به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نیرو (پاون)، سال آبی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ در حالی 172 روز خود را سپری می‌کند که پیش‌بینی‌های بارشی برای هریک از فصول محقق نشده است، به طوری‌که در فصول پاییز و بهار هرکدام 25 درصد آب مورد نیاز کل سال کشور باید تأمین شود اما در دو سال اخیر این فرمول تغییر کرده است و فصل پاییز امسال با کاهش بارندگی حدود ۳۰ درصدی در سطح کشور به پایان رسید.
بر اساس برآوردهای 100 سال گذشته دمای هوا افزایش 1.5 درجه‌ای را به صورت پلکانی به ثبت رسانده است و در سال گذشته دمای هوای کشور 1.3 درجه افزایش یافت و بیشترین تغییر آن در فصل تابستان رخ داد؛ به عبارت دیگر تغییری که در طول یک قرن تجربه شده بود در یک سال صورت گرفت.
تغییر رژیم بارشی و تغییرات اقلیمی، جهان و متعاقب آن کشور را به سمت خشکسالی‌های طولانی مدت سوق داده و از این رو اثرات این خشکسالی‌ها را در همه جوانب زندگی و بخش‌های مختلف شاهد هستیم.
از سال 1376 روند خشک شدن دریاچه ارومیه آغاز و امروز با گذشت سه دهه نه تنها این روند متوقف نشده بلکه همواره با فراز و نشیب‌هایی ادامه دارد.
این در حالی است که در ابتدای سال جاری و در جلسه کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه به ریاست معاون اول رئیس‌جمهور، گزارشی امیدبخش از روند احیای دریاچه ارومیه ارائه و ۹ راهبرد جدید برای تسریع در نجات این پهنه آبی و استمرار روند فعلی با ۲۳۰۰ میلیارد تومان اعتبار تصویب شد.
مخبر در این زمینه بر مدیریت منابع آب از این روند جنبه‌های نجات دریاچه ارومیه تاکید و اقدام جدی در اجرای برنامه‌های نرم‌افزاری مرتبط با نجات این دریاچه را راهکار موثر در مدیریت مطلوب منابع آب کشور برشمرد.
وی همچنین با اشاره به برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته برای مدیریت چاه‌های آب منطقه خاطرشان کرد: نمی‌توانیم نسبت به معیشت و زندگی مردم بی‌تفات باشیم و لازم است پیش از هرگونه اقدامی، طرحی جامع برای معیشت و اشتغال جایگزین افراد ذینفع تدوین و اجرایی شود.
این گزارش می‌افزید: آب ورودی به دریاچه ارومیه یا هر دریاچه دیگری، از آب بارندگی تأمین می‌شود که به سه گونه وارد دریاچه می‌شود: بارش مستقیم به روی سطح دریاچه، ورود از طریق آب‌های سطحی و رودخانه‌ها، و ورود از طریق آب‌های زیرزمینی.
نکته اینکه پمپاژ بی رویه آب‌های زیرزمینی در دشت‌های اطراف دریاچه ارومیه و توسعه ناپایدار اراضی کشاورزی آن را از این دو منبع اصلی آب خود محروم کرده و منجر به خشک شدگی دریاچه شده است.
حجم بالای مصارف کشاورزی و نوعا با بهره‌وری پایین و استفاده‌های غیرمجاز از آب نیازمند اقدام جدی است. در این راستا وزیر نیرو بر کنترل برداشت‌های غیرمجاز طی یک برنامه زمانی مشخص، اصلاح و اجرای الگوی کشت کم‌آب‌بر با استفاده از ظرفیت بزرگ پشتوانه مردمی، آگاهی‌بخشی به جامعه و افکار عمومی و مشارکت حداکثری مردم تاکید کرد.
با توجه به شرایط موجود و برای بهبود وضعیت دریاچه شمال غرب کشور، مشارکت مردم و جوامع محلی از جمله کشاورزان حوضه آبریز کلید حل مسله است، بنابراین لازم است بر اساس یک برنام مشخص کشاورزان کشت محصولات پُر آب بر را متوقف کنند.
در همین راستا، دولت سیزدهم در ۱۸ مهر ۱۴۰۱ از سند ملی الگوی کشت رونمایی کرد و یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های آن را کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی دانست.
"سمیه رفیعی"رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس در این باره گفت: بارش‌های اخیر در حوضه آبریز دریاچه ارومیه موجب بهتر شدن وضعیت این دریاچه شد، اما در کنار آن حتماً باید اقداماتی برای احیای دریاچه اتفاق بیفتد که مهم‌ترین آن بستن چاه‌های غیرمجاز آب کشاورزی و تغییر الگوی کشت است.
