شکست در پروژه ساخت سوله، همیشه به دلیل نوسان قیمت آهن یا کمبود بودجه نیست؛ گاهی هم ریشه در تصمیم های اشتباه و ساده انگارانه‌ای دارد که در ظاهر کوچک اند؛ اما در نهایت یک سرمایه‌گذاری پرمنفعت را به خاکستر تبدیل می‌کنند. بسیاری از کارفرمایان و پیمانکاران وقتی بعد از پایان کار با ضررهای سنگین و هزینه های پیش بینی نشده روبه‌رو می‌شوند، تازه درمی یابند که مسیر اشتباهی را انتخاب کرده‌اند. در این مقاله، به سراغ همان اشتباهاتی می‌رویم که مانند موریانه، پایه های یک پروژه ساخت سوله موفق را می‌جوند و آن را به ورشکستگی می‌کشانند.
کارفرمایی که پروژه ساخت سوله را بی برنامه آغاز می‌کند
هیچ پروژه‌ای بدون نقشه به سرانجام نمی‌رسد؛ مخصوصاً اگر صحبت از مراحل ساخت سوله درمیان باشد. متأسفانه در بسیاری از موارد، کارفرما با ذهنی پر از ایده و انگیزه، اما بدون طرح اجرایی دقیق، پروژه را آغاز می‌کند. این یعنی تصمیم گیری لحظه‌ای در حین ساخت، تغییر مداوم نقشه‌ها و در نهایت افزایش هزینه‌ها و زمان اجرا.
وقتی نقشه فونداسیون یا اسکلت سوله چند بار در میانه کار تغییر کند، هم هزینه مصالح بالا می‌رود، هم پیمانکارها سردرگم می‌شوند و هم زمان بندی پروژه از کنترل خارج می‌شود. یعنی در ظاهر پروژه ادامه دارد، اما در باطن سرمایه در حال سوختن است.
پیمانکاری که متعهد و متخصص به ساخت سوله نیست
یکی از بزرگ ترین اشتباهاتی که مستقیماً به ورشکستگی منجر می‌شود، انتخاب پیمانکار ناآگاه یا غیرمتعهد است. بعضی کارفرماها برای کاهش هزینه ها، پیمانکارانی را انتخاب می‌کنند که قیمت پایین تری پیشنهاد داده اند؛ اما در عمل، کیفیت کار پایین، تأخیر در زمان تحویل و عدم رعایت اصول فنی، باعث می‌شود هزینه نهایی چند برابر شود.
ساخت سوله، نیاز به تخصص، تجربه و دقت مهندسی دارد و کوچک ترین اشتباه در طراحی سازه، جوشکاری یا نصب ستون ها، می‌تواند خسارت های جبران ناپذیری ایجاد کند. اگر پیمانکار فقط به دنبال سود سریع باشد و نه کیفیت کار، نتیجه چیزی جز پروژه‌ای ناقص و زیان بار نخواهد بود.
سوله سازی که موقعیت زمین و اقلیم را نادیده می‌گیرد
یکی دیگر از خطاهای خطرناک در پروژه ساخت سوله، نادیده گرفتن ویژگی های زمین و اقلیم منطقه است. مثلاً ساخت سوله در مناطقی با باد شدید یا رطوبت بالا، نیاز به طراحی متفاوتی نسبت به مناطق خشک و کم باد دارد. اگر سازه برای شرایط محیطی بهینه سازی نشود، در درازمدت دچار فرسایش، زنگ زدگی و حتی تغییر فرم خواهد شد.
زمین های سست یا شیب دار نیز، داستان دیگری دارند. گاهی بدون انجام آزمایش خاک یا بررسی ژئوتکنیک، فونداسیون سوله اجرا می‌شود و چند ماه بعد، ترک‌ها از پایه سوله شروع می‌شوند و به سقف می‌رسند؛ که نتیجه آن، چیزی جز هزینه های سنگین برای بازسازی یا تخریب کامل نخواهدبود.
مدیری که به جای کیفیت ساخت سوله، به ارزانی فکر می‌کند
بعضی سازندگان برای کاهش هزینه‌ها در ساخت سوله، از ورق های فولادی سبک تر، پیچ و مهره های ارزان یا رنگ های بی کیفیت استفاده می‌کنند. شاید در نگاه اول صرفه جویی به نظر برسد، اما در واقع فقط به جان خریدن ریسک و خطر است. در شرایط آب و هوایی نامناسب یا در معرض باران و رطوبت، این مصالح به سرعت دچار زنگ زدگی و فرسودگی می‌شوند و پس از چند سال، هزینه تعمیر یا تعویض قطعات چند برابر مبلغی است که در ابتدا صرفه جویی شده بود. به همین سادگی، یک تصمیم کوتاه مدت می‌تواند آینده کل پروژه را نابود کند.
