ستاره صبح-
زیان نجومی فرار مالیاتی در کشورها
بر اساس برآوردهای مؤسسه جهانی تحقیقات توسعه اقتصادی سازمان ملل متحد، زیان ناشی از فرار مالیاتی در فرانسه، در سال ۲۰۱۷ چیزی معادل بیش از ۱۹ میلیارد دلار برآورد شده است. اقتصادهای پیشرفته، اقتصادهای بزرگ‌تری هستند؛ یعنی تولید ناخالص داخلی در این کشورها، بیشتر از کشورهای درحال‌توسعه است. درنتیجه، حتی مقادیر پایین‌تر فرار مالیاتی در کشورهای درحال‌توسعه، به معنای از دست دادن بخش بیشتری از منابع است.فرار مالیاتی ۱۹ میلیارد دلاری در فرانسه، تولید ناخالص داخلی را کمتر از یک درصد، تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما هزینه فرار مالیاتی ۹۵۰ میلیون دلاری در کشور آفریقایی چاد، برابر با هفت درصد تولید ناخالص داخلی این کشور است. پس آثار منفی فرار مالیاتی در کشورهای درحال‌توسعه و کمتر توسعه‌یافته و نیز در کشورهایی که در طبقه‌بندی کشورهای کم‌درآمد قرار می‌گیرند، به‌مراتب بیشتر است.
فرار مالیاتی در ایران
به گزارش ایرنا، نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی در ایران در سال ۲۰۱۷، ۷.۸۲ درصد بوده، اما سازمان‌های بین‌المللی برآوردی از فرار مالیاتی در ایران یا زیان‌های ناشی از آن انجام نداده‌اند. بااین‌حال، امید علی پارسا، رئیس سازمان امور مالیاتی، حجم فرار مالیاتی در اقتصاد ایران را ۴۰ هزار میلیارد تومان برآورد کرده است. در پژوهش‌های علمی نیز، تلاش می‌شود با تخمین حجم اقتصاد پنهان، بخشی از اقتصاد که مالیات نمی‌دهد شناسایی و میزان فرار مالیاتی برآورد شود. فعالیت‌های غیررسمی که از آن‌ها با عنوان اقتصاد زیرزمینی، اقتصاد پنهان یا اقتصاد سیاه نام‌برده می‌شود، یکی از عوامل مهم فرار مالیاتی هستند.
این فعالیت‌ها لزوماً غیرقانونی نیستند، اما درجایی ثبت نمی‌شوند و امکان اخذ مالیات از آن‌ها وجود ندارد. البته، فعالیت‌های غیرقانونی مانند قاچاق نیز تحت عنوان اقتصاد زیرزمینی، شناخته می‌شوند. پرسش این است که چرا برخی از فعالان اقتصادی ترجیح می‌دهند خود را از چشم دولت پنهان کنند؟ اسماعیل ابونوری، اقتصاددان و عضو هیئت‌علمی دانشگاه سمنان در گفت‌وگو با ایرناپلاس درباره فرار مالیاتی و اقتصاد پنهان در ایران گفته است.
۳۰ درصد از اقتصاد کشور پنهان است
ابونوری درباره حجم اقتصاد پنهان در ایران گفت: مطالعات نشان می‌دهد حجم اقتصاد پنهان در ایران در دوره بلندمدت ۱۳۴۵ تا ۱۳۹۰، به‌طور میانگین حدود ۳۰ درصد بوده است. یعنی تولید ناخالص داخلی که در آمارهای رسمی گزارش می‌شود، ۳۰ درصد کمتر از میزانی است که در مجموع و با در نظر گرفتن فعالیت‌های غیررسمی و بخش پنهان اقتصاد، تولید می‌شود. بنابراین نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی کشور باید ۳۰ درصد بیشتر از نسبتی باشد که هم‌اکنون اعلام می‌شود و این رقمی که نادیده گرفته‌شده، همان فرار مالیاتی است.
اقتصاد پنهان نباید بزرگ شود
عضو هیئت‌علمی دانشگاه سمنان درباره حساسیت‌های اصلاح مالیاتی گفت: افزایش درآمدهای مالیاتی با افزایش بار مالیاتی یا گسترش پایه‌های مالیاتی ازجمله مواردی است که باید با دقت درباره آن تصمیم‌گیری شود؛ چراکه انگیزه افزایش فعالیت‌های غیررسمی در اقتصاد را بالا میبرد و ممکن است نتیجه‌ای غیر از هدف اولیه، یعنی افزایش فرار مالیاتی را به دنبال داشته باشد.وی به‌عنوان یک راهکار برای شناسایی موارد فرار مالیاتی و مؤدیان جدید گفت: شناسایی مؤدیان جدید با شناسایی زنجیره شرکت‌ها یا افرادی که در تولید یک کالا یا خدمت حضور داشتند و پیش‌ازاین مالیات پرداخت نمی‌کردند، امکان‌پذیر است.
شناسایی فرار مالیاتی
اسماعیل ابونوری در توضیح این روش گفت: در این روش، جریان ورودی مواد اولیه و خروجی کالای نهایی و شرکت‌ها و افرادی که در این مسیر حضور داشتند، به‌طور شفاف مشخص می‌شود. واضح است که هر شرکت در مجموعه شرکت‌های ورودی، یعنی تأمین‌کننده مواد اولیه یا کالای واسطه‌ای، خود می‌تواند در مجموعه شرکت‌های خروجی قرار بگیرد. یعنی کالای نهایی یک شرکت، به‌صورت مواد اولیه یا کالای واسطه‌ای در شرکت دیگری مورداستفاده قرار می‌گیرد.وی تأکید کرد: این روش رصد زنجیره تولید می‌تواند به شناسایی مؤدیان جدیدی که پیش‌ازاین، مالیات پرداخت نمی‌کردند کمک کند، بدون اینکه انگیزه‌ای برای افزایش حجم اقتصاد پنهان یا فرار مالیاتی ایجاد کند.