تورم سهرقمی خوراکیها
بر اساس گزارش مرکز آمار در آبان ماه امسال، هر کیلوگرم برنج درجهیک ایرانی بین ۲۶۰ تا حدود ۳۶۹ هزار تومان معامله شد. این دامنه قیمتی نشان میدهد اختلاف بیش از ۱۰۰ هزارتومانی بین استانها وجود دارد. میانگین قیمت هر کیلوگرم برنج ایرانی در این ماه حدود ۳۳۲ هزار تومان اعلامشده که از رشد ۵.۲ درصدی نسبت به مهرماه و افزایش ۱۶۴.۵ درصدی نسبت به آبان سال گذشته حکایت دارد.
در مقایسه نقطهای، یعنی آبان ۱۴۰۴ نسبت به آبان ۱۴۰۳، بیشترین جهش قیمتی به لیموترش اختصاصیافته است؛ کالایی که نرخ آن طی یک سال گذشته حدود ۲۷۲ درصد افزایشیافته است. پس از لیموترش، برنج ایرانی با رشد ۱۶۴.۵ درصدی و سیب با افزایش نزدیک به ۱۵۴ درصد در رتبههای دوم و سوم بیشترین رشد سالانه قرارگرفتهاند.
بررسی این دادهها نشان میدهد که برای لیموترش، کمبود عرضه فصلی و ذخیرهسازی از سال قبل عامل کلیدی رکورد ۲۷۲ درصدی سالانه است. برنج ایرانی تحت تأثیر کاهش سطح زیر کشت به دلیل کمبود آب در شمال، افزایش هزینههای تولید نظیر بذر، کود، نیروی کار و سیاستهای وارداتی که انحصار مصنوعی ایجاد کرده، ۱۶۴.۵ درصد گرانتر شد.
تورم خوراکیها
تورم ماهانه خوراکیها ۴.۷ درصد و افزایش سالانه سبد غذایی خانوارها به بیش از ۶۶ درصد رسیده؛ درحالیکه گوجهفرنگی، لیموترش و برنج ایرانی در صدر رشد قیمتها قرار دارند. در تازهترین دادههای آماری مرکز آمار ایران از تحولات قیمتی اقلام خوراکی در آبان ماه ۱۴۰۴، گوجهفرنگی با رشد ۴۳.۱ درصدی در مقایسه با مهر، بیشترین افزایش قیمت را میان کالاهای خوراکی منتخب تجربه کرده است. پس از گوجهفرنگی باقیمت 50 هزار تومان، کشمش پلویی، لیموترش و سیب به ترتیب با افزایشهای ۱۴.۲، ۱۳.۳ و ۱۳.۱ درصدی جزو اقلامی بودهاند که بیشترین رشد قیمت ماهانه را به ثبت رساندهاند. هندوانه، فلفل دلمهای و کدوسبز نیز با رشد بیش از ۱۰ درصد در آبان، در گروه کالاهای با روند افزایشی پرشتاب قرارگرفتهاند.
کاهش سرانه مصرف
سرانه مصرفِ پروتئین، گوشت، لبنیات و میوه و خشکبار، به کمترین میزان در دهههای اخیر رسیده است. تورم نقطهبهنقطه آبان بهطور متوسط در کشور ۴۹.۴ درصد اعلامشده است و این در حالی است که نرخ این شاخص در بسیاری از استانها ازجمله تهران، فارس، یزد و سیستان و بلوچستان بیش از ۵۰ درصد بوده است. بر اساس اعلام مرکز آمار ایران، ضریب اهمیت کالاهای خوراکی و آشامیدنی برای سه دهک نخست درآمدی بیش از ۴۰ درصد است و تورم نقطهبهنقطه این حوزه در تمام استانها بالای ۶۰ درصد است. در دادههای رسمی مرکز آمار، تورم نقطهای خوراکیها و آشامیدنیها و دخانیات برای نقاط شهری ۶۶.۵ و برای نقاط روستایی ۶۴.۱ درصد ثبتشده است.
در بهترین حالت، با کالابرگ نفری ۵۰۰ هزارتومانی، حتی یکدهم هزینههای خوراکی یک خانواده ۳ یا ۴ نفره تأمین نمیشود.
تجربهی شکست خورده دوره احمدینژاد
«مرتضی افقِ» استاد اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز، در این رابطه با انتقاد از بهکارگیری کلیدواژه کالابرگ یا یارانه در هر موج جدید گرانی، به ایلنا میگوید: این تجربهی شکستخورده از دوره احمدینژاد آغاز شد که سعی کردند اثر روانی منفی افزایش قیمتها را کاهش دهند و اعلام کردند اعتبار ناشی از مابهالتفاوت قیمتها را به مردم یارانه میدهیم؛ آلان هم با همان ترفند وارد ماجرا شدهاند؛ منتها با توجه به دو تجربه منفی قبلی در مورد گرانی بنزین، در این حوزه بااحتیاط واردشدهاند؛ بنزین را سه نرخی کردهاند، اما ترفند تکراری است: به مرم میگویند نگران نباشید مابهالتفاوت را کالابرگ میدهیم! این تجربه در دوره احمدینژاد شکست خورد؛ اثر یارانه بعد از دو سه سال از بین رفت، چون سرعت تورم بیش از یارانه بود. در دولت سیزدهم هم همین اتفاق افتاد؛ گفتند ارز ۴۲۰۰ را حذف میکنیم و مبلغ ریالی یارانه را ده برابر هم کردند، اما باز بعد یک سال اثر یارانه نسبت به تورم محو شد؛ چون سرعت تورمِ ناشی از افزایش قیمتها بالاست. یارانه ثابت میماند و تورم هفتهبههفته افزایش مییابد؛ درنهایت مزدبگیران و فقرا با شیب تند سقوط میکنند.