کارفرمایی که هزینه های ساخت سوله را دقیق محاسبه نمی‌کند
پیش از شروع مراحل ساخت سوله صنعتی، باید تمام هزینه‌ها ازجمله خرید زمین و مصالح تا نیروی انسانی و حمل‌ونقل، بادقت محاسبه شوند؛ اما در بسیاری از پروژه ها، این مرحله به صورت سطحی انجام می‌شود و نتیجه آن، اتمام سرمایه در میانه راه و ناتمام ماندن پروژه است. برخی کارفرمایان تصور می‌کنند که می‌توانند با تزریق بودجه در ادامه کار، مشکل را حل کنند؛ اما افزایش قیمت‌ها و بدهی های معوق، معمولاً این اجازه را نمی‌دهند.
مدیری که زمان و منابع را به درستی کنترل نمی‌کند
اگرچه مراحل ساخت سوله خرپایی، تیرورقی، یوبی ام و ... از نظر فنی چالش برانگیز است، اما مهم تر از آن، مدیریت مالی و زمان بندی درست پروژه است. بسیاری از کارفرمایان، فقط به جنبه فنی ماجرا توجه می‌کنند و بودجه را به صورت نامنظم هزینه می‌کنند. پرداخت های نامنظم به پیمانکاران، تأخیر در تأمین مصالح یا تصمیم گیری های بدون برنامه، زنجیره‌ای از مشکلات متعدد را ایجاد می‌کند که درآخر هزینه‌ها را چند برابر می‌سازد.
یک مدیر پروژه باتجربه، باید بتواند بین سرعت، کیفیت و هزینه تعادل برقرار کند. سوله‌ای که در زمان مناسب و با هزینه منطقی ساخته شود، حتی اگر ساده باشد، از پروژه‌ای نیمه تمام و پرزرق وبرق ارزشمندتر است.
طراحی که جزئیات ساخت سوله را فراموش می‌کند
بسیاری از شکست های مالی پروژه ها، از ساده انگاری‌ها آغاز می‌شوند. برای مثال، طراحی نامناسب تهویه، نورپردازی یا مسیرهای دسترسی، در آینده می‌تواند هزینه های غیرقابل پیش بینی به وجود آورد. تصور کنید سوله‌ای برای نگهداری مواد غذایی ساخته شده اما در طراحی آن تهویه مناسب در نظر گرفته نشده است. چند ماه بعد، گرمای تابستان و تجمع رطوبت، باعث خرابی مواد و از دست رفتن سرمایه می‌شود و اینجاست که مفهوم «طراحی دقیق» معنای واقعی خود را نشان می‌دهد.
سازنده‌ای که دید بلندمدت ندارد
بسیاری از شکست‌ها در مراحل ساخت سوله، ناشی از نداشتن چشم انداز بلندمدت است. سوله ها، معمولاً برای استفاده طولانی مدت ساخته می‌شوند؛ اما برخی سازندگان فقط نیاز فعلی را در نظر می‌گیرند. مثلاً سوله‌ای برای انبار ساخته می‌شود، اما چند سال بعد کاربری آن به کارگاه تولیدی تغییر می‌کند و دیگر پاسخ‌گوی نیاز جدید نیست.
طراحی انعطاف پذیر و آینده نگرانه، می‌تواند از بروز اینگونه مشکلات جلوگیری کند. اگر سوله از ابتدا طوری طراحی شود که امکان توسعه یا تغییر کاربری در آینده را داشته باشد، ارزش سرمایه‌گذاری چندین برابر می‌شود.
تیمی که در ساخت سوله هماهنگ عمل نمی‌کند
در پروژه های بزرگ ساخت سوله، معمولاً چند تیم به صورت هم زمان فعالیت می‌کنند؛ از طراح و مهندس عمران گرفته تا تیم نصب، برق کار و رنگ کار. موضوع مهمی که اکثر افراد به آن توجه نمی‌کنند، این است که نبود هماهنگی میان این گروه ها، عامل پنهان بسیاری از شکست هاست.
وقتی ارتباط میان بخش‌ها ضعیف باشد، کارها هم پوشانی پیدا می‌کنند یا در تضاد قرار می‌گیرند. برای مثال، تیم نصب سقف کار خود را تمام کرده اما تیم تأسیسات تازه متوجه می‌شود مسیر لوله‌ها اشتباه طراحی شده است. در نتیجه باید بخشی از سقف باز شود، مصالح جدید تهیه گردد و زمان دوباره از دست برود. در آخر هم هزینه‌ها بالا می‌رود و این کارفرماست که ضرر می‌کند.
