ستاره صبح: تابستان امسال، بسیاری تالاب‌ها و دریاچه‌ها به‌طور کامل خشک شدند و مردم را در غم و اندوه فروبردند. دریاچه ارومیه، تالاب‌های ام‌دژ، حوض سلطان، دریاچه نمک، شیمبار، بختگان، گاوخونی، مهارلو، میان گران و هامون و چند سراب و رودخانه در کرمانشاه خشک‌شده‌اند.هرچند پاییز شروع شده و انتظار بارش می رود ولی خشکسالی کماکان ادامه دارد و سیاست کنار گذاشتن کشاورزی سنتی و صنایع آب بر همچنان ادامه دارد. پس امیدی به بهبود دریاچه، تالاب ها و نخشکیدن رودخانه ها نیست. وقت آن رسیده که کشاورزی سنتی تعطیل و محصولات کشاورزی از خارج وارد شود.
مرگ تالاب‌ها
تالاب‌ها به «کلیه‌های زمین» شهرت دارند، اما بیش از هر زیست‌بوم دیگری قربانی تخریب و نابودی شده‌اند. آمار بین‌المللی نشان می‌دهد ۸۷ درصد تالاب‌های جهان طی سه قرن اخیر ازمیان‌رفته‌اند؛ بخشی به دلیل تغییرات اقلیمی و افزایش دما و بخش دیگر درنتیجه بهره‌برداری بی‌محابا از طبیعت و مداخلات انسانی. این روند نگران‌کننده در ایران که یکی از کم آب‌ترین کشور‌های جهان است، آثار فاجعه‌باری بر جای گذاشته است.
تابستان داغ برای تالاب‌ها
تنها در تابستان امسال، فهرستی بلند از تالاب‌ها و دریاچه‌های کشور به‌طور کامل خشک شدند: دریاچه ارومیه، تالاب‌های‌ام‌دژ، حوض سلطان، دریاچه نمک، شیمبار، بختگان، گاوخونی، مهارلو، میان گران و هامون. این خشکیدگی گسترده، صرفاً نتیجه تغییر اقلیم و گرمایش جهانی نیست؛ بخش اعظم ماجرا به پرداخت نشدن حقا به تالاب‌ها و برداشت‌های بی‌رویه از منابع آبی کشور بازمی‌گردد. در واقع، تالاب‌ها در رقابت نابرابر با کشاورزی پرمصرف و مدیریت ناکارآمد آب، آخرین حلقه‌ای هستند که سهمشان از آب قربانی می‌شود.
سوء مدیریت
الهه موحدی، کارشناس محیط‌زیست، تأکید می‌کند که بحران تالاب‌ها نه‌فقط ریشه در کم‌آبی، بلکه در ضعف نهادی و ساختاری سازمان حفاظت محیط‌زیست دارد.
به گفته موحدی سازمان حفاظت محیط‌زیست حفاظت از تالاب را محدود به حفاظت فیزیکی می‌داند درحالی‌که امروز مدیریت تالاب‌ها فقط حفاظت فیزیکی نیست، بلکه نیازمند حضور فعال در سیاست‌گذاری‌های توسعه، حکمرانی منابع آب و تصمیم‌گیری‌های بین بخشی است و تا زمانی که نگاه قدیمی در این سازمان حاکم باشد، نقش مهمی در سیاست‌گذاری‌های آبی کشور نخواهد داشت.
او یکی از مشکلات اصلی را کم‌توجهی به نیروی انسانی متخصص در حوزه توسعه پایدار می‌داند: کارشناسان محیط‌زیست در حوزه محیط‌زیست خبره هستند و تلاش آن‌ها جای تشکر و تحسین دارد، اما زمانی که صحبت از سیاست‌گذاری آب مطرح شود، امکان چانه‌زنی در سطح ملی از بین می‌رود و سازمان عملاً به حاشیه رانده می‌شود.
