ستاره صبح-زمانی بود که دهلی‌نو باافتخار ایجاد جاده جدید ابریشم - از خلیج عمان تا تقاطع آسیای مرکزی و جنوبی  را برای رقابت با پروژه کمربند و جاده چین (BRI) به رخ می‌کشید. حالا به نظر می‌رسد که هندی‌ها از پشت به خود خنجر زده‌اند. تهران و دهلی‌نو در سال 2016 توافق‌نامه‌ای برای ساخت یک خط ریلی 628 کیلومتری از بندر استراتژیک چابهار به زاهدان، بسیار نزدیک به مرز افغانستان، با قطعه حیاتی تا زرنج در افغانستان و فراتر از آن را امضا کردند. در مذاکرات بین دو دولت، شرکت‌های راه‌آهن ایران و هند هم حضور داشتند. مذاکراتی که راه به‌جایی نبرد، چراکه هند پای خود را از قرارداد کنار کشید؛ بنابراین تهران تصمیم گرفت به هر شکل و با تأمین اعتباری نزدیک به 400 میلیون دلار آن را طبق برنامه تا مارس 2022 به پایان برساند. قرار بود این راه‌آهن، کریدور اصلی ارتباط‌دهنده هند در بندر چابهار به افغانستان و آسیای میانه باشد. مرحله بعدی ارتقای زیرساخت‌های ریلی / جاده‌ای از افغانستان به همسایگان آن تاجیکستان و ازبکستان ‌بود. کل این عملیات در یک توافق سه‌جانبه بین هند، ایران و افغانستان ثبت شد. بهانه غیررسمی دهلی‌نو برای ترک قرارداد ترس از ضربه شدید به این پروژه از طریق تحریم‌های ایالات‌متحده ‌بود. دهلی‌نو درواقع از دولت ترامپ برای چابهار و خط ریلی به زاهدان معافیت گرفته بود، ولی مشکل اصلی متقاعد کردن مجموعه‌ای از شرکای سرمایه‌گذار بود که همگی از تحریم‌ها وحشت داشتند. جای تعجب نیست که تهران تصمیم گرفت در ابتدا به‌تنهایی به راه خود ادامه دهد و درحرکت بعدی با تفاهم‌نامه 400 میلیارد دلاری «برنامه 25 ساله جامع همکاری بین خود و چین»، وارد همکاری استراتژیک با این کشور شود. در این حالت، چین می‌رود که کنترل بر دو «مروارید» استراتژیک در دریای عرب / خلیج عمان یعنی گوادر پاکستان و چابهار ایران را کامل کند. تهران تاکنون پیشنهاد بندر چابهار برای اجاره به پکن را رد کرده است؛ اما آنچه وجود دارد، جدا از سرمایه‌گذاری چینی‌ها در یک پالایشگاه نفت در نزدیکی چابهار و حتی در درازمدت در خود بندر، یک ارتباط عملیاتی بین گوادر پاکستان و چابهار در جریان است که با بهره‌برداری چینی‌ها از بندر جاسک در خلیج عمان، 350 کیلومتری غرب چابهار و بسیار نزدیک به تنگه استراتژیک هرمز، تکمیل خواهد شد. بیایید به موارد اساسی نگاه کنیم. آنچه تهران و پکن روی آن کار خواهند کرد، گسترش عظیم کریدور سی پک CPEC از طریق اتصال گوادر به چابهار و بعدازآن از طریق راه‌آهن ایران به آسیای میانه و خزر و همچنین اتصال به ترکیه و مدیترانه شرقی (از طریق عراق و سوریه) است که همگی به اتحادیه اروپا ختم می‌شود. پیشرفت این بازی در حال تغییر در قلب اوراسیا صورت خواهد گرفت. منطقه ای که با اتحاد بین چین، پاکستان، ایران، ترکیه و روسیه از طریق کریدور بین‌المللی ترانزیت شمال و جنوب (INSTC) به ایران وصل خواهد شد. در حال حاضر، علیرغم انعکاس سنگین آن در مناطق مختلف - ارتقای زیرساخت‌های انرژی، نوسازی بنادر و پالایشگاه‌ها، ساخت کریدور، سرمایه‌گذاری در تولید و تأمین ثابت نفت و گاز ایران که برای امنیت ملی چین یک موضوع حیاتی است، ادامه دارد. با توجه به اینکه هر دو بازیگر ایران و چین برای ایالات‌متحده «تهدیدهای بالقوه» محسوب می‌شوند عدم بالا بردن خشم دولت ترامپ به سطوح بالاتر یک اصل به شمار می‌رود. بااین‌وجود، محمود واعظی رئیس دفتر رئیس‌جمهور روحانی با اطمینان می‌گوید که توافق نهایی بین ایران و چین در ماه مارس 2021 امضا می‌شود.

6 سپتامبر 2020- تارنمای اینفورماشین کلییرینگ هاوس
برگردان و تلخیص اصغر شهدی
Asghar.shahdi@gmail.com