ستاره صبح-
ورود ویروس کرونا به قم
اولین چالش‌هایی که همان ابتدا پیش آمد بحث لزوم قرنطینه قم که به نظر می‌آمد محل ورود و شیوع کرونا بوده است، در جهت محافظت از کشور و سلامتی شهروندان بود. کاری که انجام نشد. از انکار ادعای شیوع اولیه کرونا در قم، قرون‌وسطایی خواندن قرنطینه شهرها و توطئه انگاشتن خبرها پاسخ‌هایی بود که به درخواست قرنطینه قم داده شد. باور بر این بود که طلبه‌ها یا دانشجویان خارجی ساکن در قم عامل ورود کرونا به کشور بوده‌اند که البته از طرف مراجع رسمی تأیید نشد. در همان روزها علی مطهری، نماینده سابق مجلس در مصاحبه‌ای خواهان تحقیق و تفحص دراین‌باره شد. او در گفت‌وگو با اعتماد گفت: «باید بررسی شود که چه عاملی مانع از قرنطینه قم در همان روز اول آلودگی شده است و باید مشخص شود چه کسانی با چه انگیزه‌ای مانع قرنطینه اولیه قم شدند. آیا وزارت بهداشت دراین‌باره کوتاهی کرده یا مقاومت‌هایی بر اساس عقاید عوام‌فریبانه و خرافی در شهر قم وجود داشته است؟ در صورت وجود مقاومت‌هایی برای قرنطینه قم، باید معلوم شود عوامل مخالف چه کسانی بوده‌اند؛ مثلاً آیا تولیت آستان حضرت معصومه (س) در این قضیه دخیل بوده است یا نه. این موارد باید بررسی شوند و اگر کوتاهی صورت گرفته است، مسئولیت جان مردم با آن‌هاست و حتماً باید پیگرد قضایی انجام شود که چرا عده‌ای در یک کار تخصصی پزشکی دخالت کرده‌اند.»
مطهری تأکید کرد: «این سؤالات همواره مطرح است که چرا قم همان روز قرنطینه نشد؛ آیا وزارت بهداشت هم همین نظر را داشته است یا آنها خواستار قرنطینه بودند و گروهی مقاومت کردند و این کار حیاتی انجام نشد.»
پروازهای ماهان
یکی دیگر از انتقاداتی که در آغاز به نحوه کنترل بیماری صورت گرفت این بود که چرا دولت پروازهای از مقصد و به سمت ووهان چین را لغو نمی‌کند؟ با توجه به قوانین سخت وضع‌شده در کشورهای دیگر برای جلوگیری از ورود و شیوع ویروس منتقدان ادعا می‌کردند که محدودیت‌های وضع‌شده کافی نیست و این غفلت می‌تواند فاجعه‌آفرین باشد. در آخر دولت رسماً پرواز هواپیمایی‌ها به چین را ممنوع و با محدودیت مواجه کرد اما تا روزها پس از اعلام محدودیت همچنان ادعا می‌شد که طبق سراچه‌های ردیابی مسیر پرواز هواپیمایی ماهان به چین پرواز رفت و برگشت دارد. وزیر راه و شهرسازی هم در جواب ادعاها و با دروغ‌پردازی خواندن انتقادها گفت: «از زمانی که شیوع ویروس کرونا در چین شتاب گرفت و در دفتر معاون اول رئیس‌جمهور مصوبه لغو پروازهای چین را ابلاغ کردیم، هیچ پرواز مسافری به این کشور نداشتیم و هیچ اقدامی فراتر از این مصوبه صورت نگرفته است. ازآنجاکه ایرانیان بسیاری در چین مانده بودند و نمی‌توانستند به کشور برگردند، مصوبه‌ای گذراندیم تا پروازهایی به صورت خالی به این کشور برود و هم‌وطنانمان را به ایران بازگردانیم؛ در این راستا ماهان سه پرواز به مقصد چین انجام داد. همچنین یک پرواز اختصاصی تحت قرنطینه کامل با حضور نمایندگان وزارت بهداشت به شهر ووهان چین داشتیم که دریافت مصوبه و مجوز این پرواز یک هفته طول کشید و درنهایت توانستیم با رعایت همه پروتکل‌ها و تحت قرنطینه، دانشجویان ایرانی شهر ووهان را به ایران بازگردانیم.»
سیاست شل کن سفت کن محدودیت‌های کرونایی
یکی دیگر از انتقاداتی که به حکمرانی روزهای کرونایی واردشده نبود وحدت رویه و سیاست‌های مشخص در اعمال محدودیت برای مشاغل و محدودیت ترددها و سفرها است. جریان منتقد در اینجا معتقد است که برخلاف کشورهای دیگر ستاد ملی مقابله با کرونا از ابتدا سیاست مشخصی برای در نظر گرفتن محدودیت‌ها نداشته است و ممنوعیت‌ها بر واقعیت‌ها و ضرورت‌ها انطباق ندارند. آمار کرونا در ایران از ابتدا با افت و خیزهایی همراه بوده است و به نظر می‌رسد مهم‌ترین افت آن مربوط به نوروز است که هم‌زمان با محدودیت‌های شدید بود. منتقدین معتقدند اگر محدودیت‌هایی که در نوروز اجرا شد ادامه می‌یافت تعداد قربانی‌ها هرگز به‌روزی 500 نفر نمی‌رسید.
