به گزارش ستاره صبح آنلاین قیمت دلار در ۲۱ شهریور ماه امسال ۳۰ هزار و ۹۰۰ تومان بوده. یک ماه بعد به ۳۲ هزار و ۷۴۰ تومان رسیده. ۲۱ آبان ماه، ۳۵ هزار و ۳۲۰ تومان شده و روز گذشته در کانال‌های فردایی به ۳۷ هزار و ۹۰۰ تومان رشد قیمت داشته است. با این حساب باید گفت که ارزش پول ملی ایران در این ۹۰ روز بیش از ۲۲ درصد کاهش پیدا کرده است.
در این ۹۰ روز اتفاقات زیادی افتاده است. مثلا ۲۵ آبان ماه بانک مرکزی اعلام کرد که «بسته جدیدی» را برای بهبود وضعیت بازار ارز تهیه و ابلاغ کرده.
بعدها مشخص شد که این «بسته» همان «اوراق ارزی» است. شرایط خرید این اوراق به این صورت است که سررسید آن‌ها سه ماهه و حداقل و حداکثر میزان خرید اوراق توسط هر شخص حقیقی ایرانی بالاتر از ۱۸ سال، به ترتیب معادل ریالی ۱۰۰۰ دلار و ۴۰۰۰ دلار است.
همچنین هر مشتری می‌تواند تنها یک بار با کد ملی خود اقدام به خرید این اوراق کند و متقاضیان خرید، باید وجه ریالی آن را با نرخ پایانی روز قبل دلار توافقی (اسکناس بازار متشکل معاملات ارزی) بپردازند.
با گذشت نزدیک به یک ماه از اجرای سیاست جدید بانک مرکزی، هیچگونه گزارشی درباره میزان فروش این اوراق توسط بانک ملی یا نهاد دیگری منتشر نشده. مشخص نیست میزان استقبال مردم از این اوراق چقدر بوده و اصولا چقدر نقدینگی سرگردانی که این روزها با هر تحرکی به بازارهای دارایی حمله می‌کند؛ جمع‌آوری شده است.
صحبت‌های پر ابهام رییس کل بانک مرکزی درباره بازار ارز
در روزهایی که ارزش پول ملی در حال کاهش است؛ رییس کل بانک مرکزی روز گذشته در مراسمی حضور یافته. نام این مراسم «امضای تفاهم‌نامه انطباق سیاست‌های تجاری با ارزی کشور با وزارت صنعت، معدن و تجارت» است. وبسایت‌های نزدیک به دولت از این «تفاهم‌نامه» با عنوان سیاست جدید بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز یاد کرده‌اند. اما مفادی از این تفاهم‌نامه منتشر نشده که کسی بداند قرار است چه اقداماتی برای این «انطباق» انجام شود.
اما صحبت‌های رییس کل بانک مرکزی در حاشیه این مراسم هم مبهم بود. علی صالح‌آبادی در پاسخ به سوالی مبنی بر معطل ماندن برخی کشتی‌های حاوی کالا به دلیل عدم تامین ارز آن‌ها گفته است: «این کالاهایی که در بنادر وجود دارد ارز آن‌ها موجود است، اما نکته بحث ریال این دسته از کالاهاست به این معنا که این کالاها ترخیص شوند و بعد از فروش، ریال آن‌ها به بانک مرکزی تحویل داده شود تا ارز آن‌ها در اختیار قرار گیرد، بنابراین تاکید می‌شود در تامین ارز هیچگونه مشکلی وجود ندارد.» شما از این جمله چیزی متوجه شدید؟ آیا منظور این است که واردکنندگان ریال به حسابی واریز کنند و بعد ارز بگیرند؟ آیا منظور این است که تا به صورت «نقد» ریال واریز نشود خبری از ارز نیست؟ آیا واردکنندگان قبلا به صورت «اعتباری» با بارنامه‌ای که در دست داشتند ارز را می‌گرفتند و «ریال» را با «تاخیری» چندماهه واریز می‌کردند؟
شکاف ۱۲ هزار تومانی
بخش دوم صحبت‌های رییس کل بانک مرکزی جالب‌تر است. صالح‌آبادی در خصوص حواله‌های ارزی و مکانیزم تحویل آن‌ها و دریافت ارز گفته: «هدف بانک مرکزی برای خرید حواله ارزی از صادرکنندگان تشویق صادرات غیرنفتی است که مصوبه مجلس شورای اسلامی در همین زمینه نیز وجود دارد، بر همین اساس صادرکنندگانی که در خارج از کشور حواله ارزی دارند با تحویل حواله ارزی به بانک مرکزی به همان میزان اسکناس دلار دریافت می‌کنند و صادرکننده می‌تواند ارز دریافت‌شده را در بازار متشکل ارزی به قیمت روز به فروش برساند و در مقابل حواله ارزی که در اختیار بانک مرکزی است برای واردات مورد استفاده قرار می‌گیرد.»
