ستاره صبح، فائزه صدر: وزیر کشور در اولین روز کاری خود بر اخراج اتباع بیگانه تاکید کرد. اخراج مهاجرین غیرقانونی ازجمله وعدههای مسعود پزشکیان در انتخابات ریاست جمهوری بود. مرداد ۱۴۰۰، با بازگشت طالبان به قدرت شمار مهاجران افغان در ایران افزایش داشت. انتقاد به حضور بیش از حد اتباع و نبود نظارت بر آنها یکی از گلایههای جامعه از دولت قبل بود. طبق جدیدترین اطلاعات مرکز آمار ایران از جمعیت مهاجران رسمی در سال ۱۴۰۲، بیش از ۹۷ درصد مهاجران، افغانستانی هستند. طبق این آمار تنها سه درصد از کل مهاجران رسمی دارای تابعیتهای غیرافغانستانی بودهاند. ستاره صبح برای بررسی این موضوع با عبدالرضا فرجی راد، دیپلمات پیشین به گفتوگو نشسته که در ادامه میخوانید:
حضور بالای مهاجرین در ایران با انتقاد شهروندان روبهرو شده، رئیس دولت چهاردهم و وزیر کشور نیز به این موضوع توجه نشان دادهاند. جمعیت بالای اتباع بیگانه چه خطراتی به همراه دارد و چرا کشور در چنین وضعیت کنترل نشدهای قرار گرفته است؟
مهاجرانی که به ایران میآیند بیشتر از کشورهای همسایه هستند که افغانستان در درجه اول قرار دارد. متأسفانه تخمین زده میشود تعداد مهاجران افغان در ایران بیش از ده میلیون نفر باشد. وقتی در خیابانهای برخی از شهرهای کشور قدم میزنیم، تعداد رهگذران افغانی بیشتر از سکنه ایرانی آن است. تعداد بالای افغانیها در استانهایی مثل یزد، کرمان، خراسان و ... به یک مسئله امنیتی، اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده است. به نظر میرسد این وضعیت حساب شده و با برنامهریزی مهاجران وارد کشور شدهاند. با هدفی این جمعیت را وارد ایران کردهاند که این مجال جای باز کردن این موضوع نیست. ایران از این نظر در مخمصه گیر کرده است.
از چهل سال پیش که افغانستان دچار مشکل شد، همیشه دو یا سه میلیون افغانی در ایران کار میکردند و هر دو طرف از نتیجه این همزیستی راضی بودند. امروز هم جمعیتی در همین حدود داخل ایران کار میکند و ضرری برای کشور و مردم ندارد. چون در بخشهایی از کشاورزی، دامداری، خدمات و تولید به نیروی کار نیاز داریم، ولی رقم بالایی از افغانیهای مهاجر در ایران به شکل نیروی کار موثر دیده نمیشوند. مشخص نیست این تعداد مهاجر افغان از چه طریقی امرار معاش میکنند و با چه اهدافی در ایران زندگی میکنند؟!
اگر بررسی شود، بسیاری از مهاجرین افغان به طور غیرقانونی وارد خاک ایران شده و کارت آمایش ندارند. چندین سال با اغماض به این موضوع پرداخته شده مسائل امنیتی حضور غیرقانونی جمعیت بالای افغان نادیده گرفته شده است.
تا جاییکه کشور به نیروی کار مهاجر نیاز دارد، باید ورود و پذیرش قانونی و ضابطه مند افغانها مجاز باشد ولی این رقم نمیتواند بیش از دو یا سه میلیون نفر باشد چون اشتغال هموطنان را به خطر میاندازد.
پذیرش دانشجویان افغان به ویژه زنان و دختران این کشور که در داخل افغانستان با محدودیت روبهرو هستند مانعی ندارد، آنها هم مثل دختران ما هستند و هر چه تعدادشان در نظام آموزش عالی بیشتر شود برای کشور بهتر است و میتواند به درآمد زایی آموزش عالی کمک کند.
ایران همواره حدود دو تا پنج میلیون مهاجر افغانی داشته و با این رقم مشکلی ندارد. بسیاری از این افراد زحمتکش و قابل احترام هستند باید برای بقیه مهاجرین افغانی که به طور غیرقانونی وارد کشور شدهاند فکری کرد. دولت باید تا دیر نشده برای قانونمند کردن حضور افغانیها در ایران برنامهریزی کند. جمعیت افغانها در ایران بالا است که به نفع کشور نیست.
