یکی از مشهورترین فیلمهای صامت تاریخ، فیلم «نوسفراتو: سمفونی ترس» (Nosferatu: A Symphony of Horror) ساختهی اف. دبلیو. مورنائو در سال ۱۹۲۲ است که بیش از یک قرن بعد همچنان تماشاگران را تحت تأثیر قرار میدهد. این فیلم به خاطر سبک بصری خاص و اتمسفر ترسناکاش شناخته شده است، اما در اصل بدون صدای اصلی عرضه شده بود.
با این حال، چون نسخههای اولیهی موسیقی این فیلم دیگر بهطور کامل موجود نیست، گروههای مختلف موسیقایی و نوازندگان امروز موسیقی زنده و جدیدی برای آن اجرا میکنند.
قدرت ارگ در موسیقی زندهی فیلمهای صامت
ارگ بهدلیل گسترهی دینامیک، رنگهای صوتی متفاوت و تنهای دراماتیکش بهخصوص برای فیلمهای ترسناک و تاریخی بسیار کاربردی است. در چند اجرای اخیر فیلمهای صامت، نوازندگان ارگ بدون استفاده از نتهای از پیش نوشتهشده موسیقی بداهه ساختهاند و در لحظه با تصاویر روی پرده واکنش دادهاند؛ این کار باعث میشود هر اجرا بیان و حس متفاوتی داشته باشد.
در یکی از اجراهای تماشایی در Balboa Theatre در ساندیگو (تئاتر قدیمی که ارگ کلاسیک دارد)، دیوید مارش نوازندهی ارگ، موسیقی خود را با استفاده از رومانتیسیسم، دُیسونانسها و آکوردهای پیچیده طراحی کرد تا جو وحشت فیلم «نوسفراتو» را تقویت کند.
بداههسازی و خلاقیت در موسیقی
مارش و دیگر نوازندگان ارگ مانند رابرت آلن یورک در Old Town Music Hall در لسآنجلس، موسیقی را بدون نت آمادهشده اجرا میکنند و بر اساس فضای فیلم بداهه میسازند — مانند ارگنوازانی که در دوران فیلمهای صامت چنین میکردند. این بداههسازی به آنها اجازه میدهد تا با احساس، دراماتیک و پاسخ به تصاویر لحظهبهلحظه ارتباط برقرار کنند.
ارگهای تاریخی مانند Mighty Wurlitzer و Wonder Morton حتی ابزارهای صوتی ویژهای دارند، از جمله صدای انساننما (Vox Humana)، فلوت کنسرت و افکتهای صوتی دیگر. این امکانات باعث میشود موسیقی زنده خشک و یکنواخت نباشد و به شکلی سینمایی و جذاب درآید.
سنتی که زنده مانده است
اگرچه در دوران بعد از فیلمهای صامت موسیقی فیلم غالباً از پیش نوشته شده و ضبطشده است، سنت موسیقی زنده برای صامتها هنوز پابرجاست. بسیاری از سالنهای قدیمی در آمریکا مثل Stanford Theatre در پالو آلتو، Ohio Theatre در کلمبوس، Circle Cinema در تالسا و Fox Theatre در آتلانتا همچنان این اجراها را برگزار میکنند و مخاطبان بسیاری دارند.
چرا این موسیقی اهمیت دارد؟
این اجراهای زنده باعث میشود تماشاگران نه فقط تماشاچی منفعل باشند، بلکه در تجربهای زنده و خلاق با فیلم مشارکت کنند. موسیقی بداههی ارگ میتواند صحنه را دراماتیکتر کند، احساسات را تقویت کند و تجربهی فیلم صامت را به یک رویداد هنری زنده و قابلتأمل تبدیل نماید.
اگرچه فیلمهای صامت دیگر جدید نیستند، موسیقی زنده و بهویژه اجرای ارگ بداهه به آنها جان تازهای بخشیده است. نوازندگان امروز با استفاده از ارگهای تاریخی و بداههسازیهای خلاق، رابطهای جدید بین موسیقی و تصویر ایجاد میکنند و مخاطبان را در تجربهای منحصربهفرد و زنده شریک میسازند — درست مانند روزگاران آغازین سینما.