ستاره صبح آنلاین- اعظم طاهری: حساب ذخیره ارزی در دولت اصلاحات ایجاد شد تا از این طریق مازاد درآمدهای نفتی برای نسل‌های آینده ذخیره شود. نام این صندوق بعدها به «صندوق توسعه ملی» تغییر کرد. وقتی حسن روحانی دولت را در سال 1392 از محمود احمدی نژاد تحویل گرفت اعلام کرد که صندوق توسعه ملی خالی است. در سال‌های گذشته عملکرد صندوق توسعه ملی و ذخیره این منبع مورد سؤال بوده است. رییس صندوق توسعه ملی در مصاحبه‌ای اعلام کرد:«مردم ایران نگرانند که عمله کشورهای همسایه شوند». شنیدن چنین سخنی از زبان این مقام اهمیت دارد زیرا صندوق توسعه ملی مسئول ایجاد توسعه در حوزه زیر ساختی کشور بوده است. ستاره صبح در گفت و گو با علی سعدوندی، اقتصاددان به بررسی این موضوع پرداخته که در ادامه می‌خوانید:
به نظر شما کارکرد صندوق توسعه ملی چیست؟ آیا صندوق توسعه ملی ایران در عمل به وظیفه‌اش موفق بوده یا خیر؟
صندوق توسعه ملی با تقلید از سایر کشورهای صادرکننده نفت که درآمد نفتی مازاد دارند در دولت اصلاحات ایجاد شد. صندوق توسعه ملی به تاثی از این کشورها به وجود آمد.
رسالت اصلی صندوق این است که درامد حاصل از فروش نفت را در اقتصاد سرمایه گذاری کند، ولی موانع ایجاد شد و صندوق توسعه ملی در اقتصاد ملی وارد شد و غیرمستقیم عملیات ریالی انجام داد.
صندوق توسعه ملی بخشی از درآمد نفتی را در مراحل مختلف به بودجه دولت تزریق کرده است و از این طریق کسری بودجه دولت را تأمین کرده است. این درحالی است که کسری بودجه دولت ریالی بود نه ارزی.
یعنی صندوق توسعه ملی تشکیل شد تا مازاد درآمد ارزی از دولت گرفته شود و صرف ایجاد ثروت برای کل اقتصاد شود، اما در عمل این درآمد در اختیار دولت قرار گرفته است. چون کسری بودجه دولت ریالی بود و دولت به ریال احتیاج داشته و دارد از منابع صندوق توسعه ملی در جهت ایجاد پایه پولی استفاده شده است. یعنی منابع صندوق که به بانک مرکزی منتقل می‌شود باعث تورم و بیماری هلندی می شود.
در مورد بیماری هلندی توضیح بدهید. آیا این موضوع با تورم در ارتباط است؟
بیماری هلندی یعنی کالای خارجی به دلیل سرکوب نرخ ارز نسبت به کالای تولید داخل سودآوری بیشتری دارد و صرفه اقتصادی خواهد داشت. در این شرایط تولید داخل صرفه اقتصادی ندارد.
تعریف دیگر از بیماری هلندی، صنعت زدایی است. روند صنعت زدایی در ایران از انتهای دهه 1340 تاکنون ادامه دارد.
بنابراین صندوق توسعه ملی نه تنها هم پای سایر صندوق‌های توسعه ملی در کشورهای تولید کننده نفت حرکت نکرد، نقش صندوق توسعه ملی در اقتصاد ایران به جای مثبت منفی بوده است.
بخش دیگر منابع صندوق توسعه ملی در جهت رانت پاشی ارزی استفاده شده است یعنی به بهانه اینکه بنا داریم بخش خصوصی را تقویت کنیم منابع ارزی در اختیار بخش خصوصی قرار گرفته است. در بسیاری از مواقع این منابع ارزی به صندوق توسعه ملی برنگشته است.
بخش خصوصی این منابع را به بهانه‌های مختلف با وساطت بانک‌های عامل دریافت کرده و با افزایش قیمت ارز ادعا کرده‌اند که سرمایه گذاری ما ریالی بوده و توانایی باز پرداخت وام منابع ارزی را نداریم به همین دلیل این منابع به استانبول، دبی، آمریکا و کانادا منتقل شده است و این کشورها با منابع صندوق توسعه ملی آباد شده‌اند.
آقای غضنفری رییس صندوق توسعه ملی اعلام کرده است مردم ایران نگرانند که عمله کشورهای همسایه شوند. آیا این بیان با عملکرد منابع صندوق توسعه ملی در کشورهای همسایه نسبتی دارد؟
منظور آقای غضنفری از این جمله را باید از خود ایشان پرسید. ولی واقعیت این است که صندوق توسعه ملی در آبادانی کشورهای مجاور، مثل ترکیه و امارات نقش داشته است.
منابع صندوق توسعه ملی باید به ساخت کمک می‌کرد که نکرده است. صندوق توسعه ملی به دولت و رانت خواران بخش خصوصی کمک کرده است ادعای بخش خصوصی دارند.
به نظر شما در بررسی کم کاری صندوق توسعه ملی به کجا می‌رسیم؟ آیا صندوق توسعه ملی می‌باید مستقل می‌بود؟
از روزی که صندوق توسعه ملی تشکیل شده تا امروز، به باور من حدود صد میلیارد دلار منابع وارد صندوق شده است.
این منابع برای اینکه ایران را از نظر زیر ساختی به سطح اول منطقه برسانیم کافی بود. چرا صندوق سعی نکرد قطار تندرو بسازد؟ چرا صندوق توسعه ملی سعی نکرد فرودگاه جنوب تهران را که بهترین موقعیت ترانزیت برای دنیا دارد، گسترش نداد؟ چرا صندوق توسعه ملی سعی نکرد ناوگان باری کشور را گسترش دهد؟ چرا صندوق توسعه ملی سعی نکرد بزرگترین بندر اقیانوسی ایران را در چابهار احداث کند؟ اجرای این پروژه‌ها از نظر امنیتی و نظامی تأثیر مثبت بر کشور داشتند. این‌ها چراهایی است که مسئولین دیروز و امروز صندوق باید پاسخ دهند.
دولت و مجلس با شعار شفافیت روی کار آمده‌اند ولی تغییری در ساز و کارها ندادند و تلاشی در جهت اصلاح روند سرمایه گذاری در حوزه زیرساخت ها در کشور صورت نگرفته است.
به نظر شما در صورت عدم تغییر در روند صندوق توسعه ملی چه چشم اندازی برای آینده اقتصاد متصور است؟
چشم انداز اقتصاد 12 سال است که به دلیل عدم تغییر سیاست‌ها روند نرخ رشد تشکیل سرمایه منفی است. متأسفانه 4 سال است که خالص سرمایه گذاری کلاً منفی شده است. در چنین شرایطی صندوق توسعه ملی باید جهت سرمایه گذاری تلاش کند. صندوق توسعه ملی می‌توانست و می‌تواند نقش مثبت در جهت اصلاح امور داشته باشد. اما مدیران صندوق توسعه ملی از عمل به وظایف ملی خود منحرف شدند.