ستاره صبح-

برای بررسی مشکلات دانشجویان تحصیلات تکمیلی در دوران کرونا با چند دانشجویی که در آستانه مهاجرت به این بحران برخوردند، گفت‌وگو کردیم. نگار، اولین دانشجویی بود که به سراغش رفتیم. او که دانشجوی رشته «هوش مصنوعی» دانشگاه وین اتریش است، درباره مشکلات خود در دوران کرونا می‌گوید: «کرونا پیش از هرچیز باعث بسته شدن سفارت‌ها شد و این مسئله باعث به تعویق افتادن روند امور اداری ازجمله گرفتن ویزا و دیگر کارهای مربوطه می‌شد. این مشکل جایی حادتر شد که هرلحظه امکان تعلیق تحصیل من به‌عنوان دانشجو در دانشگاه مقصد وجود داشت، زیرا باوجود آن‌که پرواز دیگر کشورها به اتریش در ابتدای شیوع کرونا برقرار بود اما پروازهای ایران به اتریش به سبب شرایط وخیم کرونا در کشورمان به‌طورکلی قطع‌شده بود. پس‌ازآن هم بعد از بازگشایی سفارت‌ها، صدور ویزای دانشجویی با توجه به شرایط ممکن در هاله‌ای از ابهام بود که نهایتاً پس از مدتی این مشکل هم برطرف شد. پس از تمام این مصائب، هرچند خوشبختانه اتریش تست کرونا در کشور مبدأ را قبول داشت اما بسیاری از دوستانم مجبور به سفر به کشور مقصد و دادن تست در آنجا شدند. درنهایت و پس از تمام این سختی‌ها، وقتی‌که بالاخره موفق به ورود به کشور مقصد شدم، به خاطر کرونا و کاهش تمامی ارتباطات اجتماعی، مشکلات زیادی به سبب بیگانگی فرهنگی و زبانی و... پیش رویم بود به‌نحوی‌که حتی برای پیگیری امور مربوط به اقامت در اداره مربوطه دچار مشکل می‌شدم و حتی ازآنجاکه به خاطر محدودیت‌های بهداشتی بسیاری از کسب‌وکارها دچار محدودیت‌های فراوانی بود، پیدا کردن شغل امری ناممکن به نظر می‌رسید که همین مسئله باعث خرج شدن بخش زیادی از پس‌انداز من به‌عنوان یک دانشجو شد.»

مشکلات اشتغال و سربازی
یکی دیگر از کسانی که پای حرف‌هایش نشستیم، آرمان دانشجوی کارشناسی ارشد «مهندسی برق» در یکی از دانشگاه‌های آلمان بود. او نیز مشکل خود را این‌گونه توصیف می‌کند: «مشکل اصلی دانشجویان مسئله ویزا بود که سفارت هیچ‌ وقتی به متقاضیان نمی‌داد و همین مسئله باعث شد که بسیاری از کسانی که حتی از دانشگاه پذیرش گرفته بودند، به دلیل به تعویق افتادن زمان گرفتن ویزا موقعیت تحصیلی خود را از دست دادند؛ این مشکل حتی در برخی از موارد بغرنج‌تر هم می‌شد، چراکه بسیاری از افراد به دلیل موقعیتی که در کشور مقصد به دست آورده بودند از شغل یا دانشگاه خود در ایران استعفا و انصراف داده بودند و با به وجود آمدن مشکل مذکور، آن موقعیت شغلی یا تحصیلی را هم از دست دادند. مشکل جدی دیگر برای پسران، مسئله سربازی بود. طبق قوانین اگر فردی قصد تحصیل در خارج از کشور را داشته باشد و ظرف مدت شش ماه از کشور خارج نشود، معافیت خارج از کشور لغو می‌شود و تحصیل آنلاین در دانشگاه خارجی برای سازمان نظام‌وظیفه قابل‌قبول نبود که بسیاری برای حل این مشکل اقدام به ثبت‌نام در دانشگاه متفرقه کردند که مشمول خدمت سربازی نشوند.»
 