به رقم بیش از ده میلیون نفر افغانی ساکن در ایران اشاره کردید این تعداد به یک ارتش میماند آیا حضور اینهمه مهاجر افغان در ایران خطری امنیتی محسوب نمیشود؟ در صورت بروز درگیری و تنش میان ایران و افغانستان جمعیت مهاجرین افغان در کدام طرف میایستند؟
نمیتوان با قاطعیت گفت افغانیهای ساکن ایران در حمایت با طالبان خواهند بود، چون بسیاری از آنها از دست همین گروه فرار کرده و به ایران پناه آوردهاند. افغانیهایی که در ایران ساکن هستند در دو دسته تعریف میشوند. امروز حداقل 100 هزار نیروی نظامی و اطلاعاتی افغانی در داخل ایران زندگی میکنند که در صورت بازگشت به افغانستان جانشان به خطر میافتد.
حضور این جمعیت بالای افغان مشکلی است که وزارت کشور به وجود آورده است. شاید سفارت ایران در کابل نیز مرتکب اشتباهاتی شده است. بعضا ارقامی در حدود 100 میلیون تومان بهصورت نقدی یا اقساطی از افغانیها گرفته شده تا به آنها اقامت داده شود. باید اشتباهات گذشته اصلاح شود. افغانستان امروز آن کشور جنگزده بیست سال پیش نیست و پذیرش بالای مهاجرین افغان برای ایران خطر امنیتی به دنبال دارد.
بخشی از مردم افغانستان تحت فشار قرار دارند این مردم هم فرهنگ، هم مذهب، هم زبان و همسایه ما هستند و اخلاق انسانی به ما حکم میکند تا جایی که میتوانیم به آنها کمک کنیم. ایران میتواند نیروی کار زبده افغانی از جمله تاجران، پزشکان و مهندسان این جمعیت را جذب کند. کشورهای دیگر هم در پذیرش مهاجرین به نیاز نیروی کار داخل توجه میکنند. مردم ایران از اجرای چنین سیاست مهاجرتی استقبال خواهند کرد. اما امروز رقم بالایی از مهاجرین افغان در داخل کشور زندگی میکنند که در مورد اشتغال، مسکن و... به همین تعداد جوان ایرانی میتواند جایگزین آنها شود.
بهترین و کمهزینهترین روش برخورد با موضوع مهاجرین افغان چیست؟ چگونه میشود ضمن استفاده از ظرفیتهای مهاجرین از خطرات امنیتی پذیرش اتباع در امان ماند؟
اگر میخواهیم با مردم و نظام سیاسی حاکم بر افغانستان روابط خوب و دوستانهای داشته باشیم باید سیاست مهاجرپذیری را تغییر داده و بهروزرسانی کنیم. جایی که باید کمک کرد، کمک شده و میشود. حضور شیعیان افغان در ایران طبیعی است.
دستهای از افغانها حتی قبلا به ایران نمیآمدند. این افراد بیشتر از مناطق جنوبی و جنوب شرقی افغانستان هستند که ایران مورد توجه آنها نبود. حضور این بخش از مهاجرین افغان در ایران باید بررسی شود. در این مورد باید احتیاط کرد. برخی از کارشناسان افغانی این احتیاط را به ایران تاکید کردهاند. دوستان افغان که اهل قلم هستند و در رسانه و فضای مجازی فعالیت میکنند، درباره حضور این دسته در ایران تذکر دادهاند. ایران دشمن کم ندارد در این شرایط خطر اسرائیل کاملا احساس میشود. غرب نیز سیاست ایران هراسی و ضد ایرانی دارد. در چنین شرایطی نباید با تصمیمات غلط داخلی دشمن و خطری اینچنین نزدیک برای خود ایجاد کنیم. هر چه تعداد مهاجرین کمتر باشد کنترل تبعات منفی آسانتر است. پذیرش قانونی و غیرقانونی بیش از ده میلیون مهاجر افغان، بدون ضابطه امنیتی ایجاد میکند.