ستاره صبح، فائزه صدر: چندی پیش قطع‌نامه پیشنهادی ترویکای اروپا درباره برنامه هسته ای ایران در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی تصویب شد. پس از آن رهبران هفت کشور صنعتی جهان موسوم به گروه هفت در پیش نویس بیانیه پایانی اجلاس سالانه خود ضمن هشدار به ایران درباره گسترش غنی سازی اورانیوم، تهدید کردند که اگر تهران موشک های بالستیک به روسیه ارسال کند، اقدامات جدیدی علیه جمهوری اسلامی اتخاذ خواهند کرد. در آستانه چهاردهمین انتخابات ریاست جمهوری شاهد تغییر لحن غرب در رابطه با ایران هستیم. سؤال این است که چنین اقدامات چه مبنایی دارد و آیا می‌توان بین بیانیه تند غرب و هم زمانی آن با انتخابات ریاست جمهوری ایران نسبتی برقرار کرد یا خیر؟ آیا غرب در حال ارسال پیام به برگزار کنندگان انتخابات است؟ ستاره صبح در گفت‌وگو با حسن بهشتی پور، پژوهشگر و کارشناس سیاست خارجی به جست و جوی پاسخ این پرسش برآمده که در ادامه می‌خوانید:
آیا می‌توان بین انتخابات و تغییر لحن دیپلماتیک اروپا با ایران ارتباطی برقرار کرد یا خیر؟ آیا غرب در حال ارسال پیام به برگزار کنندگان انتخابات است؟
نه، پیامی درکار نیست. رفتار غرب بیش از هر چیزی با پرونده هسته‌ای ایران و با سرنوشت برجام در ارتباط است.
شورای حکام از ایران خواست به سؤالات آژانس پاسخ دهد، ولی ایران قائل به همکاری با آژانس است و توافق کرده به شرایط اسفند 1401 برگردد. زمانی که مدیر کل آژانس از این همکاری استقبال کرده، ایران انتظار صدور قطع‌نامه جدید نداشت، وقتی آژانس در چنین فضایی علیه ایران قطع‌نامه صادر می‌کند، جمهوری اسلامی را به واکنش وا می‌دارد. همانطور که دیدیم ایران به آژانس اعلام کرد ظرف دو تا سه هفته دیگر هشت آبشار که هر کدام حاوی 174 سانتریفیوژ IR6 است را در واحد فردو نصبمی کند. قدرت غنی سازی این مدل 5 برابر IR1 است که قبلا استفاده می‌شد. این رفتار ایران نتیجه فشار اروپا بود. ایران با این اقدام به طرف غربی هشدار می‌دهد که با اعمال فشار بیشتر جمهوری اسلامی را در مسیر اجرای برنامه‌هایی قرار می‌دهد که برخلاف تصور غرب در برابر فشار هایش مقاومت ایجاد کند. درحالی که غرب از فشار برای کاهش توانایی هسته‌ای ایران استفاده می‌کند، افزایش توان هسته‌ای، واکنش جمهوری اسلامی به فشار های غرب است. بیانیه تند گروه هفت درباره ایران واکنشی به اعلام رسمی خبر افزایش توان هسته‌ای توسط ایران به آژانس بود. از این رو نمی‌توان بین بیانیه گروه هفت و انتخابات ریاست جمهوری ارتباطی نزدیک برقرار کرد. هفت کشور صنعتی جهان نسبت به پیشرفت هسته‌ای و نظامی ایران موضع گیری کرده‌اند زیرا در هفته‌ها و ماه های اخیر این دو ویژگی ایران نمود بیشتری داشت و در رأس خبرها بود.
به برجام اشاره کردید، به عقیده شما توافق هسته‌ای چه جایگاهی در بیانیه ها، رفتار و لحن تند اروپاییان دارد؟
غرب در مورد ایران، اثر بخشی یک راه مهم و میانبر را نیازموده و آن بازگشت به تعهدات برجامی است. طرفین غربی برجام، تعهدات اجرا نشده بسیاری دارند و منطقی است پس از انجام وظیفه از طرف مقابل انتظار داشته باشند.
