در یک مطالعه علمی جدید، محققان سعی کردهاند به این سؤال پاسخ دهند که آیا میان کمخونی و مشکلهای خواب در بزرگسالان ایرانی ارتباطی وجود دارد و این بررسی با نگاه دقیق به الگوهای خواب و وضعیت خونی افراد انجام شده است. به گزارش ایسنا، کمخونی یکی از مشکلهای رایج در جهان است و بسیاری از افراد بدون آن که متوجه شوند با آن زندگی میکنند. این مشکل زمانی رخ میدهد که تعداد گلبولهای قرمز خون کمتر از حد طبیعی باشد یا میزان هموگلوبین پایین بیاید. هموگلوبین مولکولی است که اکسیژن را در بدن جابهجا میکند. وقتی مقدار آن کم شود، بدن به اندازه کافی اکسیژن دریافت نمیکند. این کمبود اکسیژن باعث خستگی، ضعف، سرگیجه و حتی تپش قلب میشود. کمبود آهن مهمترین عامل کمخونی است و تقریباً نیمی از موارد کمخونی در جهان به آن مربوط است. بسیاری از افراد ممکن است سالها با درجات خفیف کمخونی زندگی کنند بی آن که بدانند ریشه مشکلهای روزانه مثل بیحالی، خواب آلودگی یا کاهش تمرکز چیست. از سوی دیگر کمخونی میتواند پیامد بیماریهایی مانند اختلالهای گوارشی، خونریزیهای پنهان، برخی بدخیمیها یا مشکلات تغذیهای باشد. اهمیت تشخیص و درمان زودهنگام این مشکل به دلیل اثر آن بر سلامت عمومی، قلب و عروق و کیفیت زندگی بسیار بالاست.
خواب نیز نقش اساسی در سلامتی دارد. بدن در خواب خود را بازسازی میکند و برای فعالیتهای روز بعد آماده میشود. هر اختلالی در خواب میتواند بر جسم و روان اثر بگذارد. کیفیت خواب تحت تأثیر عوامل گوناگونی قرار دارد. از استرس و شرایط محیطی گرفته تا بیماریهایی که شاید به ظاهر ربطی به خواب نداشته باشند. برخی مطالعات نشان دادهاند که کمبود آهن میتواند عملکرد مواد شیمیایی در مغز را مختل کند. این مواد در تنظیم خواب نیز نقش دارند. همین یافتهها این پرسش را پیش میآورند که آیا کمخونی میتواند به بی خوابی، خواب آلودگی روزانه یا مشکل در به خواب رفتن منجر شود. چون خستگی و بیحالی از نشانههای شناخته شده کمخونی هستند، طبیعی است که این حالتها میتوانند الگوی خواب را به هم بریزند. در این باره بررسیهایی در برخی کشورها انجام شده بود اما اطلاعات کافی درباره جمعیت بزرگسال ایرانی وجود نداشت و همین موضوع ضرورت انجام مطالعهای جدید را پررنگ میکرد.
در این میان، مهدیه ممیزی اربابی از مرکز تحقیقات مدل سازی دادههای سلامت دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد همراه با دو همکار خود پژوهشی را درباره رابطه میان کمخونی و اختلالهای خواب در میان بزرگسالان ایرانی انجام دادهاند. این گروه علمی تلاش کرد الگوهای خواب و وضعیت هموگلوبین افراد را در کنار هم قرار دهد تا روشن شود آیا میان این دو عامل رابطه قابل توجهی وجود دارد یا نه.
شیوه انجام پژوهش به گونهای بود که بتوان تصویر روشنی از واقعیت به دست آورد. دادهها از فاز اولیه یک مطالعه در منطقه شاهدیه یزد استخراج شده بودند. این مطالعه روی بزرگسالان ۳۵ تا ۷۰ ساله ساکن شاهدیه، زارچ و اشکذر انجام شده است و با استفاده از دادههای آن، ارتباط میان کمخونی و الگوهای خواب در یک بازه زمانی مشخص بررسی شد.
نتایج این بررسیها نشان دادند کمخونی در زنان بیشتر از مردان است. مردان کمخون خواب طولانی تر داشتند و دیرتر به خواب میرفتند. این گروه چرت روزانه بیشتری داشتند و مصرف قرصهای خواب آور در میان آنها بالاتر بود. مردان کمخون همچنین بیشتر دچار حرکتهای ناخواسته پا در خواب بودند. در زنان یائسه نیز چرت روزانه در میان افراد کمخون بیشتر بود و زنان غیر یائسه کمخون هم خواب شبانه کوتاه تر و هم تأخیر بیشتری در به خواب رفتن داشتند.
پژوهش در جمع بندی خود نشان داد اختلالهای خواب در افراد کمخون بیشتر دیده میشود. این یافته اهمیت توجه به علت کمخونی را بالا میبرد. درمان درست کمخونی میتواند مشکلات خواب را کاهش دهد و به بهبود سلامت روانی و جسمی کمک کند. همچنین همکاری پزشکان و روانپزشکان پیش از تجویز قرصهای خواب اهمیت زیادی دارد.
جزئیات تکمیلی مطالعه حاکی از آن هستند که چرتهای روزانه زیاد در مردان کمخون سبب تأخیر دوبرابری در خواب شب میشود و همین موضوع مصرف قرصهای خواب آور را تقریباً چهار برابر میکند.
اگر ریشه کمخونی فقر آهن باشد، درمان درست آن میتواند کیفیت زندگی و خواب را بهتر کند. توجه کارکنان پزشکی به الگوهای خواب در هنگام ارزیابی بیماران و آموزش روشهای بهبود خواب مانند کاهش خواب آلودگی روزانه و استفاده ایمن از روشهای گیاهی میتواند به بیماران کمک کند.
قابل ذکر است مقاله علمی پژوهشی برگرفته از این تحقیق مهم در «مجله علمی پزشکی جندی شاپور» منتشر شده است. این نشریه وابسته به دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز است و از نشریههای فعال در رشته پزشکی در کشور محسوب میشود.