طبق آخرین گزارش بانک مرکزی درباره داده‌ها و متغیرهای پولی و بانکی که با تاخیر هم منتشر شد، پایه پولی که در پایان فروردین ماه سال 1401 معادل 611 هزار میلیارد تومان بود، در طول 12 ماه با افزایش 45 درصدی مواجه شده و به 887 هزار میلیارد تومان رسیده و پایه پولی تنها در فروردین ماه سال جاری، بیش از 3.1 درصد افزایش یافته است.
هر چند که گفته می‌شود این عدد بیشترین رشد نقطه به نقطه پایه پولی در تاریخ کشور است اما بانک مرکزی اعلام کرد که رکورد رشد پایه پولی همچنان مربوط به دهه 80 است.
برخی از کارشناسان بر این باور هستند که این گزارش بانک مرکزی از رشد پایه پولی نشان می‌دهد که ادعای دولت مبنی بر جبران کسری بودجه بدون استقراض و چاپ پول، نمی‌تواند درست باشد و از سوی دیگر عده‌ای از کارشناسان اقتصادی می‌گویند حتی اگر این ادعای دولت درباره عدم استقراض از بانک مرکزی درست باشد اما دولت به منابع بانک‌های دولتی و شبه دولتی دست درازی کرده و بجای استقراض از بانک مرکزی به سراغ استقراض از بانک‌ها تحت عنوان تسهیلات تکلیفی رفته و همین عامل ناترازی نظام بانکی بوده‌است.
علیرغم این تحلیل‌ها از گزارش رشد 45 درصدی نقطه به نقطه پایه پولی، بانک مرکزی در گزارشی مدعی شده که با افزایش نسبت سپرده قانونی و کاهش ضریب فزاینده نقدینگی در عمل ضمن کاهش قدرت خلق پول بانک‌ها، دو سمت ترازنامه بانک مرکزی منبسط شده و پایه پولی افزایش یافته لذا در عمل پولی به اقتصاد تزریق نشده‌است.
«ولی‌الله سیف» رییس اسبق بانک مرکزی در گفت وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا با اشاره به دلایل رشد پایه پولی و احتمال استقراض غیر مستقیم از بانک‌ها اظهار داشت: معمولا دولت‌ها بنا بر فشار هزینه‌های بودجه در نهایت باید از محلی منابع مورد نیاز را تامین کنند، حالت اول این است که به طور مستقیم به سراغ بانک مرکزی می‌روند و حالت دیگر این است که تامین مالی از بانک‌ها انجام می‌شود و بانک‌ها هم وقتی منابعی نداشته باشند به بانک مرکزی بدهکار می‌شوند و این خود عامل رشد نقدینگی می‌شود.
وی در پاسخ به این سوال که آیا در زمان مدیریت شما در بانک مرکزی هم این درخواست برای برداشت از منابع بانک‌ها از سوی دولت مطرح می‌شد، گفت: این اتفاق می‌افتاد هم بانک مرکزی فشار زیادی به بانک‌ها وارد می‌آورد که به هیچ وجه به بانک مرکزی بدهکار نشوند چراکه بدهکار شدن بانک‌ها در نزد بانک مرکزی عاملی است برای رشد نقدینگی که در نهایت پایه پولی را افزایش می‌دهد و تبعات منفی برای اقتصاد به همراه دارد.
رییس اسبق بانک مرکزی ادامه داد: اگر به خاطر داشته باشید با تحمل فشارها در همان دوره و با کنترل نقدینگی موفق شدیم که نرخ تورم را مهار کنیم و دو سال پیاپی شاهد تورم تک رقمی بودیم. در این کاهش تورم عوامل متعددی نقش داشت که مهمترین عامل کنترل نقدینگی بود.
وی در پاسخ به این سوال که بانک مرکزی اعلام کرده است که نرخ رشد 12 ماهه نقدینگی در پایان مرداد امسال با 10.9 واحد درصد کاهش نسبت به مدت مشابه پارسال به 26.9 درصد رسیده با این ادعا چه عاملی باعث رشد پایه پولی شده، اظهار داشت: گزارش بانک مرکزی را مطالعه نکرده‌ام اما اگر بدون وقفه و نقطه به نقطه نرخ تورم کنترل شده باشد، بانک مرکزی وظیفه خود را به درستی انجام می‌دهد چراکه همانطور که گفتم یکی از مهمترین عواملی که می‌تواند منجر به کنترل تورم شود، کنترل نقدینگی است و می‌دانیم که از عوامل اثرگذار در نقدینگی، کنترل رشد پایه پولی است که بانک مرکزی در این موضوع نقش بسیار جدی دارد و از اموری است که بانک مرکزی به طور مستقیم نسبت به آن مسئولیت دارد.
سیف افزود: معتقدم در این شرایط و با در نظر گرفتن کاهش نرخ نقدینگی یکی از دلایل رشد پایه پولی می‌تواند افزایش دارایی خارجی بانک مرکزی باشد که بر روی پایه پولی اثر می‌گذارد.