این صحبت‌ها به معنای این است که بانک مرکزی معتقد است صادرکنندگان با قیمت‌های کنونی ارز حاضر به فروش آن نیستند. بنابراین نرخ بازار آزاد را مبنا قرار داده و از آن‌ها ارز را می‌خرد. صادرکنندگانی که پیش از این باید به بازار نیما می‌رفتند و با قیمت ۲۵ هزار تومان ارز خود را می‌فروختند، حالا می‌توانند با قیمت در کانال ۳۷ هزار تومانی ارز را بفروشند.
فاصله‌ای ۱۲ هزار تومانی که احتمالا قرار است با خلق نقدینگی پر شود. حالا فرض کنیم که قیمت ارز در بازار آزاد از این هم بالاتر برود. در این صورت، صادرکنندگان به‌شدت تمایل پیدا می‌کنند تا دلار خود را به بانک مرکزی بفروشند.
سوال بعدی این است که آیا بانک مرکزی به دنبال نرخ جدیدی برای ارز نیمایی است؟ قطعا بانک مرکزی می‌داند که خلق پول برای پر کردن شکاف میان ارز با نرخ نیمایی و آزاد با روش کنونی کار بسیار سختی است و اثرات هولناکی بر میزان نقدینگی و پایه پولی دارد.
بنابراین در میان‌مدت و حتی کوتاه‌مدت، شاید رفتار بهتر نزدیک‌تر کردن نرخ نیمایی به نرخ بازار آزاد باشد. اتفاقی که در نهایت به اثرات شدید قیمتی به ویژه در بخش خوراکی‌ها می‌انجامد و البته تورم عمومی را هم از کانال روانی افزایش خواهد داد.
قیمت واقعی دلار چقدر است؟
همین الان، صرافی‌های بازار ارز دیجیتال، با نرخ‌های میانه کانال ۳۸ هزار تومانی دست به معادل‌سازی نرخ دلار و ریال می‌زنند. یک صرافی معروف ارز دیجیتال، روز گذشته یک ارز دیجیتال «تتر» را با معادل ریالی ۳۸۴۰۰ قیمت‌گذاری کرده بود.
از آنجایی که «تتر» یک دلار قیمت دارد می‌توان اینگونه دید که این صرافی قیمت هر دلار را ۳۸۴۰۰ تومان می‌داند. هرچند که اصلا مشخص نیست که چگونه یک صرافی ارز دیجیتال می‌تواند چنین دست به کشف قیمت دلار بزند. سوال این است که اگر این صرافی قیمت یک «تتر» را ۴۵ هزار تومان یا ۵۰ هزار تومان اعلام کند چه تاثیری بر بازار ارز می‌گذارد؟
قیمتی که از پیش‌بینی‌ها بالا زد
پیش‌بینی سازمان برنامه و بودجه از قیمت ارز با دو فرض «با برجام و بدون برجام» را به خاطر دارید؟ در این گزارش دلار با ادامه تحریم‌ها برای سال جاری ۳۵هزار تومان پیش‌بینی شده بود.
در همان زمان سازمان برنامه و بودجه و حتی شورای عالی اطلاع‌رسانی دولت با رد این فرضیات، اصل موضوع را تکذیب کرد. اما قیمت‌های کنونی در بازار ارز نشان می‌دهد که دلار از پیش‌بینی‌ها نیز سبقت گرفته و مشخص نیست در پایان سال چه رقمی را ثبت کند.
اعتماد