ستاره صبح، فائزه صدر: چندی پیش قطعنامه پیشنهادی ترویکای اروپا درباره برنامه هسته ای ایران در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی تصویب شد. پس از آن رهبران هفت کشور صنعتی جهان موسوم به گروه هفت در پیش نویس بیانیه پایانی اجلاس سالانه خود ضمن هشدار به ایران درباره گسترش غنی سازی اورانیوم، تهدید کردند که اگر تهران موشک های بالستیک به روسیه ارسال کند، اقدامات جدیدی علیه جمهوری اسلامی اتخاذ خواهند کرد. در آستانه چهاردهمین انتخابات ریاست جمهوری شاهد تغییر لحن غرب در رابطه با ایران هستیم. سوال این است که چنین اقدامات چه مبنایی دارد و آیا می توان بین بیانیه تند غرب و هم زمانی آن با انتخابات ریاست جمهوری ایران نسبتی برقرار کرد یا خیر؟ آیا غرب در حال ارسال پیام به برگزار کنندگان انتخابات است؟ ستاره صبح در گفت و گو با حسن بهشتی پور، پژوهشگر و کارشناس سیاست خارجی به جست و جوی پاسخ این پرسش برآمده که در ادامه می خوانید:
آیا می توان بین انتخابات و تغییر لحن دیپلماتیک اروپا با ایران ارتباطی برقرار کرد یا خیر؟ آیا غرب در حال ارسال پیام به برگزار کنندگان انتخابات است؟
نه، پیامی درکار نیست. رفتار غرب بیش از هر چیزی با پرونده هسته ای ایران و با سرنوشت برجام در ارتباط است.
شورای حکام از ایران خواست به سوالات آژانس پاسخ دهد، ولی ایران قائل به همکاری با آژانس است و توافق کرده به شرایط اسفند 1401 برگردد. زمانی که مدیر کل آژانس از این همکاری استقبال کرده، ایران انتظار صدور قطعنامه جدید نداشت، وقتی آژانس در چنین فضایی علیه ایران قطعنامه صادر می کند، جمهوری اسلامی را به واکنش وا می دارد. همانطور که دیدیم ایران به آژانس اعلام کرد ظرف دو تا سه هفته دیگر هشت آبشار که هر کدام حاوی 174 سانتریفیوژ IR6 است را در واحد فردو نصبمی کند. قدرت غنی سازی این مدل 5 برابر IR1 است که قبلا استفاده می شد. این رفتار ایران نتیجه فشار اروپا بود. ایران با این اقدام به طرف غربی هشدار می دهد که با اعمال فشار بیشتر جمهوری اسلامی را در مسیر اجرای برنامه هایی قرار می دهد که برخلاف تصور غرب در برابر فشار هایش مقاومت ایجاد کند. درحالی که غرب از فشار برای کاهش توانایی هسته ای ایران استفاده می کند، افزایش توان هسته ای، واکنش جمهوری اسلامی به فشار های غرب است. بیانیه تند گروه هفت درباره ایران واکنشی به اعلام رسمی خبر افزایش توان هسته ای توسط ایران به آژانس بود. از این رو نمی توان بین بیانیه گروه هفت و انتخابات ریاست جمهوری ارتباطی نزدیک برقرار کرد. هفت کشور صنعتی جهان نسبت به پیشرفت هسته ای و نظامی ایران موضع گیری کرده اند زیرا در هفته ها و ماه های اخیر این دو ویژگی ایران نمود بیشتری داشت و در راس خبر ها بود.
به برجام اشاره کردید، به عقیده شما توافق هسته ای چه جایگاهی در بیانیه ها، رفتار و لحن تند اروپاییان دارد؟
غرب در مورد ایران، اثر بخشی یک راه مهم و میانبر را نیازموده و آن بازگشت به تعهدات برجامی است. طرفین غربی برجام، تعهدات اجرا نشده بسیاری دارند و منطقی است پس از انجام وظیفه از طرف مقابل انتظار داشته باشند.
ایران از نادیده گرفته شدن برجام توسط آمریکایی ها و اروپایی ها زخم خورده است. زمان بندی برجام در مهر ماه 1404 به پایان می رسد. تا اینجا با بدعهدی غرب این توافق برای ایران آورده ای نداشت. امروز هم غرب با افزایش فشار و موضع گیری های تند علیه ایران تنش را بیشتر کرده است. اروپاییان توقع دارند ایران بدون برخورداری از امتیازات برجام به تعهدات برجامی اش عمل کند. بعد از برجام و پس از خروج آمریکا از توافق چهار قطعنامه علیه ایران صادر شده است. در هر چهار مورد بانیان قطعنامه ها اروپاییان بودند و آمریکا از ان ها حمایت کرده است. به نظر من اروپا گمان می کند سیاست فشار علیه ایران و اعمال تحریم های بیشتر بهترین راه حل برخورد با جمهوری اسلامی است. شاید آمریکا در دوره ای از این روش استفاده کرده ولی اروپا می خواهد از این پس با تحریم و فشار با ایران مقابله کند. منطق آمریکا با اروپا فرق می کند، آمریکایی ها در کنار فشار ها مذاکرات غیر مستقیم با ایران را ادامه می دهند، ولی اروپا در سیاست فشار و تحریم از آمریکا سرسخت تر خواهد بود.
اروپایی ها از مذاکرات غیر مستقیم آمریکا و ایران در عمان، خیری برای خود پیش بینی نکرده اند. اروپا فکر می کند در منافع توافقی که بدون مشارکت اش به دست می آید ذی نفع نیست.
جبهه گیری اروپا علیه ایران تا کجا ادامه خواهد داشت؟ بعد از قطعنامه در شورای حکام و بیانیه گروه هفت باید در انتظار چه واکنشی از غرب بود؟
بدون منطق عقلانی، تنش حاصل به تند باد حوادث می افتد. باید به جای سیاست تقابل به سمت سیاست تعامل رفت. حقایق در گفت و گو آشکار می شود باید مساله را از طریق مذاکره حل کرد. زبان گفت و گو بین ایران و غرب به سیاست تهدید و واکنش متقابل کشیده شده است. غرب تهدید می کند و ایران با مقاومتی که ایجاد کننده تهدیدات بعدی غرب است واکنش نشان می دهد. درحالیکه بهترین شیوه گفت و گو و مذاکره است.
آیا تصمیم مذاکره با ایران در میان قدرت های اروپایی فروکش کرده است؟ امروز اراده به شروع مذاکرات برجام دو در میان غرب وجود دارد یا خیر؟
تحریم های آمریکا و اروپا وجود دارد و کارکرد خود را دارند. بازگشت تحریم های شورای امنیت نیز مستلزم اجرای مکانیسم ماشه است و حدود 60 روز طول می کشد.
ایران در دوره ریاست جمهوری آقای روحانی با صراحت به غرب اعلام کرد اگر اروپا به سمت اجرای مکانیسم ماشه برود، ایران از ام پی تی خارج خواهد شد. خروج ایران از پیمان ام پی تی در همکاری های ایران و آژانس را می بندد.
اروپا باید بین پیچیده شدن کارش با ایران و اجرای مکانیسم ماشه یکی را انتخاب کند. فعال کردن اسنپ بک ریسک بزرگی برای اروپا است.
غرب نشان داده فعلا می خواهد با فشار و تحریم فضا را برای ایران تنگ کند و کار را به زمین دولت آینده ایران بکشاند. اما سیاست های هسته ای ایران، سیاست های نظام است و با تغییر دولت و دولتمردان تغییری در سمت و سوی حرکت هسته ای ایران ایجاد نمی شود.