رجب طیب اردوغان؛ رییس جمهوری ترکیه در مورد جنگ در نوار غزه با یک دوگانگی عمیق مواجه است. همبستگی با فلسطینی‌ها یک اصل دیرینه در سیاست خارجی او است که پس از کشتن شهروندان ترک توسط کماندوهای اسرائیلی در کشتی محاصره‌شده ماوی مرمره در سال 2010، به شکاف یک دهه‌ای با اسرائیل و دوستان منطقه‌ای آن کمک کرد.

رای دهندگان به اردوغان به‌ویژه رای ‌دهندگان به پایگاه حزبی او پاسخ نظامی اسرائیل به حملات 7 اکتبر حماس در جنوب سرزمین های شغالی را بسیار فاجعه آمیز و جنایت بار می‌دانند. با این حال، همچنین او به دنبال تغییر در روابط منطقه‌ای و روابط با غربی در مورد آشتی با اسرائیل است و مایل نیست رابطه با رژیم صیهونیستی را به کلی کنار بگذارد.

در ابتدا، اردوغان تصمیم گرفت این معضل را از طریق یک رویکرد سه جانبه حل کند: حمایت دیپلماتیک و بشردوستانه واضح و دقیق از مردم غزه، اعزام هاکان فیدان وزیر امور خارجه برای یافتن زمینه مشترک با دیگر بازیگران منطقه‌ای که در پی این حملات بی سر و صدا از حماس فاصله گرفته بودند از اولین اقدامات اردوغان بود.

با این حال، اردوغان در 25 اکتبر از اظهارات خود در مجمع حزب عدالت و توسعه عبور کرد و اسرائیل را سرزنش کرد و سطحی از همدردی با حماس را ابراز کرد که در طول سه هفته اول جنگ بیان نشده بود.

بر اساس گزارش‌ها، مقامات ترکیه به مقامات حماس گفته‌اند که دیگر نمی‌توانند امنیت خود را در داخل کشور تضمین کنند، که به منزله دعوت به خروج از غزه است. با از دست رفتن این شرط به نظر می‌رسد آنکارا تمایلی به حمایت یا دفاع از عملیات حماس ندارد.

اردوغان در بحث درباره واکنش نظامی اسرائیل به بهبود تدریجی روابط دوجانبه لحنی محدود اما انتقادی داشت. تنها یک ماه پیش، اردوغان با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل در مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک دیدار کرد دیداری که دیپلمات‌های ترکیه برای تنظیم آن تلاش طولانی و سختی داشتند.

درخواست‌های اردوغان برای کاهش تنش بدون شک منعکس کننده دیدگاه‌های شخصی و همچنین افکار عمومی عمیق ترکیه است. بسیاری از شهرهای ترکیه در حمایت از فلسطینیان شمع‌افروزی و تظاهرات برگزار کرده‌اند. مطابق یک نظرسنجی که توسط «آردا سروی» انجام شد، اکثریت ترک‌ها مایلند که نیروهای ترکیه‌ای به نیروی حافظ صلح برای غزه بپیوندند (البته در صورت تشکیل یک نیروی حافظ صلح).

علاوه بر این، مطبوعات اپوزیسیون ترکیه در تفسیر نتانیاهو کاملا جدی عمل کردند، به طوری که رسانه، Sozcu، تصویری کامل از او به عنوان یک خون آشام در صفحه اول منتشر کرد. روزنامه حریت، پرتیراژترین نشریه چاپی طرفدار اردوغان، که بیشتر سنجیده شده عمل می‌کند، مطالبی را در مورد معضل امنیتی اسرائیل و چشم‌انداز صلح منتشر کرد.

در حالی که اردوغان از حملات هوایی کنونی اسرائیل به عنوان یک قتل عام یاد کرده است. همچنین، فیدان؛ وزیر امور خارجه ترکیه، نسبت به اردوغان در بیانات خود واکنش تندتری نشان داد و در 20 اکتبر گفت که جو بایدن، رییس جمهور آمریکا عملا از تخریب غزه چشم پوشی کرده است. فیدان همچنین از زمان آغاز جنگ، چندین سفر پرمخاطب در منطقه انجام داده است و به دنبال همکاری برای درخواست آتش‌بس، آزادی اسیران  و هماهنگی کمک‌های بشردوستانه بوده است. وی پس از نشست منطقه‌ای در تهران بیانیه مشترکی با همتایان روسی و ایرانی خود صادر کرد.

وی همچنین در جلسات اتحادیه عرب و سازمان همکاری اسلامی درباره بحران که به ترتیب در عربستان سعودی و مصر برگزار شد، شرکت کرد. وی در جریان سفر خود به مصر سفری دو روزه به قاهره داشت و با همتای خود سامح شکری دیدار کرد. اندکی پس از آن، کمک‌های بشردوستانه ترکیه از طریق مصر به غزه رسید. فیدان همچنین با آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده در مورد تلاش برای ارائه کمک‌های بشردوستانه به غزه و فشار برای کاهش تنش منطقه‌ای مشورت کرده است.

بر اساس اظهارات ۲۵ اکتبر، اردوغان به این نتیجه رسید که رویکردی که ریشه در تفاوت‌های ظریف و تعادل دارد، کارساز نیست. اردوغان در یک سخنرانی تند در مقابل گروه پارلمانی حزب عدالت و توسعه، حماس را یک جنبش آزادیبخش ملی توصیف کرد و اسرائیل را متهم کرد که مانند یک باند عمل می‌کند و لغو سفر به سرزمین های اشغالی را که با دقت برنامه‌ریزی شده بود و مدت‌ها در انتظار آن بود و قرار بود اواخر امسال رخ دهد، اعلام کرد. اردوغان همچنین ابراز امیدواری کرد که کشورش به نوعی نقش ضامن داشته باشد و این جنگ به جنگ مذهبی تبدیل نشود.

اما به نظر می‌رسد، هدف نهایی اردوغان حضور و تاثیرگذاری در حل و فصل پس از جنگ در مورد غزه و بازیگری کلیدی در میانجیگری و روند بازسازی است. او مانند برخی ناظران منطقه‌ای، ترکیه را در موقعیت منحصر به فردی برای ایفای چنین نقشی می‌بیند. اردوغان از تجربه دریافته است که اعتراض به حمایت از فلسطینی‌ها به دلیل نبود روابط کاری مثبت با قاهره و بیت‌المقدس هیچ کششی ندارد و در نتیجه رویکرد کشورش را با دقت تعدیل می‌کند. رییس جمهوری ترکیه خواستار بازگشت به مذاکرات دو کشوری به عنوان تنها راه صلح برای اسرائیلی ها و فلسطینی‌ها شده است و این همچنان محور راهبرد و دیپلماسی ترکیه از طریق درگیری خواهد بود. اینکه آنکارا بتواند اعتبار کافی نزد اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها برای ایفای چنین نقشی را حفظ کند، بستگی به این دارد که آیا اظهارات 25 اکتبر یک شکوفایی لفاظی برای مصرف داخلی بود یا تصمیمی برای توقف فاصله گرفتن از حماس و اسرائیل.

جماران