وی ضمن اشاره به اینکه رفتارهای طبیعت به‌صورت قطعی قابل پیش‌بینی نیست، عنوان کرد: زمانی که صحبت از حال و هوای دریاچه ارومیه می‌شود، به عنوان یک اکولوژیست بارها گفته‌ام و می‌گویم که اظهارنظر قطعی درمورد مرگ یا احیای یک اکوسیستم، اظهار نظر باطلی است؛ زیرا ساختارها و رفتار طبیعت قابلیت پیش‌بینی صددرصدی ندارد؛ بنابراین به همه دوستانی که به نحوی راجع به حوزه محیط زیست صحبت می‌کنند توصیه می‌کنم نسبت به اظهارنظرهای قطعی و بدون شناخت دقیق و پیش‌بینی‌های درست، بیشتر تأمل کنند.
اما بهتر است برای با خبر شدن از حال و هوای دریاچه ارومیه آخرین وضعیت این دریاچه را از زبان رئیس حوضه آبریز رودخانه ارس بشنویم.
"احمد قندهاری" رئیس حوضه آبریز رودخانه ارس در این باره گفت: بر اساس برنامه منابع و مصارف سدها که ابتدای هرسال آبی تهیه، مصوب و ابلاغ می‌شود، میزان رهاسازی برای مصارف مختلف از سدهای کل کشور و همچنین حوضه آبریز دریاچه ارومیه تعیین می‌شود.
وی افزود: با توجه به کاهش جدی بارش‌های پائیزه از یک سو و نیز بهبود وضعیت بارش‌های زمستانه از سوی دیگر، زمان رهاسازی آب از سدهای دریاچه ارومیه برای تأمین بخشی از حقابه دریاچه مشخص شد.
رئیس حوضه آبریز رودخانه ارس ادامه داد: در سال آبی جاری بارش‌های پائیزه 9 درصد نسبت به سال گذشته و 40 درصد نسبت به بلندمدت کاهش داشت.
دو فاز تزریق آب به دریاچه شمال غرب کشور انجام شد
وی یادآور شد: بر اساس آخرین وضعیت بارش‌ها در سال‌جاری تاکنون، نسبت به متوسط بلندمدت، حوضه دریاچه ارومیه 6 درصد افزایش را نشان می‌دهد، در این شرایط رهاسازی آب از سدهای مهاباد به میزان 11 میلیون مترمکعب، بوکان 63 میلیون مترمکعب انجام و در فاز دوم از سد مهاباد 20 میلیون متر مکعب، چراغ ویس 30 میلیون متر مکعب و سد بوکان 30 میلیون متر مکعب تا بیستم اسفند به سمت دریاچه ارومیه رهاسازی آب صورت گرفت.
رئیس حوضه آبریز رودخانه ارس تاکید کرد: بی‌تردید رهاسازی آب به سمت دریاچه ارومیه، نیازمند هماهنگی کامل بین دستگاه‌های متولی بوده که تحت نظارت رئیس ستاد احیای دریاچه ارومیه فعال شده است.
قندهاری اظهار کرد: در این خصوص از اواسط پائیز هماهنگی‌های لازم و اقدامات به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده است که با بسته بودن سردهانه‌های کانال‌های کشاورزی و با مراقبت و رصد مستمر برای جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز، حداکثر آب ممکن به دریاچه برسد به گونه‌ای که حجم آب وارده شده به دریاچه از رودخانه‌های اصلی سه برابر سال گذشته اندازه‌گیری شده است.
وی افزود: فاز بعدی رهاسازی پس از اتمام این دوره رهاسازی و با درنظرگرفتن وضعیت پوشش برفی حوضه، ذخیره آب سدها و با توجه به اولویت تأمین آب شرب پایدار مراکز جمعیتی و پیش‌بینی فصلی بارش تا اردیبهشت ماه انجام خواهد گرفت.
رئیس حوضه آبریز رودخانه ارس یادآور شد: با توجه به حجم رهاسازی‌ها و اقدامات نرم‌افزاری انجام شده و به برکت بارش‌های زمستانه به رغم سه سال پی‌درپی خشکسالی و بارش‌های اندک پاییز امسال، سطح دریاچه به تراز ۱۲۷۰.26 متر و حجم موجود در آن به بیش از ۱ میلیارد و 440 میلیون مترمکعب رسیده و امید است با ادامه بارندگی‌های زمستانه و بهاره شاهد وضعیت بهتر دریاچه ارومیه در سال پیش‌رو باشیم.