قدرت، نیرو، توان (power) مقوله‌ای است که دولت‌ها (state) از آن برخوردارند. از دنیای کهن تا پایان قرن بیستم وقتی صحبت از قدرت می‌شد، قدرت نظامی و اقتصادی را در ذهن تداعی می‌کرد. این قدرت (hard power) سخت نامیده می‌شود. از حدود سه دهه پیش به‌تدریج قدرت نرم (soft power) وارد فرهنگ سیاسی جهان شد. فرق این قدرت با قدرت سخت نامرئی، نامحسوس بودن و اختیاری بودن به‌دوراز اجبار و خط و نشان کشیدن است. قدرت سخت به سلاح و اقتصاد ارتباط دارد. این قدرت در حال منسوخ شدن است.
روسیه و تعدادی دیگر از کشورها قدرتشان را ناشی از داشتن سلاح و بمب اتم می‌دانند. جنگ اوکراین قدرت سخت روسیه را به زیر کشید و برخلاف باورها و داشتن سلاح نتوانستند از پس ارتش اوکراین که مجهز به سلاح‌های پیش رفته نرم است برآید. علت این است که روسیه نزدیک به دو سال است در باتلاق جنگ افتاده و نه راه پس دارد و نه راه پیش. در این نوشتار به چند موضوع در ارتباط با قدرت اشاره می‌شود:
1-چین کمونیست پیش‌ازاین به قدرت سخت تکیه داشت؛ اما دریافت که باید به قدرت نرم روی آورد. این کار را کرد و قدرت دوم جهان شد و دنیا به ویژه آمریکا را شوکه کرده است.
2-ایالات‌متحده پیش‌ازاین به دنبال جهانی شدن بود، اما سال گذشته دریافت که جهانی‌شدن به جای تقویت هژمونی و قدرتش باعث تقویت چین، هند و ... شده است، بنابراین به خاطر کسب منافع از این سیاست روی‌گردان شد و جلوی صدور فن‌آوری از آمریکا به چین را گرفت. جهان مدرن بر خلاف دولت‌های اقتدارگرا سیاست را متصلب نمی‌داند بلکه آن را منعطف می‌داند.
3- تولید ناخالص داخلی هند تا پیش از انقلاب به‌اندازه ایران بود. این کشور دریافت که برای تقویت اقتصادش از یک‌سو با غرب به‌ویژه آمریکا تعامل کند نه تخاصم، از سوی دیگر از فرصت جهانی استفاده کرده و با عبور از قدرت سخت به قدرت نرم و فن‌آوری در حوزه آی تی (IT) ورود کرد. امروز هند در این حوزه حرف اول را در جهان می‌زند. دهلی با هیچ کشوری خصومت ندارد، حتی از سطح تنش خود با پاکستان کاسته تا بازارهای دنیا را تصاحب کند. این رویکرد یعنی رویکرد نرم هند باعث شگفتی جهانیان شده است. این کشور به جای سرمایه گذاری روی سلاح یا بمب اتم تمرکز خود را بر آی تی قرار داده است.
4-کشورهای خاورمیانه به‌جز امارات، قطر و عربستان کماکان تکیه‌شان بر قدرت سخت است. شواهد و قرائن نشان می‌دهد که این سه کشور گوی سبقت در خاورمیانه را از دیگران ربوده‌اند و برای مردمشان رفاهف اسایش و امنیت خلق کرده‌اند.
5-اگر تا چند دهه پیش داشتن سلاح و وسعت سرزمین مزیت مهمی در روابط بین‌المللی به‌حساب می‌آمد، امروز با گسترش اینترنت، آی تی، هوش مصنوعی این ابزارها جای قدرت نظامی و سرزمینی را گرفته‌اند. قطر با جمعیت کمتر از 3 میلیون نفر و وسعت کمتر از 12 هزار کیلومترمربع با بهره‌گیری از قدرت نرم، دیپلماسی هوشمند و بهره گیری از تکنوکرات‌ها در اداره کشور مهمترین بازیگر منطقه‌ای شده است. جام جهانی فوتبال 2022 در قطر برگزار شد، قطر میانجی بین ایران و آمریکا شد، قطر میانجی بین حماس و اسرائیل شد. امارات هم یک بازیگر مهم منطقه‌ای به‌حساب می‌آید و اخیراً کاپ 28 (تغییرات اقلیمی) در دبی برگزار شد.
پرسش این است که جایگاه ایران در تحولات جهانی و منطقه‌ای با داشتن وسعت سرزمینی زیاد (یک‌میلیون و 648 هزار کیلومترمربع) کجاست؟ آیا ایران دارای قدرت نرم است؟ آیا ما دارای قدرت اقتصادی و اجتماعی هستیم و ...؟ چرا اجلاس گروه 20 که در هند برگزار شد مسیر کریدور تجاری از هند به امارات، اسرائیل و اروپا را در دستور کار قرارداد و ایران را دور زد؟
قدرت نرم بر فرهنگ، اقتصاد، سیاست و روابط خارجی تاثیرگذار است و بر خلاف قدرت سخت اکراه و اجبار هم در آن نیست. مبدع و مبتکر این نظریه «جوزف نای» است. او سال 2012 این نظریه را ابداع کرد و گفت: «بهترین تبلیغ تبلیغ نیست» و در عصر اطلاعات و جامعه شبکه‌ای «اعتبار کمترین منبع» است.
کتاب آینده قدرت (The Future of Power) بهترین اثر اوست. بر اساس نظر این نویسنده و دیگران وقتی جامعه شبکه‌ای می‌شود، کنشگران می‌توانند نقش ایفا کنند و نقش و کارکرد دولت‌ها را به چالش بکشند. واقعیت تلخ این است که در کشور عده‌ای کماکان تفکرشان مشابه دوران جنگ سرد در دهه‌های 70 و 80 میلادی است و می‌پندارند با بهره‌گیری از سیاست تهاجمی و قدرت سخت می‌توانند غرب، آمریکا و اسرائیل را نابود کنند و تفکر خود را بر کشور، منطقه و جهان حاکم کنند. این گروه حتی اگر بخواهند به چنین آرزویی برسند لازم است در روابط خارجی از سیاست تعاملی استفاده کنند، مثل چین و هند با هدف کسب منافع اختلافات را با ایالات‌متحده حل کنند و قدرت «نرم» را جایگزین قدرت سخت در داخل و خارج کنند.
آن‌ها نباید دایره «انتخاب کردن» و «انتخاب شدن» را برای مردم محدود کنند. اگر دوستدار مردم به ویژه محرومین هستند برای آن‌ها «نان»، «آب» و «هوا» تأمین کنند تا در پاییز و زمستان خشک نپندارند که ابردزدی شده و در ابرهای کشور دستکاری کنند. تا وضع به گونه‌ای نشود که مردم در اراک به خیابان بیایند و بگویند هوا نداریم! تغییراتی که در نظام بین‌الملل صورت گرفته، وزن قدرت اقتصادی و اجتماعی از قدرت نظامی را بیشتر کرده است.