برآورد بخش جمعیت سازمان ملل متحد نشان داد که میانگین عدد سن امید به زندگی در ایران ۷۷.۳۳ سال، برای زنان ۷۸.۵۴ سال و برای مردان ۷۶.۲۲ سال است. در رتبه‌بندی که سازمان بهداشت جهانی از کشورها در این شاخص داشته، ایران به نسبت کشورهای آفریقایی وضعیت بهتری دارد و هم‌رده کشورهای امریکای لاتین قرار می‌گیرد و در بین ۱۹۳ کشور رتبه۱۰۶ را با ۷۳.۵ سال میانگین عمر داشته است. نگاهی به میانگین سن فوت‌شدگان در استان‌های کشور نشان می‌دهد بااینکه سن و سال متوفیان در کل کشور طی یک دوره ۱۲ ساله، ۴ سال افزایش پیداکرده و «امید به زندگی» بیشتر شده، اما در دو استان کرمان و سیستان و بلوچستان این روند «ایستا» یا کاهشی بوده است.
فقر و محرومیت
میانگین سن فوت‌شدگان در سیستان و بلوچستان، بر اساس آمارهای رسمی، 16 سال کمتر از میانگین کشوری است. سعید معیدفر، جامعه‌شناس، در گفت‌وگو با «تجارت‌نیوز»، مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی چون فقر، محرومیت و نگاه نقدگرا به زندگی را در کاهش سن امید به زندگی در استان‌های کم برخوردار، دخیل می‌داند. علی رحمتی، مدیرکل ثبت‌احوال سیستان و بلوچستان، اخیراً اعلام کرده میانگین سن فوت‌شدگان این استان، نزدیک به ۵۰ سال است که فاصله‌ای حدود 16ساله با میانگین کشوری (۶۶ سال) دارد. مرکز رصد جمعیت کشور (زیرمجموعه سازمان ثبت‌احوال) نیز پیش‌ازاین اعلام کرده بود گیلان بیشترین و سیستان و بلوچستان کمترین میانگین سن فوت‌شدگان را در کشور دارا هستند.
جوان‌ترین و پیرترین استان‌ها
آمارها نشان می‌دهد شرایط در مورد میزان جوانی جمعیت بین این دو استان برعکس است. به‌گونه‌ای که حدود 63 درصد از جمعیت سیستان و بلوچستان جوان هستند و سهم جمعیت کمتر از 15 سال نیز در این استان 38 درصد است؛ درنتیجه سیستان و بلوچستان ازنظر درصد جوانی جمعیت در صدر کشور قرار دارد در مقابل، سهم جمعیت 65 سال و بیشتر در گیلان به 11 درصد رسیده است و این استان ازنظر سالمندی در صدر قرار می‌گیرد.
تأثیر توسعه‌یافتگی بر سن امید به زندگی
معیدفر، جامعه‌شناس، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز، سطح توسعه‌یافتگی را در شاخص سن امید به زندگی مؤثر می‌داند و توضیح می‌دهد درگذشته به دلیل کمبود امکانات بهداشتی و درمانی در کشور و آمار بالای مرگ‌ومیر مادران و نوزادان در زمان زایمان و تولد، میانگین عمر در ایران حدود ۴۳ تا ۴۵ سال بود. به گفته او، با بهبود تدریجی شرایط رفاهی، بهداشتی و درمانی، میانگین سن امید به زندگی در کشور به حدود ۷۵ سال در میان مردان و 78 سال در میان زنان رسیده که البته ممکن است برخی کمتر یا بیشتر از این سن عمر کنند و دلیل تفاوت سن امید به زندگی در مردان وزنان نیز احتمال بالاتر مرگ افراد گروه نخست، براثر عواملی چون سوانح ناشی از کار، تصادفات و خشونت است. برخی آمارها و گزارش‌های رسمی نشان می‌دهند که چرا میانگین سن فوت‌شدگان در سیستان و بلوچستان، 16 سال از متوسط کشوری پایین‌تر است. مرکز پژوهش‌های مجلس در سال 1401 گزارش داد حدود ۳۰ درصد از خانوارهای سیستان و بلوچستان دچار فقر و محرومیت هستند. همچنین برخی از آمارها نیز گواهی می‌دهند بیش از نیمی از خانوارهای این استان‌ها درگیر فقر قطعی شده‌اند. هر دو مورد با بسیاری از استان‌های کشور تفاوت معناداری دارد.