نوروز آیینی است که قدمت آن به قرن ششم قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. آئینی که سال نو آغازگر بهار را نشان می‌دهد و مردمان تولد دوباره طبیعت را جشن می‌گیرند. این جشن تاریخی در 20 یا 21 مارس در بسیاری از کشورهای حاشیه جاده ابریشم ازجمله هند، پاکستان، افغانستان، ایران، ترکیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، آذربایجان و عراق برگزار می‌شود.
نام این رسم بین فرهنگی در زبان فارسی به معنای «نو» و «روز» است که مردم این مناطق آغاز و بازگشت بهار را جشن می‌گیرند. نوروز از اهمیت معنوی زیادی برای مردم برخوردار است چراکه بازتاب‌دهنده نماد پیروزی خیر بر شر و شادی بر غم است. نوروز شامل آداب، مراسم و رویدادهای فرهنگی و لذت بردن از دیدوبازدیدهای نوروزی است.
نوروز یکی از روزهای مقدس تقویم باستانی زرتشتی است، رویدادی که هرسال میراث مشترک مردم جاده ابریشم، سنت‌ها و فرهنگ‌های آنان که در ارتباط با تولد بهار است را گرامی می‌دارد. نوروز توسط مردم با پیشینه‌های مذهبی و فرهنگی مختلف جشن گرفته می‌شود و آداب‌ورسوم آن نسل به نسل در جاده ابریشم منتقل‌شده است. باگذشت زمان، نوروز توسعه و گسترش‌یافته و تأثیرات اجتماعی، مذهبی و فرهنگی جدیدی را در خود جای‌داده است. اگرچه سنت‌ها و آداب‌ورسوم نوروز در کشورهای مختلف متفاوت است، اما ویژگی‌های وحدت‌بخش زیادی در این سنت دیرینه وجود دارد. به‌عنوان‌مثال، در بیشتر مناطق، قبل از جشنواره عید، مردم رقص‌های آیینی مانند پریدن از روی آتش و نهرها را اجرا می‌کنند و بسیاری از خانواده‌ها نیز در چهارشنبه آخر سال منابع آبی خود را آماده و مرمت می‌کنند.
یکی دیگر از آیین‌های رایج، تهیه سفره نوروز است. اشیاء روی میز نماد خلوص، روشنایی، فراوانی، شادی و باروری برای سال نو هستند. در روز نوروز، مردم جشن می‌گیرند، اعضای خانواده و دوستان خود را ملاقات می‌کنند و هدایایی را مبادله می‌کنند. نوروز همچنین مناسبتی برای فعالیت‌های فرهنگی سنتی است که شیوه‌های رایج را با آداب‌ورسوم محلی ترکیب می‌کنند، مانند شعر، موسیقی، جشن‌های در فضای باز یا نمایش‌های محلی خیابانی.
نوروز نه‌تنها فرصتی برای لذت بردن از آداب‌ورسوم فرهنگی باستانی جاده ابریشم، بلکه برای ترویج صلح و همبستگی در میان جوامع با شناخت اهمیت هویت‌های کثرت گرایانه ما را فراهم می‌کند. ازآنجایی‌که نوروز به تنوع فرهنگی و دوستی میان مردم و جوامع مختلف کمک می‌کند، دقیقاً با رئوس کمیسیون یونسکو مطابقت دارد.
نوروز به‌عنوان یک عنصر سازگار در رابطه با مواد مندرج در کنوانسیون 1382 (2003) برای حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس در سال 1388 (2009) ثبت جهانی شد و در سال 1395 (2016) به ابتکار مشترک کشورهای آذربایجان، هند، ایران، عراق، قزاقستان، قرقیزستان، پاکستان، تاجیکستان، ترکیه، ترکمنستان و ازبکستان در سال 1389 (2010) روز 21 مارس توسط قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد به‌عنوان «روز جهانی نوروز» اعلام شد. این قطعنامه از تلاش‌های کشورهای عضوی که نوروز در آن جشن گرفته می‌شود برای حفظ و توسعه فرهنگ و سنت‌های مرتبط با نوروز استقبال می‌کند و کشورهای عضو را تشویق می‌کند تا برای افزایش آگاهی در مورد نوروز و سازمان‌دهی رویدادهای سالانه به مناسبت این جشن تلاش کنند.
هیئت تحریریه
تارنمای یونسکو سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد
برگردان علی‌اصغر شهدی
Asghar.shahdi@gmail.com