ستاره صبح-ماجرای انتخاب وزیر صمت به مراحل پایانی نزدیک شده و احتمالاً یک نفر از میان سه گزینه نهایی، طی هفته آینده به مجلس معرفی می‌شود. نکته اساسی درباره انتخاب وزیر مناسب اینکه تنگ کردن دایره گزینش‌ها و استعلام‌ها که نتیجه آن فرار یا خانه‌نشینی متخصصان و شایستگان و تبدیل بوروکراسی «نخبه گزین» به «نوچه گزین» است، باعث می‌شود که به دنبال فردی درخور پوشیدن ردای وزارت باید گشت. عملکرد وزارت صنعت مستقیماً بازندگی و مطالبات عمومی مردم مرتبط است پس برای دولت و مردم بااهمیت است. به‌عنوان کسی که در هر دو ساحت نظری و تجربی وزارت صمت درگیر بوده‌ام، معتقدم که شاخص‌های معمول برای انتخاب وزیر صمت را می‌توان در دو سطح «مطلوب و ایده آل» و «وضع موجود و واقعی» طبقه‌بندی و فهرست کرد که عبارت‌اند از:
1. بینش سیاسی
توسعه صنعتی در جامعه‌ای مثل ایران، امری سیاسی و اقتصادی و درمجموع تابع «اقتصاد سیاسی صنعت» است. شاخص مطلوب این است که وزیر صمت دارای بینش سیاسی مترقی و باورمند به مدرنیته، اصلاح امور و ترجیحاً اصلاح‌طلب باشد؛ اما در شرایط موجود، انتظار این است که حداقل به گفتمان اعتدالی دولت تدبیر و امید پایبندی نشان دهد. اگر طبقه متوسط و فعالان جامعه مدنی ایران که دولت فعلی از تمایلات آن‌ها برآمده، احساس کنند که به آرمان و اعتمادشان بی‌اعتنایی شده است، هیچ عملکردی، احساس رضایت و حمایت آن‌ها را در پی نخواهد داشت و نارضایتی عمومی تولید می‌کند.
2. نوع و سطح تحصیلات
شرایط مطلوب این است که وزیر صمت دارای مدرک PHD از دانشگاه‌های معتبر داخلی و خارجی و مسلط به یک یا دو زبان خارجی باشد و حداقل چند مقاله علمی و پژوهشی یا کتاب در حوزه کلی اقتصاد و صنعت ایران منتشر کرده باشد. اکنون به لحاظ سطح تحصیلات کارکنان وزارت صمت، سواد چندانی ندارند.
3. خاستگاه درونی و بیرونی
وزیر صمت بهتر است از درون یا بیرون وزارتخانه انتخاب شود، محل بحث است، اما در شرایط موجود که ۱۰ ماه از عمر دولت بیشتر باقی نمانده و فرصتی برای کسب آشنایی و تجربه‌اندوزی فراهم نیست، بهتر است فردی متخصص، کاردان و سالم از درون وزارتخانه و آشنا با مناسبات درونی و ترجیحاً از میان یکی از معاونین شاغل انتخاب شود. هرچند در میان معاونین بازنشسته هم افراد واجد صلاحیت وجود دارد.
4. سبک مدیریتی
پیش برد کار صنعت بدون برخورداری از تیمی مجرب یا بدون همراه سازی مدیران و بدنه‌سازمانی، ممکن نیست. شرایط ایده آل برای وزیر صمت این است که تیمی مجرب و باسابقه اعم از مشاوران یا مدیران کلیدی در اختیار داشته باشد که او را در پیشبرد برنامه‌ها یاری کنند. اتفاقات مثبت در حوزه صنعت ایران به‌ویژه در دهه ۴۰ و ۷۰، متعلق به ادواری است که تیمی مجرب و همدل حضورداشته‌اند؛ اما در شرایط موجود، انتظار این است که وزیر صمت از میان نیروهای موجود در درون وزارتخانه به‌سرعت اقدام به «تیم سازی» کند و بی‌نیاز از «اتوبوس آوری» با کمترین حاشیه‌ها، به انتظام امور مبادرت ورزد. متأسفانه چند وزیر اخیر، مفهوم «تیم سازی» را با «رفیق سازی» اشتباه گرفته و به‌جای تیمی از متخصصان، بی‌درنگ آشنایان غیرمتخصص را به کار گرفتند که کاری از پیش نبردند.
5. رأی آوری
وزیر ایده آل کسی است که برنامه کارشناسی و دقیق برای برون‌رفت از وضعیت فعلی تدوین و به‌درستی از برنامه خود دفاع کند و سهم دولت و غیر دولت را در ایجاد نابسامانی‌های فعلی توضیح دهد. بعدازآن دیگر مجلس است که باید به وظایف ملی و انقلابی و قانونی خودش عمل کند؛ اما در شرایط فعلی باید وزیر مربوطه، آشنایی با ساختار و فضای کلی قوه مقننه داشته باشد تا بتواند با نمایندگان مستقل و فراکسیون‌ها به تبادل‌نظر بپردازند. وزیر معرفی‌شده باید بتواند از همه ظرفیت‌های ممکن در دولت و وزارتخانه و حتی نخبگان سیاسی و قومی و زنان برای رایزنی و جلب نظر نمایندگان استفاده کند. رئیس دولت هم باید در جلسه رأی‌گیری شرکت کند.
6. ارتباط با رسانه‌ها و نیروهای اجتماعی
وزیر ایده آل برای وزارت صمت کسی است که نیروهای اجتماعی، رسانه‌ها و شبکه‌های اطلاع‌رسانی را بشناسد. فهم رسانه‌ای داشته باشد؛ به اهمیت رسانه در پیشبرد امور صنعتی واقف باشد و از قدرت رسانه حتی رسانه منتقد دولت، برای توضیح عملکرد خودش به جامعه استفاده کند. از مشاوران آگاه در امور رسانه یا ارتباط با نیروهای اجتماعی درون جامعه استفاده کند و در این حوزه خاص و تخصصی مشورت پذیر باشد.
پیشنهاد
وزیر جدید باید بتواند سرمایه‌گذاری‌ها و پروژه‌های ناتمام را به سرانجام برساند و اوضاع نابسامان داخلی وزارتخانه را سامان دهد و از هرج‌ومرج حاکم بر بازار قیمت‌ها، قدری بکاهد، بنابراین باید وزیر پیشنهادی از معاونین فعلی و شاغل در وزارتخانه باشد. معاونین فعلی وزارتخانه آقایان دکتر جعفر سرقینی (سرپرست فعلی)، دکتر برات قبادیان (معاون آموزش و پژوهش)، خداد غریب پور (مدیرعامل ایمیدرو)، دکتر داریوش اسماعیلی (معاون امور معدنی) و دکتر محسن صالح نیا (مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی کشور) می‌توانند گزینه‌های مناسبی برای اداره وزارت صمت باشند.