نیم قرن است که سازمان‌های بهداشتی مانند آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده (EPA) و آژانس محیط زیست اروپا تأکید دارند که آلودگی صوتی ناشی از دنیای مدرن، تهدیدی جدی برای عمر و سلامت انسان است. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، هر سال به دلیل سر و صدای محیط‌های شهری، ترافیک جاده‌ای، توربین‌ها و موتورهای مولد، ترافیک هوایی یا حتی فستیوال‌ها و گردهمایی‌ها، میلیون‌ها ساعت عمر انسان‌ها از دست می‌رود.
سر و صدای خیابان، ترافیک، صدای ناشی از ساخت‌وساز ساختمان و... به‌عنوان یک آلودگی زیست‌محیطی شناخته نمی‌شوند. آلودگی صوتی از استرس مزمن گرفته تا بیماری‌های قلبی عروقی و اختلالات خواب و... به تدریج سلامت را به خطر می‌اندازد.
آگاهی از خطرات ناشی از آلودگی صوتی ضروری است. مهم‌ترین خطرات در این رابطه عبارتند از:
۱. استرس و اختلالات روانی
یکی از خطرات مهم سر و صداها، مبتلا شدن به استرس مزمن است. مواجهه مداوم با صداهای بلند، به‌ویژه در محیط‌های شهری، باعث ترشح بیش از حد هورمون‌های استرس‌زا مانند کورتیزول و آدرنالین می‌شود. این هورمون‌ها وقتی در بدن به‌صورت مزمن افزایش پیدا کنند، به بروز اختلالات روانی نظیر اضطراب، افسردگی و تحریک‌پذیری منجر می‌شوند. استرس ناشی از آلودگی صوتی بر توانایی‌های شناختی، تمرکز و خلاقیت، تأثیر منفی می‌گذارد و باعث کاهش بهره‌وری فرد در محیط‌های کاری و اجتماعی می‌شود.
۲. بیماری‌های قلبی و عروقی
سر و صدا به‌طور مستقیم با افزایش فشار خون و بیماری‌های قلبی مرتبط است. به‌طور خاص، مواجهه با سر و صدا باعث افزایش خطر سکته‌های قلبی و نارسایی قلبی می‌شود. آلودگی صوتی به‌ویژه در افراد با سابقه بیماری‌های قلبی یا فشار خون بالا، می‌تواند وضعیت سلامت را به خطر بیندازد.
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که صداهای بلند و مداوم مانند صدای ترافیک، ماشین‌های سنگین و صنعتی، هلیکوپترها یا هواپیماهای در حال پرواز، باعث افزایش قابل توجه فشار خون و تسریع در ضربان قلب می‌شود. این تغییرات فیزیولوژیک می‌تواند در درازمدت باعث آسیب به دیواره رگ‌های خونی، آترواسکلروز و افزایش ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی گردد.
3. اختلالات خواب و مشکلات متابولیک
افزایش سر و صدا در شب خطرناک‌تر است زیرا بر کیفیت خواب تأثیر منفی و مستقیم می‌گذارد. خواب ناکافی یا اختلالات خواب می‌تواند به مشکلات متابولیک منجر شود، از جمله:
افزایش قند خون و خطر ابتلا به دیابت نوع ۲
افزایش وزن و چاقی به‌دلیل اختلال در ترشح هورمون‌های مرتبط با گرسنگی و اشتها
کمبود انرژی و کاهش عملکرد سیستم ایمنی بدن
۴. افزایش خطر ابتلا به سرطان
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که سر و صدا باعث افزایش خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان‌ها، به‌ویژه سرطان سینه و سرطان پروستات می‌شود. این یافته‌ها نشان می‌دهند که آلودگی صوتی موجب ایجاد تغییرات هورمونی در بدن شود که موجب رشد سلول‌های سرطانی می‌شود.
۵. مشکلات شنوایی و آسیب به دستگاه عصبی
مواجهه مداوم با صداهای بلند و دستگاه‌های صوتی موجب آسیب‌های دائمی به سیستم شنوایی و دستگاه عصبی می‌شود. افرادی که بدون استفاده از محافظ‌های شنوایی در محیط‌های صنعتی و شغلی پر سر و صدا، نظیر ساخت‌وساز و... کار می‌کنند ممکن است با مشکلاتی نظیر افت شنوایی دائمی یا اختلالات عصبی مواجه شوند.
چگونه در برابر سر و صدا از خود محافظت کنیم؟
برای کاهش تأثیرات آلودگی صوتی و محافظت در برابر آن، می‌توان اقداماتی انجام داد ازجمله:
۱. ایجاد فضای آرام در خانه
استفاده از پنجره‌های دو جداره و دیوارهای عایق صوتی برای کاهش ورود سر و صدا به خانه.
نصب پرده‌های ضخیم و پوشش‌های صداگیر برای جلوگیری از انعکاس و عبور صداها.
استفاده از لوازم خانگی با سطح صدای کم بخصوص در مورد جارو برقی و ماشین لباسشویی
استفاده از گوش‌گیرهای مخصوص خواب و در مواردی استفاده از «صدای سفید» برای داشتن خوابی آرام و عمیق.
۲. کاهش مواجهه با آلودگی صوتی
*استفاده از هدفون‌های ضد سر و صدا هنگام حضور در مکان‌های شلوغ و پر هیاهو
*برنامه‌ریزی برای استفاده از مسیرهای کم‌ترافیک و ساعات خلوت.
*استفاده از گوش‌گیرهای صنعتی در محیط‌های کاری پر سر و صدا.
*نگهداری مناسب و تعمیر به موقع خودرو برای جلوگیری از تولید صدای زیاد.
اصلاحات شهری
برای کاهش اثرات آلودگی صوتی، مسئولین شهری و دولتی باید اقدامات جدی‌تری انجام دهند که شامل موارد زیر است:
۱. ترویج آگاهی عمومی
آموزش و ترویج آگاهی عمومی در مورد اثرات منفی آلودگی صوتی و روش‌های کاهش آن، از جمله استفاده از تکنولوژی‌های ضد صدا و آگاهی دادن به مردم در مورد اهمیت کاهش آلودگی صوتی.
همکاری سازمان‌های اجتماعی و دولت برای تدوین سیاست‌های ضد آلودگی صوتی.
۲. طراحی محیط‌های شهری هوشمند و آرام
ساخت فضاهای سبز و پارک‌های بیشتر که علاوه بر کاهش آلودگی هوا، به‌عنوان سدهایی در برابر سر و صدا نیز عمل میکند.
۳. اعمال سیاست های ترافیکی در ساعات خاص و استقرار حمل‌ونقل عمومی کم‌صدا.
۴.گسترش معابر پیاده‌رو و ایجاد مناطق بدون خودرو در برخی از بخش‌های شهر و تشویق به استفاده از دوچرخه و پیاده روی
وقت آن رسیده که آلودگی صوتی را جدی بگیریم و با اقدامات مؤثر و سیاست‌های مناسب، در رفع آن بکوشیم.