در سال جاری شمسی که به 29 اسفند ( 19 مارس) منتهی می شود، شاهد وقوع یک بحران بزرگ به نام جنگ غزه بودیم که تأثیرات موجی بر سیاست خارجی ایران داشت. پیامدهای درگیری خونین فراتر از نوار غزه گسترش یافت و عراق، لبنان و سوریه و همچنین دریای سرخ و تنگه باب المندب را در بر گرفت.
با شروع جنگ و آشکار شدن جنایات اسرائیل علیه مردم بی گناه و آسیب پذیر غزه، اتهامات متعددی متوجه ایران شد. اسرائیل نیز به نوبه خود اقدامات تهاجمی علیه منافع ایران در سوریه و لبنان انجام داد و تا حد انجام اقدامات تروریستی در داخل ایران پیش رفت. این امر منجر به فشارهای داخلی و خارجی شدیدی شد که هدف آن کشاندن ایران به رویارویی با اسرائیل بود. بدیهی است که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، شخصاً سعی کرد ایران را به جنگ بکشاند تا ایالات متحده را تحریک کند تا در کمک خود برای قرار دادن واشنگتن در مقابل تهران اقدام کند.
علیرغم فشارهای بی وقفه، سیاست خارجی و تصمیم گیرندگان ایران به طرز ماهرانه ای وضعیت را هدایت کردند و از چنین سناریوی مخاطره آمیزی دور شدند. رویکرد استراتژیک به عنوان یک پیروزی در سیاست خارجی برجسته می شود.
در حوزه پویایی های منطقه ای، به ویژه در مورد عربستان سعودی، امسال عملکرد مثبتی در سیاست خارجی به نمایش گذاشته شد. توافق تاریخی برای عادی سازی روابط بین تهران و ریاض بسیاری از تنش ها را در منطقه کاهش داد و به عنوان برگ برنده ای برای دیپلماسی ایران عمل کرد. در حالی که انتظارات برای سرعت بیشتر پیشرفت و همکاری بین ایران و عربستان سعودی وجود داشت، تحولات پیش بینی شده محقق نشد. عدم پیشرفت همکاری تهران-ریاض با بیانیههایی که در شورای همکاری خلیجفارس منتشر شد و تمامیت ارضی ایران را به چالش میکشید، عواقبی داشت.
بدیهی است که گفتوگوی بیشتر با عربستان سعودی و سایر کشورهای عرب در منطقه، همراه با تلاشها برای حل و فصل اختلافات طولانی، ضروری است.
امسال که به زودی به پایان می رسد، یک توافق نانوشته بین ایران و ایالات متحده به وجود آمد تا تنش ها را کاهش دهد، اگر نگوییم از کنترل کامل آنها جلوگیری می کند. در نتیجه، فروش نفت ایران افزایش یافت و برخی از دارایی های مسدود شده این کشور در کره جنوبی به صورت مشروط آزاد شدند.
در حالی که این توافق پتانسیل توسعه بیشتر را داشت، جنگ غزه مانع پیشرفت آن شد. دیدار اخیر علی باقری کنی معاون وزیر امور خارجه و انریکه مورا، مدیر سیاسی اتحادیه اروپا، می تواند آغاز دور جدیدی از مذاکرات ایران و غرب برای احیای توافق هسته ای 2015 موسوم به برجام باشد.
برای دستیابی به موفقیت های بیشتر در سال آینده، لازم است راه هایی برای کاهش تنش ها با آمریکا و اروپا و جلوگیری از تشدید تنش ها بررسی شود. فضای سیاسی در ایالات متحده فرصتی را برای دیپلماسی ایران برای از سرگیری مذاکرات در مورد موضوع هسته ای فراهم می کند. در عین حال، گفت وگو با اروپا باید به شدت دنبال شود.
کشورهای همسایه ایران برای تقویت روابط و همکاری ها شایسته توجه بیشتر هستند. هند به عنوان کشوری با پتانسیل قابل توجهی برای همکاری با ایران ظاهر می شود، در حالی که ترکیه به عنوان یکی دیگر از شرکای حیاتی خود برجسته می شود که نیاز به برنامه های اندیشیده شده برای پیشبرد همکاری های اقتصادی دارد.
برگردان علی اصغر شهدی
Asghar.shahdi2@gmail.com