گروه اجتماعی: بر اساس سنجش شاخص کیفیت هوا (AQI)، زمانی که عدد شاخص بین صفرتا 50 باشد، هوا پاک است. شاخص بین ۵۱ تا ۱۰۰ کیفیت هوا قابل‌قبول است. اگر شاخص بین ۱۰۱ تا ۱۵۰ باشد، هوا در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس است. اگر شاخص ۱۵۰ تا ۲۰۰ باشد ناسالم برای همه گروه‌ها به شمار می‌رود. اگر شاخص هوا از 200 بالاتر برود هوا برای همه خطرناک و سلامت را تهدید می‌کند. آنچه در روزهای گذشته در شهرهای تهران، کرج، قم، زاهدان و ... شاهد بودیم این بود که شاخص هوا از عدد 300 و 400 عبور کرده و رکورد بی سابقه زد و به عدد500 که بسیار خطرناک برای همه به ویژه کودکان و سالمندان است رسید. گفتنی است، چند دهه است که آلودگی هوا در کشور جریان دارد و روان و جسم مردم را آزار می‌دهد. مجالس و دولت‌ها اولویتشان سیاست برون‌مرزی بوده و به این مسئله که مردم در حالت خفگی قرار دارند بی‌توجه بوده و هستند. اکنون هم که خطر آلودگی هوا سلامت مردم را تهدید می‌کند و یک پزشک رئیس دولت است برنامه‌ای برای مهار آلودگی هوا وجود ندارد. نکته قابل تأمل اینکه عوارض آلودگی هوا که شامل بیماری‌های قلبی، ریوی، عروقی و... است به‌تدریج درگذر زمان ظاهر می‌شود و افراد بی پناه را از پای درمی‌آورد. مردم گرفتار در آلودگی هوا می‌گویند آیا فریادرسی هست که ما را از این وضعیت نجات دهد یا خیر؟
هوای تهران در وضعیت قرمز
هوای شهر تهران به‌شدت تحت تأثیر پدیده گردوغبار قرارگرفته است. شدت آلودگی هوا در تهران تا جایی پیش رفته که شب جمعه، شاخص کیفیت هوا (AQI) در برخی ایستگاه‌ها به عدد بی‌سابقه ۵۰۰ رسید! عددی که نشان‌دهنده وضعیت «بسیار خطرناک» است و سلامت تمام گروه‌های جامعه را تهدید می‌کند. بر اساس داده‌های شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، شاخص کیفیت هوا دیروز عدد ۱۵۶ را نشان می‌دهد که ناسالم برای گروه‌های حساس جامعه بود. روز جمعه نیز عدد ۱۸۲، شرایط ناسالم را ثبت کرد. وزارت بهداشت توصیه کرد که از تردد غیرضروری در هوای آزاد خودداری شود.
تداوم گردوغبار
رئیس اداره حفاظت از محیط‌زیست شهر تهران گفت: با توجه به کانون‌های استانی و فرا استانی ایجاد گردوغبار، به‌احتمال‌زیاد تهران تا پایان تابستان با این پدیده درگیر خواهد بود.
بیابان‌زایی
زهره عبادتی؛ گفت: ما در فصل بهار و تابستان، به دلیل وزش باد نسبتاً شدید، که در دو سه سال اخیر نیز شدت آن افزایش‌یافته، شاهد روند فزاینده بیابان‌زایی هستیم. برخی تالاب‌هایی که پیش‌تر خشک‌شده‌اند نیز به کانون‌های گردوغبار تبدیل‌شده‌اند. به همین دلیل، با افزایش سرعت باد، شاهد افزایش گردوغبار در سطح شهر تهران هستیم. عبادتی گفت: نوع مواجهه با شرایط اضطراری ناشی از گردوغبار، با آنچه در فصل زمستان تجربه می‌کنیم متفاوت است. در این زمینه، باید بیشتر به سمت تأمین حق‌بده تالاب‌ها، آن‌هم نه‌فقط در استان تهران بلکه در استان‌های مبدأ گردوغبار، و نیز اجرای پروژه‌های بیابان‌زدایی حرکت کنیم. این پروژه‌ها توسط ادارات کل منابع طبیعی در استان‌ها اجرا می‌شود و اداره کل منابع طبیعی استان تهران هم اقداماتی را در غرب و جنوب استان انجام داده است. لازم است این پروژه‌ها به لحاظ بودجه‌ای تقویت‌شده و در ابعاد گسترده اجرا شوند تا حداقل بتوانیم منابع داخلی استان را بهتر کنترل کنیم.
خشکیدن تالاب‌ها
وی ادامه داد: البته تمام این کانون‌ها در محدوده استان تهران قرار ندارند. بررسی‌ها نشان داده منشأ گردوغباری که در روزهای اخیر وارد تهران شده، تالاب صالحیه است که در مرز استان‌های البرز و قزوین قرار دارد. البته در خود استان تهران، به‌ویژه در شهرستان‌های ملارد و ورامین نیز بخش‌هایی وجود دارد که به کانون گردوغبار تبدیل‌شده‌اند. به‌احتمال‌زیاد، تا پایان فصل تابستان نیز همچنان با این پدیده درگیر خواهیم بود.
