ستاره صبح- اعظم طاهری: با آغاز جنگ غزه، آمریکا و دیگر کشورها ایده دو کشوری را تنها راه حل خروج از بن بست خاورمیانه دانست. رئیس جمهور آمریکا در سخنرانی خود در ماه مارس گفت: "تنها راه حل واقعی برای این وضعیت تشکیل دو دولت است." کامالا هریس، معاون رئیس‌جمهور نیز پس از دیدار با بنیامین نتانیاهو در ماه ژوئیه، بر راه حل دو دولتی تاکید و آن را "تنها راه" رو به جلو توصیف کرد. در روزهای گذشته عربستان سعودی بر مبنای طرح دو دولتی میزبان اولین نشست "ائتلاف جهانی برای اجرای راه حل دو کشوری" بود. نمایندگانی از کشورهای عربی و اسلامی از جمله قطر، مصر، ترکیه و نمایندگان اتحادیه اروپا در این کنفرانس شرکت داشتند تا راه حل‌های تشکیل دو دولت در سرزمین‌های اشغالی بررسی شود. ستاره صبح در گفت‌وگو با جلال ساداتیان، سفیر پیشین ایران در انگلیس و کارشناس سیاست خارجی به تحلیل طرح دو دولتی از منظر ظرفیتی که برای حل اختلاف اسرائیل و فلسطینی دارد پرداخته که در ادامه می‌خوانید:
راه حل تشکیل دو کشور در سرزمین‌های اشغالی چه ظرفیت‌ها و ایراداتی دارد؟ چرا این ایده تا اینجا نتوانسته مشکلات فلسطین و اسرائیل را حل کند؟
هم زمان با شکل گیری اختلاف اعراب و اسرائیل بر سر زمین‌های فلسطینیان، کسانی که به دنبال تثبیت موقعیت اسرائیل در منطقه بودند مرزی تعیین کردند که به محل مناقشه و به مسئله‌ای جدید تبدیل شد.
گفته شد آنچه تا 1967 اتفاق افتاده مرزهای اسرائیل تلقی شود و غزه، ساحل غزه و رود اردن به عنوان مناطق فلسطینی تثبیت شود و اسرائیل بیش از این توسعه پیدا نکند و در همان محدوده متوقف شود.
اما در هر دوره سیاسی اسرائیل وقتی جریان‌های تندرو بر سر کار آمدند به آنچه برایشان تعیین شده بود بسنده نکردند و حتی توافق اسلو که با رضایت یاسر عرفات و پادشاه اردن همراه بود، توسط اسرائیلی‌ها نقض شد.
پس از قدرت گرفتن بنیامین نتانیاهو، بلند پروازی و توسعه طلبی دولت اسرائیل با فشار بیشتر بر فلسطینی‌ها نمایان شد و شهرک‌های یهودی نشین بسیاری روی زمین‌های فلسطینیان احداث شد. در مقابل جریان‌های انتفاضه شکل می‌گرفت تا جاییکه خون فلسطینیان به جوش آمد و ماجرای 7 اکتبر 2023 رخ داد.
در این سال‌ها ایده دو کشوری همواره در کشاکش بحران‌های سیاسی و نظامی به عنوان راه حلی برای کاهش تنش مطرح می‌شد و با از خاموش شدن آتش جنگ‌ها یا کاهش تنش به فراموشی سپرده می‌شد.
نظر جمهوری اسلامی با ایده تشکیل دو دولت در سرزمین‌های اشغالی چیست؟ آیا ایران به اجرای این طرح کمک خواهد کرد یا خیر؟
آنچه ایران در این سال‌ها توسط ایران مطرح می‌شد یک بار توسط آقای هاشمی رفسنجانی در نماز جمعه به خوبی تشریح شد. ایشان گفتند فلسطینی‌ها باید به سرزمین خود برگردند، از آن‌ها نظر خواهی شود و رأی آن‌ها ملاک عمل باشد. ایران همواره درباره کشور یکپارچه فلسطین صحبت می‌کرد نه یک سرزمین واحد با دو دولت. در مورد پیشنهاد ایران مقاومت‌هایی به وجود آمد و رضایتی به این امر داده نشد.