ورود کرونا از دی به کشور
در همین روزها که یک سال از اعلام شیوع ویروس می‌گذرد دکتر مصطفی معین، رئیس شورای عالی نظام پزشکی ایران، در مصاحبه با همشهری نکاتی گفت که بسیاری از فعالان مطبوعات را در شوک فروبرد. او اعلام کرد که ویروس قبل از اعلام رسمی در کشور شیوع پیداکرده بود. وی گفت: «آن طور که مطالعات نشان می‌دهد، کرونا از دی سال گذشته وارد کشور شده بود اما اعلام رسمی آن از اسفند بود.» او در انتقاد از مدیریت کرونا در کشورش افزود: «نبود شفافیت نشانگر ضعف مدیریت و اخلاق حرفه‌ای است. آن طور که مطالعات نشان می‌دهد، کرونا از دی سال گذشته وارد کشور شده بود اما اعلام رسمی آن از اسفند بود. ما نمی‌گوییم که حتماً ماجرا را کتمان کرده‌اند، اما تشخیص ندادن به‌موقع آلودگی ویروس کووید-19 کشور را با موجی فراگیر از این بیماری مواجه کرد».
معین گفت: «هرچند ما به‌طورکلی در کشور با ضعف مدیریت بحران مواجه هستیم که تنها مربوط به پاندمی کرونا هم نیست. در سایر بحران‌ها مثل تصادفات جاده‌ای، سیل، زلزله و... هم با این مسئله روبه‌رو هستیم و بهبودی هم طی چند دهه گذشته در این زمینه نداشته‌ایم. یعنی هرچند باری که زلزله بیاید، باز هم مانند گذشته با موازی‌کاری و ناهماهنگی مدیریت می‌شود.» این مقام ایرانی تأکید کرد: دولت که باید در خط اول کنترل شیوع قرار می‌گرفت و برنامه‌ریزی می‌کرد، مسئله را جدی نگرفت. خبر مرگ و ابتلا از قم و گیلان آمد اما اقدام برای تشخیص موارد ابتلا، قرنطینه موارد و منطقه، شروع درمان، حتی محدود کردن سفرها و ترددهای بین شهری و آموزش مردم، اجرای توصیه‌های بهداشتی و تعطیلی مشاغل، با تأخیر انجام شد. درحالی‌که ابتلا در گروه‌های آسیب‌‌دیده و آسیب‌پذیر باید خیلی سریع تشخیص داده می‌شد اما در ابتدای شیوع کیت‌های تشخیصی (PCR) کمی وجود داشت، به همین دلیل امکان غربالگری گسترده هم وجود نداشت و ابعاد آلودگی ویروسی، بسیار کمتر از آنچه بود، ارزیابی شد. خط اول درمان ما دچار تلفات زیادی شدند. تا الآن نزدیک به 300 پزشک و پرستار از کادر درمانی به شهادت رسیده‌اند که آمار آنها بالاتر از میانگین جهانی است.
وی در ادامه تصریح کرد: نکته دیگری که در ارتباط با ضعف کنترل شیوع کرونا وجود دارد، مسئله واکسن است. واکسن تنها راه مدیریت قاطع بحران و ختم غائله کروناست. ما در این زمینه هم با تأخیر اقدام کرده‌ایم. در بسیاری از کشورها ازجمله همسایه‌های ایران، واکسیناسیون شروع‌شده اما در ایران به‌طورکلی به صورت محدود و برای گروه کوچکی این کار در حال انجام است. در ایران حتی واکسیناسیون که مقوله‌ای علمی و پزشکی است هم سیاسی شد، درحالی‌که علم در خدمت انسان است و دین و سیاست، قانون و مجلس و دولت همگی باید در خدمت سلامت انسان و جامعه قرار داشته باشند.
رئیس شورای عالی سازمان نظام پزشکی ایران در پاسخ به این سؤال که نمره مدیریت کرونا در این کشور چند است، گفت: به عنوان یک معلم دانشگاه و یک پزشک، به عملکرد مردم و دولت، جداگانه نمره می‌دهم. در دو‌سه ماه اول شیوع، نمره مسئولان از 20، زیر 10 است. حتی در ابتدای شیوع، نمره صفر و نهایت یک است. بعدازآن به 5 و 6 می‌رسد. اما در مجموع اقدامات مسئولان در یک سال گذشته قابل‌قبول بوده است و به‌طور ناپلئونی نمره قبولی می‌گیرند. یعنی روی 10 و 11 از 20 نمره. اگر بخواهم به مردم نمره بدهم، بالای 15 می‌دهم. مردم مقصر نبوده‌اند، حداکثر شاید قصور داشته‌اند. مردم آسیب‌پذیرند. اگر دولت عملکرد بهتری داشت شاید نمره مردم به 20 هم می‌رسید. نباید توپ را در زمین مردم بیندازیم تا از خود سلب مسئولیت کنیم.