به گزارش ستاره صبح آنلاین بر اساس آمار پزشکی قانونی از سال ۸۰ تا ۹۸، سه استان ایلام، کرمانشاه و لرستان بالاترین میانگین نرخ خودکشی منجر به مرگ را داشته‌اند. میزان خودکشی در تهران، آذربایجان شرقی، اردبیل، اصفهان، فارس، قزوین، قم، مرکزی، مازندران و گیلان طی بازه زمانی یادشده روند افزایشی داشته است. جامعه شناسان خودکشی را تجلی فیزیکی مرگ روانی فرد می‌دانند و ازآنجاکه انسان ابتدا به لحاظ روانی می‌میرد و سپس مرگ جسمی پدیدار می‌شود؛ قبل از مرگ جسمی نیز مرگ در جامعه، مرگ در فرهنگ و مرگ در اخلاق رخ‌داده است که انسانی دست به خودکشی می‌زند. پس از رسانه‌ای شدن خبر خودکشی کیومرث پوراحمد شاهد انتشار جملاتی در فضای مجازی درباره مرگ خودخواسته بودیم. نباید فراموش کرد که خودکشی مسئله‌ای مسری و آموختنی است و قهرمان سازی از این مسائل با افزایش آمار شرایط را بدتر می‌کند. در این ارتباط دکتر امیرحسین جلالی، روان‌پزشک و رئیس کمیته پیشگیری از خودکشی انجمن علمی روان‌پزشکان ایران هشدار داد و گفت: قهرمان سازی و دراماتیک کردن خودکشی خطرناک است.
خطر خودکشی و افسردگی برای همه
دکتر امیرحسین جلالی، روان‌پزشک و رئیس کمیته پیشگیری از خودکشی انجمن علمی روان‌پزشکان ایران در پاسخ به این سؤال که از منظر روان‌پزشکی چه می‌شود یک فرد در سن ۷۴ سالگی و با داشتن یک کارنامه درخشان حرفه‌ای تصمیم به خودکشی می‌گیرد؟ اظهار کرد: اساساً در دنیا دو گروه سنی سالمندان و نوجوانان در معرض خطر خودکشی قرار دارند. بنابراین برخلاف تصورات، سالمندی یک فاکتور خطر خودکشی است چراکه معمولاً این دوره سنی با تنهایی، مرگ همسر، رفتن فرزندان، بیماری و محدودیت‌های حاصل از کهولت سن، انزوا و از دست دادن برخی ظرفیت‌های فعالیت اجتماعی همراه است. بنابراین اتفاقاً در این دوره سنی باید بیشتر نگران خودکشی باشیم. وی ادامه داد: یک تصور نا به جایی نیز وجود دارد که افراد تصور می‌کنند ممکن است عقاید یا باورهای روشن‌فکران یا دستاوردهای علمی و... ما ممکن است ما را از خودکشی دور کند. این در حالی است که خودکشی و افسردگی هیچ مرز و جغرافیایی نمی‌شناسد. هر فردی در هر سن و با هر جایگاهی ممکن است به نقطه‌ای برسد که در زندگی هدفی نداشته و آینده‌ای برای خود متصور نباشد. درواقع خطر اقدام به افسردگی در افرادی که افسرده هستند و یا عوامل خطر دیگر نظیر اختلالات روان‌شناختی، اعتیاد و... را نیز داشته باشند بیشتر می‌شود اما به‌طورکلی خطر خودکشی و افسردگی متعلق به همگان است.
خودکشی را دراماتیک نکنیم!
این روان‌پزشک با تأکید بر اینکه خودکشی عامل چندوجهی است، توضیح داد: همواره گفته می‌شود که بهتر است از گمانه‌زنی درباره خودکشی پرهیز کنیم. علت آن این است که ممکن است خودکشی افراد به عوامل دم دستی اجتماعی یا نوعی کنش سیاسی، اجتماعی، اعتراضی و... ارتباط داده شود اما باید از این امر پرهیز کرد. نباید خودکشی را دراماتیک و تک‌بعدی نشان داد. از سوی دیگر نباید خودکشی را به‌طور خطی به عوامل اجتماعی، سیاسی یا کنش اعتراضی پیوند زد. جلالی تأکید کرد: حتی اگر بگوییم شخص به شکل اعتراضی و سیاسی دست به خودکشی زده است و این حرف درست هم باشد اما بیان این مسئله به این شکل در رسانه‌ها می‌تواند برای کسانی که آسیب‌پذیر هستند خطر جدی به همراه داشته باشد. اینجا کنش سیاسی و آزادی بیان موقوف به جسم و جان آدم‌ها است. جسم و جان آدم‌ها ارزش بالاتری است و ما باید این ارزش بالاتر را مبنا قرار دهیم.
