کد خبر :
82571
تاریخ :
۱۳۹۹/۶/۱۰ - 00:33
ستاره صبح در گفت‌وگو با سه صاحب‌نظر روابط بین‌الملل بررسی کرد
چرایی مخالفت شورای امنیت با بازگشت تحریم‌های لغوشده علیه ایران
اشاره: آمریکا روز جمعه 31 مرداد رسماً ادعا کرد ایران توافق‌نامه هسته‌ای را نقض کرده و خواستار فعال‌سازی مکانیسم ماشه مندرج در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و فعال شدن تمامی تحریم‌های پیشین علیه تهران شد. طبق بندهای ۱۱ و ۱۲ این قطعنامه، رئیس شورای امنیت ظرف حداکثر ۳۰ روز بعد از دریافت ابلاغیه کشور شاکی مبنی بر «عدم پایبندی اساسی» طرف مقابل، باید پیش‌نویس قطعنامه‌ای با موضوع «ادامه لغو تحریم‌های ایران» را به رأی بگذارد. اگر ظرف ۱۰ روز بعد از ابلاغیه کشور شاکی هیچ‌یک از اعضای شورای امنیت پیش‌نویس چنین قطعنامه‌ای را ارائه نکرد، آنگاه رئیس شورا خود باید این پیش‌نویس را ارائه کند. بااین‌حال، در متن قطعنامه ۲۲۳۱ این مسئله هم تصریح‌شده که رئیس شورای امنیت «دیدگاه‌های کشورهای دخیل در موضوع» را در نظر خواهد گرفت. در همین راستا دیان دیجانی، نماینده اندونزی و رئیس دوره‌ای شورای امنیت سازمان ملل در پاسخ به پرسش نمایندگان روسیه و چین برای اعلام موضع درباره درخواست آمریکا برای پیشبرد مکانیسم بازگشت تحریم‌ها علیه ایران اعلام کرد با توجه به این که 13 عضو از 15 عضو شورای امنیت با درخواست آمریکا مخالفت کرده‌اند، این شورا در جایگاهی نیست که اقدامات بیشتری در خصوص اقدام آمریکا انجام دهد. گفتنی است که پس از توافق هسته‌ای ایران با شش قدرت جهانی در روز 23 تیر 1394، شش قطعنامه شورای امنیت که علیه ایران صادر شده بود، لغو شد که دستاورد بزرگ دیپلماسی برای کشور به شمار می‌رود. هرچند با خروج آمریکا از برجام، منافع اقتصادی این معاهده برای ایران از بین رفته است، اما منافع سیاسی آن همچنان برای کشور و دولت وجود دارد. در همین ارتباط ستاره صبح نظر چند کارشناس و تحلیلگر روابط بین الملل را درخصوص مخالفت شورای امنیت با بازگشت تحریم‌ها علیه ایران جویا شد که در ادامه می‌خوانید.
ستاره صبح
-
رئیس شورای امنیت گفت: ما در جایگاهی نیستیم که اقدامات بیشتری در خصوص اقدام آمریکا برای کلید زدن مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها علیه ایران انجام دهیم. به گزارش انتخاب، «دیان دیجانی»، رئیس دوره‌ای شورای امنیت سازمان ملل متحد ضمن اشاره به عدم اجماع نظر در این شورا در خصوص طرح آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران گفت که این شورا در جایگاهی نیست که اقدام بیشتری درباره درخواست آمریکا انجام دهد. رئیس شورای امنیت در پاسخ به پرسش نمایندگان روسیه و چین برای اعلام موضع درباره درخواست آمریکا برای پیشبرد مکانیسم بازگشت تحریم‌ها علیه ایران اعلام کرد این شورا در جایگاهی نیست که اقدامات بیشتری در این خصوص انجام دهد. او گفت: «پس از رایزنی با اعضای این شورا، برای من روشن است که یک عضو شورا موضع خاصی درباره این موضوعات دارد درحالی‌که شمار زیادی از اعضا نظر متفاوتی دارند». دجانی اضافه کرد: «ازنظر من، اجماعی در شورا وجود ندارد، این به معنای آن است که شورا در جایگاهی نیست که اقدامات بیشتری انجام دهد».