اسرائیل مایل به اجرای طرح دو دولت نیست. آن‌ها نقشه‌هایی کشیده بودند که از کجا تا کجا سرزمین اسرائیل خواهد بود. این طرح‌ها امروز بر لوگوی سربازان ارتش اسرائیلی یا برخی آرم‌ها و نقشه‌ها دیده می‌شود. آن‌ها به دنبال آواره کردن و کوچاندن تمام فلسطینیان از سرزمین‌های اشغالی بودند مثل جنایاتی که در صبرا و شتیلا انجام دادند.
اسرائیل سرزمین فلسطین را برای یهودیان می‌خواهد و در این مسیر از کشتار، قتل عام، جنایت و آواره کردن فلسطینیان باکی ندارد. به عقیده دولت‌های اسرائیل، اگر اعراب دلسوز فلسطینیان هستند باید هزینه اسکان آن‌ها در سرزمین‌های عربی را تقبل کنند. از نظر اسرائیلی‌ها مردم فلسطین صاحبان آن سرزمین نیستند، بلکه مزاحمینی تلقی می‌شوند که در مسیر توسعه و حرکت دولت‌های اسرائیل به سمت اهدافشان، مانع ایجاد کرده‌اند. چطور می‌توان انتظار داشت صاحبان چنین نگاهی، برای فلسطینیان سهمی مستقل به عنوان یک دولت در نظر بگیرد؟!
اگر اسرائیل حق سکونت فلسطینیان در باریکه غزه را پذیرفته بود از سر ناچاری بود. شاید از این نظر 7 اکتبر فرصتی برای اسرائیل بود نا بغض و کینه‌اش نسبت به اهالی غزه را به نمایش بگذارد ولی جنگی که در یک سال گذشته رخ داد و جنایات اسرائیل در حق فلسطینیان، افکار عمومی و مجامع بین‌المللی جهان را بیش از پیش به سمت اجرای راه حل دو کشوری برد.
تمام کشورهای مهم و مؤثر جهان و اعراب به ایده دو کشوری رضایت داده‌اند تا جاییکه عدد کشورهای مخالف این طرح به تعداد انگشتان یک دست نمی‌رسد و به نظر نمی‌آید در صورت عملی شدن این طرح مخالفین بتوانند تأثیری بر عدم اجرای آن داشته باشند.
اسرائیل غزه را با خاک یکسان کرده، ولی به نظر نمی‌رسد خوابی که برای آن منطقه دیده تعبیر شود. سازمان ملل از کشورهای جهان اجرای طرح دو کشوری را دنبال می‌کنند. حرکت دو دولتی کلید خورد و به راه افتاده و دست کم تا زمانی که جنگ متوقف نشود تلاش‌ها ادامه خواهد داشت و احتمال به نتیجه رسیدن بالاست.
با توجه به اینکه ایران در تمام جلسات و مجامع بین‌المللی به عنوان یکی از حامیان اصلی حقوق ملت فلسطین شناخته می‌شود و از امضا کنندگان طرح‌های صلح و بیانیه‌های بین‌المللی مرتبط با موضوع فلسطین است، آیا در صورتی که سازمان ملل و دیگر طرف‌های خواهان صلح در اجرای طرح دو کشوری پیشرفتی حاصل کند، جمهوری اسلامی در جایگاه مخالف ظاهر خواهد شد یا در کنار طرف‌های موافق می‌ایستد؟
ممکن است ایران طرح دو کشوری را نپذیرد، ولی هرگز در جایگاه مخالف یک حرکت جمعی و بین‌المللی نخواهد بود. در صورت قطعی شدن تشکیل دو دولت در اراضی اشغالی، ممکن است ایران سکوت کند.
پذیرش طرح دو کشوری می‌تواند به معنی به رسمیت شناختن اسرائیل تلقی شود که با اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی در تضاد است و من بعید می‌دانم ایران اسرائیل را کشوری مشروع بداند. ایران همواره از حق همه پرسی تمام مردم فلسطین حرف زده و اعلام کرده نتیجه این همه پرسی را به رسمیت خواهند شناخت. ولی اسرائیلی که قدرت‌های بزرگ جهان از نظر مالی، نظامی و سیاسی از او پشتیبانی می‌کنند چنین اختیاری به آوارگان فلسطینی نخواهد داد.