مسئولان واقعیت‌های اجتماعی را جدی بگیرند
وی در پاسخ به این سؤال که طی چند روز اخیر شاهد بودیم برخی کاربران در شبکه‌های مجازی از خودکشی به عنوان اقدامی شجاعانه برای پایان دادن به زندگی که برایشان مفهومی ندارد یاد می‌کردند، خاطرنشان کرد: به نظرم این کامنت ها را باید سیاست‌گذاران بخوانند. مردم را نمی‌توان سرزنش کرد. اگر وضعیت اجتماعی به نحوه دیگری بود ممکن بود سوی صحبت من با مردم می‌بود، اما در حال حاضر این نظرات را باید نشانه در نظر گرفت. ماکسی که تب‌دار است را سرزنش نمی‌کنیم. اگر غذا یا هوای مسموم این تب را ایجاد کرده باشد باید عامل ایجاد را سرزنش کنیم. سیاست‌گذاران باید این نظرات را دقیق بخوانند که چرا مردم جامعه‌ای که جزو تاب آورترین مردم هستند این نظرات رادارند. وقتی مردم به این نتیجه می‌رسند که مرگ از هر چیزی بهتر است و بزدلی آنها باعث می‌شود این انتخاب را نکنند، این تصور یک نشانه اجتماعی است. امیدواریم هیچ‌کس به این تصور توجه و اقدام به خودکشی نکند و اگر در مدیریت این افکار ناتوان هستند حتماً برای رفع آن کمک بگیرند اما سیاست‌گذاران باید این نظرات را بخوانند. جامعه نیاز به افق گشایی دارد و باید آینده را به مردم نشان داد که باور کنند.
عدم تعلق اجتماعی، علت خودکشی
به گفته رئیس کمیته پیشگیری از خودکشی انجمن علمی روان‌پزشکان ایران طی سال‌های اخیر تمرکز متخصصان بر این بوده که چه ذهنیتی افراد را به سمت خودکشی سوق می‌دهد. جلالی توضیح داد: یکی از دیدگاه‌ها معتقد است که وقتی فردی احساس تعلق اجتماعی نکند، احساس دورافتادگی داشته باشد و بنا به هر دلیلی احساس کند در زندگی هدف، دورنما و عاملیتی ندارد و نمی‌تواند روی زندگی خود تأثیر بگذارد؛ اقدام به خودکشی می‌کند. اما سؤال اینجاست آیا هرکسی این حالت را پیدا کند، خودکشی می‌کند؟ خیر. درواقع عوامل خطر هستند که می‌تواند افراد را به این سمت سوق دهد. افسردگی، بیماری‌های جدی روانی و مصرف مواد ازجمله عواملی هستند که افراد را به سمت خودکشی هل می‌دهند چراکه تابع عوامل اجتماعی، فرهنگی، روان‌شناختی و زیست‌شناختی رخ می‌دهد. طبیعتاً در وضعیت کنونی ایران، افزایش خودکشی باید به عوامل اجتماعی و نه زیستی نسبت داده شود. به گفته وی، اصولاً در دنیا زنان دیرتر اقدام به خودکشی می‌کنند و مردان بیشتر در اثر خودکشی می‌میرند. همچنین مردان روش‌های سخت‌تر، دردناک‌تر و تهدیدکننده‌تری را برای خودکشی استفاده می‌کنند. این روان‌پزشک افزود: در دنیا شناخته‌شده است که زنان در افسردگی بهتر کمک می‌گیرند. درواقع در سطح جهانی خانم‌ها هم به وضعیت هیجانی خودآگاهی بیشتری دارند و بهتر تشخصی می‌دهند حالشان غیرعادی و نیازمند ارزیابی است. درنتیجه گشودگی زنان در دریافت کمک از مردان بیشتر است. حتی مراجعه‌کنندگان زن کلینیک‌های روان‌پزشکی و روان‌درمانی چند برابر مردان است.
۵۰ درصد افسردگی‌ها «ماسکه» است
جلالی بابیان اینکه ۵۰ درصد افسردگی‌ها «ماسکه» است، ادامه داد: به این معنا که فرد لباس خوب پوشیده، غمی در چهره‌اش نشان داده نمی‌شود اما ما از دل کسی خبر نداریم. آدم‌ها می‌توانند ناامید شوند و خودکشی کنند. باید تشویق کنیم افراد اگر ناامید شدند باکسی مثل یک دوست یا اعضای خانواده حرف بزنند. از سوی دیگر نباید مراقبت از خانواده افرادی که خودکشی کرده‌اند را نیز فراموش کرد. گاهی مداخلات ساده مثل یک گفت‌وگوی نیم‌ساعته می‌تواند جان یک فرد را نجات دهد. وی در ادامه بابیان اینکه شاخص ایران برای آمارگیری درباره وضعیت خودکشی تعداد مرگی است که به ازای ۱۰۰ هزار نفر رخ می‌دهد، درباره آمار خودکشی در ایران هشدار داد. جلالی بابیان اینکه درباره خودکشی باید گشوده حرف زد، اظهار کرد: رسانه‌ها باید مردم را تشویق کنند تا اگر افکار خودکشی دارند بی‌پروا این افکار را با دوستان، خانواده و متخصصان در میان بگذارند. درواقع حرف زدن درباره خودکشی را باید در دستور قرارداد اما درعین‌حال نباید فراموش کرد که از نظر جهانی این امر تأییدشده است که انتشار اخبار پیرامون خودکشی در جامعه می‌تواند احتمال افزایش خودکشی را دست‌کم در بین گروه‌های آسیب‌پذیر بیشتر کند.