اشاره: ولادیمیر پوتین که سابقه عضویت در سرویس امنیتی «کاگ‌ب» در دوران شوروی سابق را در کارنامه خود دارد، سال 1999 توسط بوریس یلتسین، رئیس‌جمهور وقت روسیه به نخست‌وزیری رسید و یک سال بعد در انتخابات ریاست جمهوری پیروز شد. از آن زمان تاکنون یعنی طی 21 سال گذشته، پوتین همواره پست ریاست‌جمهوری یا نخست‌وزیری روسیه را در اختیار داشته‌است. او که با ایجاد تغییر در قانون اساسی، سودای حفظ قدرت تا سال 2036 را در سر دارد، می‌خواهد حکومتش یکدست و بی‌رقیب باشد؛ به همین دلیل حزب او یعنی حزب «روسیه متحد» در تکاپو و تلاش است تا اکثریت کرسی‌ها را در انتخابات مجلس دوما (که قرار است در سپتامبر ۲۰۲۱ یا شهریور1400 برگزار شود) حفظ کند. پوتین برای دستیابی به این هدف، بسیاری از نیروهای اپوزیسیون روس را دستگیر و زندانی کرده یا در حبس خانگی قرار داده است. سرکوب منتقدان و مخالفان سیاسی در سال‌های گذشته در روسیه تشدید شده و اتهام «همکاری با عناصر نامطلوب»، فصل مشترک پرونده‌هایی است که برای مخالفان سیاسی پوتین تشکیل می‌شود. الکسی ناوالنی، منتقد مشهور کرملین یکی از همین افراد است که چندی پیش محاکمه و زندانی شد. در جریان تظاهراتی نیز که برای آزادی او انجام شد، مأموران با خشونت به مصاف حاضران رفتند و هزاران نفر را در کف خیابان‌ها بازداشت کردند. بدین ترتیب به نظر می‌رسد مخالفان پوتین بیش از هر زمان دیگری زیر تیغ حکومت روسیه قرار دارند.
طی چند هفته گذشته فشار وارد بر مخالفان ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه به حد بی‌سابقه‌ای رسیده است. آلکسی ناوالنی، منتقد اصلی او در زندان است و فعالیت بنیاد مبارزه با فساد ناوالنی پس از این‌که در رده سازمان‌های افراطی قرار گرفت، به حال تعلیق درآمد و شبکه دفاتر منطقه‌ای او منحل شد. پلیس هزاران نفر از مخالفان را دستگیر کرده یا به خانه‌هایشان هجوم برده است. کاملاً قابل‌درک است که چرا بسیاری فکر می‌کنند در حال حاضر هیچ‌کس در روسیه نمی‌تواند چالش واقعی برای پوتین ایجاد کند. آندره لوشاک، روزنامه‌نگار در تاریخ اول مه در فیس‌بوک نوشت: «تردیدی نیست که در تاریخ، این هفته به‌عنوان تنزل و خفت حکومت پوتین ثبت می‌شود. حالا سرکوبی هدفمند در ابعاد وسیعی اعمال خواهد شد.»
سیاستمدار ماهر و بانفوذ
در سال جاری میلادی دهها هزار نفر در حمایت از آقای ناوالنی در یک‌رشته راهپیمایی‌ها به خیابان‌ها رفتند ولی به نظر می‌رسد آقای پوتین همچنان بدون رقیب قدرت را قبضه کرده است. در ژوئیه ۲۰۲۰، دمیتری پسکوف سخنگوی کاخ کرملین، پوتین را «بانفوذترین شخصیت جهان» توصیف کرد. این سخنگو به آوتورادیو، رادیوی رسمی دولت روسیه گفت: «من خوش‌شانس هستم که سخنگوی پوتین هستم. شخص باید خوش‌شانس باشد تا سخنگوی بااستعدادترین سیاستمدار جهان شود.» ممکن است پسکوف در مورد نفوذ جهانی رئیس خود اغراق کرده باشد ولی ولادیمیر پوتین بدون شک بانفوذترین سیاستمدار روسیه است. نظرسنجی‌هایی که توسط مرکز لوادا، که تنها بنگاه نظرسنجی مهم باقی‌مانده در روسیه است، به‌عمل‌آمده نشان می‌دهد که پوتین هنوز محبوب‌ترین و مورداعتمادترین سیاستمدار روسیه است. نظرسنجی ماه فوریه ۲۰۲۱، نشان داد که ۶۴ درصد مردم روسیه اقدامات پوتین به‌عنوان رئیس‌جمهور را تأیید می‌کنند. در تازه‌ترین بررسی‌ها دراین‌باره، ۲۹ درصد شهروندان روسیه او را قابل‌اعتمادترین سیاستمدار توصیف کردند. در همین نظرسنجی ۱۲ درصد مردم میخائیل میشوستین، نخست‌وزیر روسیه و تنها ۵ درصد مردم آلکسی ناوالنی را به‌عنوان قابل‌اعتمادترین سیاستمدار معرفی کرده بودند.