سوله سازی که که کنترل کیفیت را به پایان کار موکول می‌کند
خیلی از پیمانکارها، فقط در انتهای کار کیفیت را بررسی می‌کنند؛ در حالی که اشتباهات در جوشکاری، نصب پیچ و مهره یا برش قطعات، باید در لحظه اجرا کنترل شوند. وقتی نظارت مرحله به مرحله وجود نداشته باشه، رفع ایرادها در پایان کار چند برابر هزینه دارد. همین موضوع، یکی از عوامل پنهان ورشکستگی است چون در ظاهر سوله ساخته شده، اما بعد از تحویل، مشکلات ساختاری یکی پس از دیگری ظاهر می‌شوند.
کارفرما و پیمانکاری که ارتباط مؤثری ندارند
گاهی دلیل شکست پروژه فقط یک چیز ساده است: سوءتفاهم
وقتی خواسته های کارفرما به درستی منتقل نشود یا پیمانکار تغییرات فنی را بدون اطلاع کارفرما انجام دهد، اختلاف، تأخیر و نارضایتی مالی پیش خواهدآمد. در پروژه های بزرگ ساخت سوله، همین عدم ارتباط شفاف، می‌تواند میلیون‌ها تومان هزینه اضافی ایجاد کند.
کارفرمایی که مجوزها و استاندارد ساخت سوله را نادیده می‌گیرد
گاهی عجله برای شروع پروژه، باعث می‌شود موضوعات مهمی مثل مجوز ساخت، تأییدیه های فنی یا استانداردهای ایمنی نادیده گرفته شوند؛ اما هرچقدر هم که مراحل ساخت جلو برود، در نهایت نبود مجوزها می‌تواند منجر به توقف کامل پروژه و حتی تخریب سوله شود. رعایت استانداردها شاید در نگاه اول هزینه بر به نظر برسد، اما در واقع نوعی سرمایه‌گذاری برای امنیت و دوام پروژه است.
پیمانکاری که تأمین مصالح را به تأخیر می‌اندازد
یکی از اشتباهات رایج در مراحل ساخت سوله، خرید مصالح در زمان نامناسب است. مثلاً کارفرما صبر می‌کند تا قیمت آهن کاهش پیدا کند و بعد خرید کند؛ اما پروژه به دلیل این تأخیر، خواب سرمایه پیدا می‌کند و هزینه های جانبی افزایش می‌یابد. یا برعکس، همه مصالح زودتر از موعدخریداری می‌شوند و باید برای ماه‌ها انبارداری، هزینه اضافی پرداخت شود. هر دو حالت، یعنی مدیریت ضعیف نقدینگی.
کارفرمایی که نوع سوله را بدون شناخت نیاز کاربری انتخاب می‌کند
گاهی کارفرما نمی‌داند چه نوع سوله‌ای برای کسب و کارش مناسب تر است؛ ساخت سوله سنگین؟ سوله سبک؟ خرپایی یا یو بی ام؟ بدون تحلیل دقیق، ممکن است سازه‌ای ساخته شود که یا بیش از حد پرهزینه است، یا ظرفیت کاری موردنیاز را ندارد؛ در نتیجه، یا باید دوباره کاری شود، یا بهره وری کاهش پیدا می‌کند و در هر دو صورت، پروژه از نظر مالی شکست می‌خورد.
شرکتی که که قرارداد شفاف ساخت سوله را ارائه نمی‌دهد
بسیاری از پروژه ها، به دلیل اختلاف قراردادی شکست می‌خورند. قراردادهایی که بندهای جریمه، زمان تحویل، بیمه کارگاه یا کیفیت مصالح در آنها دقیق مشخص نشده باشد، زمینه ساز دعواهای مالی و توقف پروژه اند؛ که سرانجام آن ها، کنارکشیدن پیمانکار، از دست رفتن سرمایه کارفرما و ناتمام ماندن پروژه است.
کلام آخر
ورشکستگی در پروژه های ساخت سوله، معمولاً حاصل یک اشتباه فاحش نیست؛ بلکه نتیجه زنجیره‌ای از تصمیم های کوچک اما غیرکارشناسی است که در گذر زمان، بنیان مالی و فنی پروژه را متزلزل می‌سازد؛ بنابراین پیش از آغاز هر پروژه، باید به چند سؤال مهم پاسخ داد:
- آیا طرح اجرایی دقیق داریم؟
- آیا پیمانکار ما متخصص و متعهد است؟
- آیا هزینه‌ها به درستی برآورد شده اند؟
- آیا استانداردهای ایمنی و کیفیت رعایت می‌شوند؟
اگر پاسخ هرکدام از این پرسش‌ها مبهم باشد، باید توقف کرد، فکر کرد و دوباره برنامه ریزی نمود. ساخت سوله، ساخت بستر امن و مناسب برای آینده‌ای پایدار و مطمئن است و هیچ آینده‌ای، با عجله و بی برنامه ساخته نمی‌شود.