هزینه‌های سرسام‌آور
یاسمن، دانشجوی رشته «فیزیولوژی» در دانشگاه مک‌گیل مونترال کانادا نیز در خصوص مشکلات دانشجویان ایرانی در دوران کرونا می‌گوید: «دانشجویانی که برای تحصیل به کانادا می‌آیند، بخش زیادی از هزینه دانشگاه و تحصیل خود را با کار کردن پرداخت می‌کنند؛ اما الان و با آنلاین شدن کلاس‌ها و عدم‌تغییر هزینه‌ها، شهریه دانشگاه برای دانشجویان خارجی و بالأخص ایرانی (با توجه به شرایط اقتصادی) هزینه سرسام‌آوری را در پی دارد و این در صورتی است که دانشگاه مقصد انجام این کار برای دانشجویان خارجی را بلامانع بداند چراکه در بسیاری از دانشگاه‌ها، پیش‌زمینه تحصیل در آنجا کار کردن برای دانشگاه است. حتی اگر فرض را بر حل شدن تمام این مشکلات نیز بگذاریم، کیفیت تدریس مجازی با حضوری اصلاً قابل قیاس نیست و از طرفی پشتیبانی اساتید از دانشجویان برای پاسخگویی به پرسش‌ها، به‌هیچ‌وجه قابل‌قبول نیست.»

مدارک فارغ‌التحصیلی و زبان
مهدی، دانش‌آموخته معماری، دیگر دانشجویی است که به سراغش می‌رویم. او که برای تحصیل در رشته «معماری گرایش تکنولوژی ساختمان» در یکی از دانشگاه‌های هلند ثبت‌نام کرده، می‌گوید: «مدرک فارغ‌التحصیلی و مدرک زبان از مدارک لازم برای ورود به هر دانشگاه خارجی است که هردوی آن‌ها به علت کرونا به مشکلاتی خوردند. برای مدرک فارغ‌التحصیلی هرچند دانشگاه تمام همکاری‌های لازم را داشت اما به سبب کاهش تعداد کارمندان و درنتیجه عدم حضور همیشگی مسئولین تمام بخش‌ها، کاری که قبلاً در یک روز قابل انجام بود برای من چهار روز به طول انجامید که این مسئله برای کسی که زمان کمی دارد می‌تواند مشکل‌ساز باشد؛ اما در رابطه با مدرک زبان، کسانی که منتظر آزمون زبان بودند با همه‌گیری کرونا، تقریباً تمامی آزمون‌های زبان تا اطلاع ثانوی لغو شده به‌نحوی‌که حتی برخی بعد از زمان مقررشده توسط دانشگاه مقصد است و عملاً می‌تواند باعث لغو مهاجرت تحصیلی شود. همچنین به سبب عدم حضور اساتید و دانشجویان در دانشگاه‌ها، درآمد بسیاری از آن‌ها کاهش چشمگیری داشته و ازاین‌روی با کم کردن بورسیه برای پذیرش دانشجویان، اقدام به جبران خسارات وارده کردند که طبیعتاً به ضرر دانشجویان خارجی تمام شد.»

اختلاف زمانی و زبانی با مقصد
آخرین دانشجویی که با او درباره مشکلاتش در دوران کرونا گفت‌وگو کردیم، امیرعلی، دانشجوی کارشناسی ارشد «مهندسی برق» در دانشگاه پلی‌تکنیک مونترال کانادا بود. او هم به خبرنگار ما می‌گوید: «من برای پاییزی که گذشت از دانشگاه مقصدم پذیرش گرفتم اما به دلیل همه‌گیری کرونا در شرایطی که همه‌چیز برایم مهیا بود، موفق به مهاجرت به کانادا نشدم و به همین دلیل به‌صورت مجازی تحصیل خود را آغاز کردم. به دلیل عدم استفاده مداوم از زبان دوم (زبان کشور مقصد) در جامعه و برخورد با افراد گوناگون برای دانشجویان خارجی که به‌صورت مجازی تحصیل می‌کنند، ممکن است در برخی موارد برای استفاده از منابع و حتی ارتباط برقرار کردن با دیگر افراد دچار مشکل شوند. در کنار تمام این موارد، فاصله زمانی بسیاری که ایران با کانادا دارد بسیار آزاردهنده است؛ به‌نحوی‌که به‌طور مثال برای برخی از کلاس‌ها، بالاجبار باید ساعت را برای 3 یا 4 صبح کوک کنیم تا بتوانیم به‌موقع سر کلاس حاضر شویم.»