ایران از نادیده گرفته شدن برجام توسط آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها زخم خورده است. زمان بندی برجام در مهر ماه 1404 به پایان می‌رسد. تا اینجا با بدعهدی غرب این توافق برای ایران آورده‌ای نداشت. امروز هم غرب با افزایش فشار و موضع گیری های تند علیه ایران تنش را بیشتر کرده است. اروپاییان توقع دارند ایران بدون برخورداری از امتیازات برجام به تعهدات برجامی اش عمل کند. بعد از برجام و پس از خروج آمریکا از توافق چهار قطع‌نامه علیه ایران صادر شده است. در هر چهار مورد بانیان قطع‌نامه‌ها اروپاییان بودند و آمریکا از ان‌ها حمایت کرده است. به نظر من اروپا گمان می‌کند سیاست فشار علیه ایران و اعمال تحریم های بیشتر بهترین راه حل برخورد با جمهوری اسلامی است. شاید آمریکا در دوره‌ای از این روش استفاده کرده ولی اروپا می‌خواهد از این پس با تحریم و فشار با ایران مقابله کند. منطق آمریکا با اروپا فرق می‌کند، آمریکایی‌ها در کنار فشار‌ها مذاکرات غیر مستقیم با ایران را ادامه می‌دهند، ولی اروپا در سیاست فشار و تحریم از آمریکا سرسخت تر خواهد بود.
اروپایی‌ها از مذاکرات غیر مستقیم آمریکا و ایران در عمان، خیری برای خود پیش بینی نکرده‌اند. اروپا فکر می‌کند در منافع توافقی که بدون مشارکت اش به دست می‌آید ذی نفع نیست.
جبهه گیری اروپا علیه ایران تا کجا ادامه خواهد داشت؟ بعد از قطع‌نامه در شورای حکام و بیانیه گروه هفت باید در انتظار چه واکنشی از غرب بود؟
بدون منطق عقلانی، تنش حاصل به تند باد حوادث می‌افتد. باید به جای سیاست تقابل به سمت سیاست تعامل رفت. حقایق در گفت‌وگو آشکار می‌شود باید مسئله را از طریق مذاکره حل کرد. زبان گفت‌وگو بین ایران و غرب به سیاست تهدید و واکنش متقابل کشیده شده است. غرب تهدید می‌کند و ایران با مقاومتی که ایجاد کننده تهدیدات بعدی غرب است واکنش نشان می‌دهد. درحالیکه بهترین شیوه گفت‌وگو و مذاکره است.
آیا تصمیم مذاکره با ایران در میان قدرت های اروپایی فروکش کرده است؟ امروز اراده به شروع مذاکرات برجام دو در میان غرب وجود دارد یا خیر؟
تحریم های آمریکا و اروپا وجود دارد و کارکرد خود را دارند. بازگشت تحریم های شورای امنیت نیز مستلزم اجرای مکانیسم ماشه است و حدود 60 روز طول می‌کشد.
ایران در دوره ریاست جمهوری آقای روحانی با صراحت به غرب اعلام کرد اگر اروپا به سمت اجرای مکانیسم ماشه برود، ایران از ام پی تی خارج خواهد شد. خروج ایران از پیمان ام پی تی در همکاری های ایران و آژانس را می‌بندد.
اروپا باید بین پیچیده شدن کارش با ایران و اجرای مکانیسم ماشه یکی را انتخاب کند. فعال کردن اسنپ بک ریسک بزرگی برای اروپا است.
غرب نشان داده فعلا می‌خواهد با فشار و تحریم فضا را برای ایران تنگ کند و کار را به زمین دولت آینده ایران بکشاند. اما سیاست های هسته‌ای ایران، سیاست های نظام است و با تغییر دولت و دولتمردان تغییری در سمت و سوی حرکت هسته‌ای ایران ایجاد نمی‌شود.