موحدی همچنین ضعف در اجرای قوانین را یکی دیگر از موانع برمی‌شمرد و گفت: اگرچه اسناد بالادستی زیادی درباره حفاظت از تالاب‌ها وجود دارد و حقابه محیط زیست پس از آب شرب است، اما سازمان فاقد یک رویکرد نظام‌مند و پایدار برای استفاده از این ابزارهاست. قوانین اغلب به‌طور پراکنده و کوتاه‌مدت به کار گرفته می‌شوند و ضمانت اجرایی ندارند.
حلقه مفقوده حقابه
موحدی معتقد است که طبق قانون، سازمان محیط‌زیست باید نیاز آبی تالاب‌ها را تعیین کند و وزارت نیرو موظف به تأمین آن است. اما این مطالعات معمولاً فاقد استاندارد‌های دقیق بوده و به اعدادی روی کاغذ محدود می‌شوند. در عمل، آب یا به تالاب نمی‌رسد یا در مسیر مصرف می‌شود. بدون ایجاد ایستگاه‌های پایش هیدرومتری و نظارت فنی قوی، ادعای تخصیص حقابه چیزی جز آمار روی کاغذ نخواهد بود.
بی‌توجهی به جوامع محلی
موحدی، می‌گوید: مدیریت مستقیم بیش از ۲۲۵ تالاب بدون در نظر گرفتن ظرفیت سمن‌ها و جوامع محلی، فشار زیادی بر سازمان وارد کرده است. بخشی از تالاب‌ها را می‌توان به‌واسطه دانش بومی و مدیریت مردمی حفاظت کرد، اما این ظرفیت مغفول مانده است. بهره‌گیری از تجارب جهانی در این زمینه بسیار محدود بوده و تعاملات بین‌المللی سازمان مقطعی و پراکنده است. اگر کشاورزی که ۸۰ درصد منابع آبی کشور را مصرف می‌کند، مدیریت نشود، نمی‌توان انتظار داشت تالاب‌ها تشنه نمانند. خشکی تالاب‌ها در آینده، بحران‌های اجتماعی، امنیتی و بهداشتی را رقم خواهد زد که اثرات آن کمتر از قطع آب شرب برای مردم نخواهد بود.
خشک شدن رودخانه‌های کرمانشاه
رئیس اداره محیط‌زیست کرمانشاه بابیان اینکه بسیاری از چشمه‌ها و سراب‌های کرمانشاه وضعیت مناسبی ندارند، گفت: سراب نیلوفر نیز که تا چندی قبل مقداری آب داشت، اکنون خشک‌شده است.
محمدحسین فلاحتی با اشاره به آخرین وضعیت منابع آبی در کرمانشاه با توجه به پایان فصل گرما و نزدیک شدن به شروع فصل بارش، اظهار کرد: بیشتر سراب‌ها و چشمه‌ها و حتی رودخانه‌های کرمانشاه خشک‌شده‌اند. کرمانشاه زمانی به سرزمین سراب‌ها معروف بود، اکنون با کاهش قابل‌توجه بارش‌ها و شرایط خشکسالی چندین ساله حاکم بر استان، اکثر منابع آبی را ازدست‌داده‌ایم و وضعیت مناسبی ندارند. سراب نیلوفر کامل خشک‌شده است.
فلاحتی افزود: اگرچه انسداد چاه‌های غیرمجاز در حاشیه سراب نیلوفر انجام‌شده، اما به دلیل برداشت بی‌رویه از منابع آبی اطراف سراب که طی سال‌های اخیر انجام‌شده است، سطح آب زیرزمینی در این منطقه کاهش‌یافته و درنتیجه آن، سراب نیلوفر کامل خشک‌شده است. سراب یاوری نیز به‌عنوان یکی دیگر از سراب‌های مهم کرمانشاه به‌طور کامل خشک است. در بیشتر رودخانه‌ها به‌جز پساب، آبی وجود ندارد و عمدتاً خشک هستند.