روسیه چطور به اینجا رسید؟
برای توجیه علت نفوذ و سلطه پوتین دلایل خوبی وجود دارد. بسیاری از منتقدان او در طول سال‌ها کشته‌شده‌اند ازجمله بوریس نمتسف، که در سال ۲۰۱۵ بیرون کرملین به ضرب گلوله کشته شد. سایر منتقدان، مانند میخائیل خودورُفسکی، غول نفتی سابق که پس از گذراندن ۱۰ سال زندان، در سال ۲۰۱۳ از روسیه خارج شد، ناچار شدند زندگی در تبعید را انتخاب کنند. برخی از منتقدان هم مانند آلکسی ناوالنی، پشت میله‌های زندان هستند. او قبل از به زندان افتادن در اوت ۲۰۲۰ از مسموم شدن با سم نویچوک که مصرف نظامی دارد، جان سالم به در برده بود. علاوه بر این، آنچه به آرمان مخالفان کمک نمی‌کند، این حقیقت است که هیچ‌یک از منتقدان پوتین به پرطرفدارترین رسانه‌های روسیه که به‌شدت توسط کرملین کنترل می‌شود، دسترسی ندارند. این رسانه‌ها کسانی مانند آلکسی ناوالنی را کاملاً نادیده می‌گیرند و اگر نامی از او می‌برند احتمالاً در اظهارنظرهایی است که در نقد و تمسخر اوست مانند سخنان دمیتری کیزلیُف، مجری تلویزیونی طرفدار کرملین در برنامه شبکه تلویزیونی روسیه ۱، که پربیننده‌ترین شبکه تلویزیونی روسیه است: «گوش کنید، آیا هرگز به ذهن شما خطور کرده که شاید ناوالنی فقط یک احمقی است که نمی‌داند دارد چه‌کار می‌کند؟ شاید او آن بخش از مغز را که باید اتفاقات تاریخی را ضبط کند ندارد؟ شاید شخصیت او طوری است که حق‌شناسی را نمی‌شناسد؟ شاید ناوالنی مثل هر عروسک خیمه‌شب‌بازی دیگر است- نه با درد آشناست و نه احساس و روح و جان را می‌شناسد.» دمیتری کیزلیف، در ادامه می‌گوید: «شاید نباید او را جدی گرفت، یا در دادگاه از او سؤال کرد یا مجازاتش کرد؟ و نباید از او انتظار داشته باشیم که اظهار ندامت کند؟ او یک احمق است، چه انتظاری دارید؟»
آیا این آخر کار است؟
بنابراین آیا می‌شود گفت برای آلکسی ناوالنی و طرفدارانش این پایان راه است؟ به‌طورقطع آن‌ها این‌طور فکر نمی‌کنند. در ۲۹ آوریل، در جلسه تجدیدنظر دادگاه برای رسیدگی به پرونده ناوالنی، او که تکیده و نحیف به نظر می‌رسید با سرسختی به دفاع از خودش پرداخت: «پادشاه شما برهنه است. (اشاره به داستان کلاسیک لباس جدید پادشاه) این حرف را فقط یک پسربچه نمی‌زند، میلیون نفر با فریاد این حرف را می‌زنند چون کاملاً واضح است.» وی افزود: «بیست سال حکومت نومیدکننده او (آقای پوتین) به چه چیزی منتهی شده؟ تاج او در حال افتادن است و خروارها دروغ از تلویزیون پخش می‌شود.» لئونید وُلکوف، کسی که دست راست ناوالنی محسوب می‌شود و قبلاً دفاتر ناحیه‌ای او را اداره می‌کرده خوش‌بین است. او در یک نوار ویدیویی گفت: «پادشاه مُرد -زنده‌باد پادشاه! تمام‌کارهای بی‌نهایت دشوار ما و حمایت شما در طول چهار سال گذشته، بیهوده نبوده. ما بذر آزادی را در سراسر روسیه کاشته‌ایم و آن‌ها به ثمر خواهند رسید. دفاتر ناوالنی دیگر وجود ندارد ولی دهها سیاستمدار قدرتمند و خونسرد هنوز در آن مکان‌ها هستند.» وی افزود: «هزاران نفر از طرفداران آن‌ها وجود دارند، تشکیلات باقدرت و مستقلی هستند که تحقیقات را انجام می‌دهند، در انتخابات شرکت می‌کنند، کمپین‌ها و راهپیمایی‌ها را ترتیب می‌دهند. شما به آن‌ها کمک خواهید کرد. آن‌ها خوب کار خواهند کرد. باوجود همه‌چیز، همچنان خوش‌بین باشید.»
نقشه راه مخالفان
برای روشن شدن این‌که عملکرد مخالفان تا چه حد موفقیت‌آمیز خواهد بود، باید منتظر ماند و دید آیا ابتکار رأی هوشمندِ ناوالنی در انتخابات پارلمانی ماه سپتامبر تأثیر خواهد گذاشت؟ رأی هوشمند نوعی رأی تاکتیکی است که هدف از آن کاهش کرسی‌هایی است که در اختیار حزب روسیه متحدِ آقای پوتین است. بعید است که به یکی از مخالفان واقعی کرملین اجازه نامزد شدن در این انتخابات داده شود ولی رأی هوشمند می‌تواند به ضرر حزب روسیه متحد، موقعیت احزاب به‌ظاهر مخالفی را که به‌طور رسمی اجازه فعالیت دارند، تقویت کند. در حال حاضر به نظر می‌رسد برای اجرای این نقشه مشکلات زیادی بر سر راه مخالفان وجود دارد به‌ویژه این‌که ناوالنی، طرفدار اصلی این نقشه در زندان به سر می‌برد.