به موزات اتفاقاتی که در یک ماه گذشته در سوریه رخ‌داده بخشی از افکارعمومی ایران نگران بلاتکلیفی مطالبات ایران از سوریه هستند. محسن بهاروند که دیپلمات و حقوق‌دان کارکشته‌ای است می‌گوید این مطالبات قابل پیگیری است اما ابتدا باید فرصت داد تا وضعیت این کشور مشخص شده و روابط دوجانبه شکل بگیرد و در گام بعد به پیگیری مطالبات پرداخت. گفتگوی بهاروند را با خبر آنلاین در ادامه می خوانید:
در سوریه دولت بشار اسد ساقط شده و هیات تحریر الشام سکان امور را به دست گرفته. جسته و گریخته از مطالبات ایران از سوریه سخن گفته می‌شود. درابتدا باید عرض‌کنم که از جزئیات توافقات ایران و سوریه و متون توافقات اطلاعی ندارم، از همین رو فقط با توجه به کلیات این بحث می‌توانم به سوالات شما جواب بدهم. اگر تحریرالشام در سوریه به رسمیت بین‌المللی شناخته نشود، یا شناخته شود و ایران با حکومت جدید سوریه رابطه سیاسی برقرار نکند و سفارت ایران بازگشایی نشود و عملا ایران دولت جدید را به رسمیت نشناسد، چه سرنوشتی برای مطالبات ایران پیش می آید؟ دولت سوریه که عوض شده به این معنی نیست که سوریه از بین رفته، دولت قبل روابطی با دولت ایران داشته و ممکن است دولت جدید که سر کار می‌آید روابطی کمتر یا بیشتر از دولت قبلی با دولت ایران داشته باشد. با همه اینها فرقی نمی‌کند. سوریه کشور مهمی در منطقه ماست و یک کشور مسلمان است همیشه روابط تاریخی با ایران داشته و خواه ناخواه دو کشور ایران و سوریه دیر یا زود باید با هم روابطی داشته باشند و سعی کنند اگر اختلاف دیدگاهی دارند یا حتی اختلافی دارند آن‌را حل و فصل کنند. این نکته اصل است.
مطالبه از کشور سوریه است نه دولت قبلی سوریه
مطالبات احتمالی ایران از سوریه دارد باید بررسی شود که چه نوع مطالباتی است و در یک قرارداد رسمی انجام‌شده یا نه؟ مطالباتی که به صورت رسمی و طی یک قرارداد انجام شده، مربوط به سرمایه‌گذاری یا هر روش دیگری طبق اسناد رسمی است و نشانگر این است که ایران آنجا مطالبه‌ای دارد. هرچند که حکومت‌ها ممکن است در هر کشوری عوض شود و یک حکومت جانشین روی کار بیاید. چون آن قراردادها از طرف کشور سوریه انجام گرفته باید برگردانده شود. چنانچه در زمان شاه مطالبات متقابلی بین ایران و امریکا داشتیم یا ایران وانگلیس و سرمایه گذاری‌هایی که حکومت پهلوی در آن کشورها کرده‌بود یا املاکی که خریداری کرده بود، بعد از عوض‌شدن حکومت ایران، مطالبات پیگیری شد و اگر جایی بدهکار بودیم پس دادیم یا اگر جایی طلبکار بودیم پس گرفتیم و حل و فصل شد.
درخواست مطالبه از سوریه
طرح بحث مطالبات اکنون زود هنگام است. باید منتظر ماند تا تحولات در سوریه از حالت عدم قطعیت خارج شود و به یک ثبات سیاسی برسد. سوال اصلی در شرایط فعلی این است که ایران و سوریه به‌عنوان دو کشور مهم این منطقه برای از سرگیری روابط دیپلماتیک و روابط رسمی‌شان تصمیم اساسی بگیرند. درهر حال این روابط باید برقرار شود. فارغ از اینکه حکومتی در سوریه سر کار بوده و الان نیست و دولت جدیدی سر کار آمده‌است. ایران فقط با دولت بشار اسد رابطه نداشته با کشوری به اسم سوریه رابطه داشته‌است. لذا در وهله اول باید این مساله اساسی حل شود و ایران و سوریه روابط دیپلماتیک‌شان را از سر بگیرند. ممکن است این روابط شکل دیگری داشته باشد ولی درون آن رابطه این مسایل و موضوع مطالبات حل و فصل می‌شود. علاوه بر اینکه باید به خاطر داشته باشیم که همه کشورها ممکن است دچار تغییرات و تحولات سیاسی شود.
رابطه جمهوری اسلامی ایران با حکومت جدید سوریه
اگر در سوریه ثبات سیاسی برقرار شود ولی حتی بین دو کشور روابط دیپلماتیک رسمی برقرار نشود به معنی از بین رفتن مطالبات کشورها از همدیگر نیست. کما اینکه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران و امریکا روابط دیپلماتیک و رسمی نداشتند ولی با ایجاد مکانیسم دیوان داوری ایران و امریکا موضوع مطالبات فی‌مابین را حل و فصل کردند. این مطالبات به صورت رسمی انجام شده و طی توافقی بوده و اسناد روشن و مشخصی دارد، طبیعی است که هر دو کشوری چنین فرایندهایی بین خود داشته باشند. دو کشور می‌توانند طی مکانیسم و تماس‌ها یا در حین ایجاد روابط رسمی و دیپلماتیک یا در مذاکرات در جای بی‌طرف و ایجاد یک مکانیسم مسایل را حل و فصل کنند. حتی هر دو کشوری که با هم هیچ رابطه دو جانبه‌ای هم نداشته باشند به دلیل به هم پیوستگی جهان در سازمان‌های بین‌المللی بالاخره در هر صورت با هم منافع مشترک یا روابط مشترک در قالب‌های چندجانبه پیدا می‌کنند و حتی در نبود روابط دوجانبه رسمی هم کشورها ناچارا با هم رابطه خواهندداشت. دنیا اکنون این‌گونه نیست که در نبود رابطه دوجانبه دیگر رابطه‌ای با هم نداشته باشند.