ارائه قطعنامه آمریکا
بر همین اساس، پیش‌ازاین این مسئله مطرح‌شده بود با توجه مخالفت‌های شدید موجود با اقدام آمریکا، رئیس دوره‌ای شورای امنیت -که در ماه آگوست اندونزی و در ماه سپتامبر نیجر- است، مجبور به ارائه پیش‌نویس قطعنامه‌ای با موضوع «ادامه لغو تحریم‌های ایران» نخواهد بود. خبرگزاری رویترز پیش‌تر گزارش داده بود چنانچه این پیش‌نویس از سوی رئیس شورای امنیت ارائه نشود ممکن است خود آمریکا یا جمهوری دومینیکن آن را ارائه کند. دولت آمریکا روز پنجشنبه (۲۱ اوت/۳۰ مرداد) با ارائه نامهای به رئیس شورای امنیت رسماً این شورا را از خواست خود برای بازگرداندن تمامی تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران مطلع کرد. آمریکا در این نامه ایران را به «نقض اساسی» تعهداتش در «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) متهم کرده است. چنانچه آمریکا از برجام خارج نشده بود، این نامه، روند ۳۰ روزه‌ای را آغاز می‌کرد که می‌توانست به «بازگشت خودکار» تحریم سازمان ملل علیه ایران منجر شود. در آن حالت، تمامی تحریم‌های سازمان ملل نیمه‌شب ۱۹ سپتامبر به‌وقت گرینویچ (برابر با ۰۴:۳۰ بامداد ۲۹ شهریورماه) علیه ایران از سر گرفته می‌شدند. این تاریخ، چند روز قبل از سخنرانی دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد است.
مخالفت اعضای شورا
بااین‌حال، آمریکا اردیبهشت سال ۱۳۹۷ به مشارکتش در برجام خاتمه داده و طبق گفته اعضای شورای امنیت نمی‌تواند از حقوق تصریح‌شده در این توافق و متن قطعنامه صادرشده برای تأیید آن استفاده کند. به همین دلیل، تلاش آمریکا از همان آغاز با مخالفت‌های جدی روبرو شده است. خبرگزاری رویترز ۱ شهریورماه گزارش داد ۱۳ عضو شورای امنیت با نگارش نامه‌هایی مخالفت خودشان را با خواست آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران اعلام کرده‌اند. سازوکار موسوم به بازگشت خودکار تحریم‌ها که با نامهای دیگری مثل «مکانیسم ماشه» یا «اسنپ‌بک» نیز شناخته می‌شود به دنبال احیای تمامی قطعنامه‌های تحریمی علیه تهران است که پس از حصول برجام میان ایران و گروه موسوم به ۱+۵ تعلیق شده بودند. تلاش آمریکا در این مسیر پس از شکست این کشور در به تصویب رساندن قطعنامه‌ای که خواستار جلوگیری از انقضای محدودیت‌های تسلیحاتی علیه ایران بود، صورت می‌گیرد. آن قطعنامه که روز ۲۵ مرداد به رأی گذاشته شد با ۱۱ رأی ممتنع، ۲ رأی موافق (آمریکا و جمهوری دومینیکن) و ۲ رأی مخالف (روسیه و چین) رد شد. واشنگتن از قبل اعلام کرده بود چنانچه در تمدید محدودیت‌های تسلیحاتی علیه ایران موفق نشود قصد دارد برحسب تفسیر خود از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و توافق هسته‌ای برجام برای بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران اقدام کند.
چشم انتظار بایدن؟
سید مصطفی خوش چشم، تحلیلگر روابط بین‌الملل در گفت‌وگو با ستاره صبح گفت: «آمریکا با این تصمیم به انزوا رفته است، اما درنهایت آمریکا می‌تواند با استفاده از وتوی مضاعف (دو وتوی پشت سر هم) آنچه را می‌خواهد انجام دهد. بحث اصلی این است که کاری که دیگر اعضا اعلام کرده‌اند انجام خواهند داد، یعنی بی‌توجهی به قطعنامه صادرشده از سوی آمریکا در ذیل فعال شدن مکانیسم ماشه، اگرچه پیامد خوبی برای ایران است و در مقابل آمریکا قرار گرفتنِ اروپا را در پی دارد که اختلافات آن‌ها را تشدید می‌کند، اما درنهایت یک سند شورای امنیت ثبت خواهد شد که هراندازه توسط دیگران اجرا نشود، این سند رسمیت خواهد داشت. در حقیقت این‌که اروپا و دیگر شرکت‌کنندگان در برجام نسبت به درخواست آمریکا و قطعنامه‌ای که پس‌ازآن ثبت خواهد کرد، توجهی نکنند، این موضع دارای ضمانتی نیست و می‌تواند در آینده تبدیل به اهرم فشار شود. نهایتاً آمریکا با استفاده از تحریم‌های یک‌جانبه، سعی خواهد کرد جلوی فروش سلاح به ایران را بگیرد و در حقیقت این موضع که فعلاً رئیس دوره‌ای شورا اتخاذ کرده است، برای این است که ایران را راضی نگه‌دارند تا عکس‌العمل ویژه‌ای نشان ندهد و از حق خودش در مقابله با اقدام آمریکا بگذرد و درنهایت صبر کند تا در انتخابات نوامبر آمریکا، جو بایدن به پیروزی برسد. کل این استراتژی، استراتژی باطل و خطرناکی برای جمهوری اسلامی است. آنچه که انتظار می‌رود این است که تحت هر شرایطی با اقدامات آمریکا مقابله شود؛ چراکه تا همین‌الان هم برجام پیامدی نداشته است. این‌که برای چند ماه اختلافی بین اروپا و آمریکا بیفتد، خوب و قابل‌تقدیر است؛ اما می‌توان هم‌زمان با مقابله با آمریکا، از این اختلاف بهره برد. منتها نباید اسیر این استراتژی اروپا و دموکرات‌های آمریکا شد که هیچ عکس‌العملی نشان ندهیم و منتظر آمدن جو بایدن شویم؛ چراکه این استراتژی خطرناک و نادرست است.»