گردوغبار قابل‌کنترل نیست
عبادتی تأکید کرد: آلودگی هوای فصل زمستان با پدیده گردوغبار در فصول گرم تفاوت دارد. در زمستان به دلیل پدیده وارونگی دما (اینورژن)، آلودگی هوا رخ می‌دهد که در آن شرایط می‌توان منابع آلودگی مانند منابع متحرک، خودرو‌ها و کارخانه‌ها را کنترل کرد. اما در مورد گردوغبار، با یک پدیده طبیعی مواجه هستیم که در پی وزش باد رخ می‌دهد و خیلی قابل‌کنترل نیست. البته ما طبق وظایف قانونی خود، در هر زمان نظارت‌ها را انجام می‌دهیم.
10 توصیه بهداشتی به شهروندان
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ۱۰ توصیه برای شرایط وقوع پدیده گردوغبار و کاهش کیفیت هوا اعلام و به شهروندان تأکید کرد: اگر کار ضروری ندارید در خانه یا محیط‌های بسته بمانید. بر این اساس، بیماری‌هایی ازجمله واکنش‌های حساسیتی و تشدید حملات آسم مشکلات تنفسی حاد و بیماری‌های قلبی و عروقی مشکلات چشمی و پوستی با گردوغبار ایجاد یا تشدید می‌شود.
دخانیات ممنوع
به‌منظور کنترل شرایط باید از استعمال دخانیات بپرهیز شود، همچنین افراد مبتلابه آسم یا در صورت مشاهده نشانه‌هایی مانند کوتاهی تنفس، سرفه، خس‌خس و درد در قفسه سینه باید به پزشک مراجعه کنند.
در خانه بمانید
همچنین توصیه‌شده اگر کار ضروری ندارید در خانه یا محیط‌های بسته بمانید و درها و پنجره‌ها را بسته نگه‌دارید. از فعالیت سنگین و ورزش در خارج از منزل اجتناب کنید یا زمان آن را به حداقل برسانید.
استفاده از ماسک و عینک
در فضای باز حتماً از ماسک و عینک استفاده کنید و برای کاهش تماس با گردوغبار در محیط زندگی، نظافت روزانه توصیه می‌شود. افزایش مصرف سبزی‌ها تازه و مایعات برای دفع سموم از بدن، استفاده از وسایل حفاظت فردی برای کارکنانی که به‌واسطه شغلی بیشتر در معرض گردوغبار هستند و قرار دادن سیستم تهویه خودرو در وضعیت چرخش مجدد هوا از دیگر مواردی است که در شرایط آلودگی هوا باید مدنظر قرار گیرد.
کانون‌های گردوغبار
محمد نوری سپهر عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی البرز و استاد گروه بهداشت محیط با اشاره به آثار زیان‌بار ذرات معلق در هوابر ضرورت پیشگیری، آگاه‌سازی عمومی و اقدامات ملی و فرا منطقه‌ای برای مقابله با این بحران زیست‌محیطی تأکید کرد و گفت: مهار کانون‌های داخلی و همکاری با کشورهای همسایه برای مدیریت کانون‌های خارجی گردوغبار، باید در اولویت برنامه‌های ملی قرار گیرد.
افزایش بیماری‌ها
محمد نوری سپهر، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی البرز با اشاره به آثار زیان‌بار ذرات معلق در هوابر ضرورت پیشگیری، آگاه‌سازی عمومی و اقدامات ملی و فرا منطقه‌ای برای مقابله با این بحران زیست‌محیطی تأکید کرد و گفت: ذرات معلق ناشی از گردوغبار که عمدتاً بین ۲.۵ تا ۱۰ میکرون هستند، به‌راحتی وارد دستگاه تنفسی می‌شود و می‌توانند منجر به تشدید بیماری‌های ریوی، آسم، برونشیت مزمن و حتی بیماری‌های قلبی-عروقی شود. این آلودگی به‌ویژه برای کودکان، سالمندان، بیماران قلبی و تنفسی بسیار خطرناک است. توصیه می‌شود افراد آسیب‌پذیر از تردد در فضای باز خودداری و در صورت نیاز از ماسک‌های مناسب استفاده کنند همچنین درب و پنجره‌ها را بسته نگه‌دارند و از دستگاه‌های تصفیه هوا در فضای داخل استفاده کنند. اگر در خودرو هستید شیشه‌های خودرو را بالا نگه‌داشته و گردش هوای داخل خودرو را روشن کنید. استفاده از مایعات، میوه و سبزی‌ها را فراموش کنید. باید مقابله با عوامل زیان‌آور محیطی مانند گردوغبار جدی گرفته شود.