سفر اردوغان به عراق آن هم در شرایطی که معادلات خاورمیانه به واسطه بحران غزه پیچیدهتر شده، پرحاشیه شده و در باب آن فرضیههای متفاوتی مطرح است. گروهی با استناد به توافق نامههای امضا شده میان عراق، ترکیه، امارات و قطر ازخیز سلطان برای دور زدن کریدور اروپا -خاورمیانهای بایدن میگویند.
رجب طیب اردوغاندر جستجوی تعریف ابتکار عملی تازه در امور منطقهای است، آن هم در شرایطی که بحران غزه در حال تبدیل شدن به یک درگیری گستردهتر در منطقه است.
اردوغان سیاست خارجی حول محور «مشکلات صفر با همسایگان» را دنبال میکند و با این روحیه رئیس جمهوری این کشور توانست ۲۲ آوریل اولین سفر رسمیاش در سیزده سال گذشته به عراق را کلید بزند. ترکیه و عراق ممکن است همسایه باشند، اما روابطشان همیشه در نوسان بوده است. سفر اردوغان به عراق که از سال گذشته به تعویق افتاد، مطمئناً بر دستاوردهای دو بازیگر در روابط دوجانبه استوار است و در شرایطی انجام شده که ایران و اسرائیل رویارویی بیسابقهای را تجربه کردند.
آنگونه که مدرن دیپلماسی نوشته، در جریان سفر اردوغان به عراق، یک توافقنامه استراتژیک امضا شد که در چارچوبش طیف وسیعی از موضوعات از همکاریهای امنیتی تا اقتصادی تعریف شده است. این نقطه اوج دیدارهای سطح بالای سازنده بین دو طرف است.
علاوه بر این، اولین سفر اردوغان به عراق از سال ۲۰۱۱ زمینه را برای امضای توافقنامه اولیه کلیدی بین ترکیه، عراق، امارات و قطر هموار کرد؛ متغیری که میتواند تعاملات منطقه را متحول کند. محمد شیعه السودانی نخست وزیر عراق و رجب اردوغان رئیس جمهور عراق در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک در بغداد با هدف ایجاد چارچوبهای لازم جهت اجرای پروژه راه توسعه راهبردی، تفاهم نامه چهارجانبهای را با ترکیه، قطر و امارات متحده عربی اضا کردند و متعهد شدهاند که چارچوبهای لازم را برای اجرای پروژه تعریف کرده و بر روی یک مسیر زمینی بین اروپا و کشورهای همکاری خلیج فارس متمرکز شوند.
مراد پروژه جادهای و ریلی ۱۷ میلیارد دلاری، «جاده توسعه» که ۱۲۰۰ کیلومتر (۷۴۵ مایل) در سراسر عراق امتداد دارد و قرار است تا سال ۲۰۳۰ مرز شمالی با ترکیه را به خلیج فارس در جنوب متصل کند. کار بر روی جاده توسعه در سه مرحله انجام خواهد شد که بازه زمانی آن برای سالهای ۲۰۲۸.۲۰۳۳ و ۲۰۵۰ تعیین شده است. مسیر توسعه همچنین شامل پروژه شبکه ریلی است که بندر بزرگ فاو جنوبی عراق را به بندر مرسین ترکیه متصل میکند.
اردوغان در جریان سفر به عراق با نچیروان بارزانی رئیس اقلیم کردستان و مسرور بارزانی نخست وزیر اربیل نیز دیدار کرد. بهبود روابط ترکیه و عراق منوط به روابط بغداد و اربیل است. دولت اقلیم کردستان عراق با ترکیه متحد است و از دهه ۹۰ به آموزش پیشمرگه پرداخته است. اردوغان و سودانی هر دو خواستار پایان دادن به جنگ بیرویه اسرائیل علیه غزه و همچنین کاهش تنش در منطقه خاورمیانه شدند. اردوغان چند روز قبل از سفر خود به عراق در اقدامی دیپلماتیک مهم با اسماعیل هنیه، رئیس حماس در استانبول دیدار کرد. بر اساس گزارش ها، این دیدار بیش از دو ساعت و نیم به طول انجامید که نشان از اهمیت بحث و گفتگو دارد. در این دیدار، هنیه به همراه اعضای کلیدی حماس در کاخ تاریخی دولما باغچه که نمادی از اهمیت این دیدار است، پذیرایی شدند. جزئیات این گفتگوها فاش نشده است، اما این نشست بر تلاشهای مداوم ترکیه جهت ایفای نقشی برجسته در دیپلماسی منطقهای تاکید میکند.