اختلاف اروپا و آمریکا
همچنین دکتر علی بیگدلی، تحلیلگر روابط بین‌الملل در گفت‌وگو با ستاره صبح گفت: «این چندمین بار است که با ناکامی آمریکا در شورای امنیت مواجه می‌شویم و این حادثه لطمه بزرگی به حیثیت ترامپ زد و شانس او را در پیروزی انتخابات پیش رو کاهش داد. از طرفی ناکامی آمریکا نشان از آن دارد که روابط اروپایی‌ها با آمریکا در آستانه انتخابات، وارد یک مرحله جدی شده و به نظر می‌رسد اتحادیه اروپا چندان علاقه‌ای به پیروزی ترامپ ندارد. نکته حائز اهمیت دیگر این است که اگر آمریکا از سوی اتحادیه اروپا جواب منفی دریافت کند، دست به اقدامات تلافی‌جویانه بزند؛ ازجمله این‌که تعرفه‌های تجاری با اروپا را افزایش دهد تا بر آنان فشار وارد کند. آنچه اهمیت دارد این است که ایران نباید اتحادیه اروپا را از دست بدهد؛ بنابراین ایران باید از این موقعیت به‌خوبی بهره ببرد و یک استراتژی خردمندانه را در پیش بگیرد تا به اتحادیه اروپا نزدیک‌تر شود. ایران باید شرایط را برای اروپایی‌ها فراهم کند و روی اختلافاتی که اتحادیه اروپا با آمریکا دارد، حساب نکند. فراموش نکنیم که پیروزی اخیر، نتیجه فعالیت مؤثر دیپلماسی ایران نبوده، بلکه بیشتر محل اختلاف اروپا و آمریکا موجب مخالفت 13 عضو شورای امنیت با فعال‌سازی مکانیسم ماشه شده است؛ بنابراین ایران باید روابط خود را با اروپا گسترده‌تر کند تا بعد از گذشت مهلت یک‌ماهه درخواست فعال‌سازی مکانیسم ماشه توسط آمریکا، بتواند به همین نتیجه برسد. باید مطمئن بود که اگر اتحادیه اروپا جلوی انتظارات آمریکا را گرفت، اما قطعاً روی ایران فشار وارد خواهد کرد. ایران نیز راهی ندارد جز آن‌که در استراتژی‌های خود نرمش نشان دهد.»
شکست حقوقی و قانونی
صباح زنگنه در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اقدام غیرحقوقی آمریکا برای بازگرداندن تحریم های شورای امنیت که بر اساس برجام تعلیق شده است اظهار کرد: «ایران باید از افراط و تفریط در این شرایط و مغرور شدن به خود در شرایطی که دنیا مقابل آمریکا در شورای امنیت ایستاده است خودداری کند و بسیار در این شرایط مراقب اقدامات و مواضع خود باشد. آمریکا ادعاهایی برای بازگرداندن تحریم ها علیه ایران در حالی که دیگر عضو برجام نیست، دارد و کشورهای دنیا هم در برابرش این ادعا را دارند که آمریکا نمی‌تواند این کار را انجام دهد. ایران هم کارهای حقوقی و مذاکراتی‌اش را می‌تواند ادامه دهد البته آمریکا سعی دارد مساله ایران را تنش‌آمیز و جهانی نگاه دارد اما باید تلاش کرد که ایران همواره در طول مسیر به عنوان سیبل حمله آمریکا قرار نگیرد و از چنین چیزی پرهیز کرد. آمریکا به لحاظ حقوقی، قانونی و ساختاری موفقیتی در شورای امنیت نخواهد داشت اما در صورت شکست هم حتما سعی می‌کند بدل‌هایی بزند و گزینه‌های دیگری را دنبال کند؛ شکست خوردن امر راحتی برای یک ابرقدرت نیست و حتما سعی می کند کشورهای بزرگ که در مسیر اوج گیری قدرت اقتصادی در دنیا هستند یا اوج گیری حضور جهانی شان هستند مثل چین و روسیه را درگیر مسایل مختلف و دعواهای تجاری و اقتصادی و تسلیحاتی کند.»