات
نمودار بالا نشان‌دهنده تجارت سه کشور ایران، عربستان و امارات با چین در سال‌های 2018 تا 2020 است. در سمت چپ نمودار واردات از چین به این کشورها و در سمت راست صادرات این کشورها به چین مشاهده می‌شود و همان‌طور که گفته شد، واردات ایران به چین تنها به مقدار کمی کاهش داشته است و این در حالی است که صادرات آن به میزان قابل‌توجهی کاهشی بوده است. بااین‌وجود صادرات امارات به چین افزایش و صادرات عربستان تنها به مقدار کمی کاهش داشته است.
برخلاف آمریکا، چین از برقراری روابط همه‌جانبه در خاورمیانه خرسند است. البته برخی از این روابط محدودیت‌هایی نیز دارد. اگر بحث مشارکت در میان باشد، الوات چین آمریکاست. این کشور از یک قرارداد ۵ میلیارد دلاری برای توسعه میدان گازی پارس جنوبی ایران به دلیل تحریم‌ها صرف‌نظر کرد.
در حال حاضر باارزش‌ترین روابط چین با کشورهای ثروتمند خلیج‌فارس است. آن‌ها هم به‌نوبه خود حاضر به تحمل روابط چین با ایران هستند. مثلاً در خرداد چین به قطعنامه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رای داد که در این قطعنامه خواسته‌شده تا ایران اجازه ورود ناظران آژانس به دو تأسیسات هسته‌ای خود را دهد. پایگاه نظامی چین در آن‌سوی خلیج‌فارس مسئله دیگری است و در صورت عدم تحریم، فروش اسلحه از سوی چین به ایران در این ماه ممکن خواهد بود. احتمال دارد چین و ایران ظرف مدت چند ماه با یکدیگر توافق کنند و این موضوع برای ایران، خصوصاً اگر ترامپ پیروز انتخابات باشد، معجزه است.
برگرفته از اقتصاد آنلاین