محمد علوش

11 اوت 2023

تارنمای کریدل

برگردان و کوتاه سازی علی اصغر شهدی

Asghar.shahdi@gmail.com

ریاض در حال بازتعریف نقش خود به عنوان میانجی و نیروی دیپلماتیک مورد اعتماد در عرصه بین المللی می باشد و از روابط استراتژیک خود با شرق و غرب برای دستیابی به این جاه طلبی ها استفاده می کند.

گردهمایی آخر هفته گذشته در جده با بیش از چهل کشور نقطه عطف مهمی در چشم انداز سیاسی عربستان سعودی بود. این رویداد، ظاهراً برای پیشبرد «مذاکرات صلح» اوکراین، بستری را برای پادشاهی فراهم کرد تا دیدگاه دیپلماتیک خود در صحنه جهانی را آشکار و نقش خود در شکل‌دهی به جهان چندقطبی را بازتعریف کند.

برای ریاض، میزبانی این نشست بر سر موضوع بحث برانگیز جنگ در اوکراین دارای نمادهای عمیقی است. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، مدت‌ها بود که پس از ترور جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار مخالف سعودی در سال 2018، با انزوای بین‌المللی مواجه بوده است.

با این حال، این فصل اکنون بسته شده است: غرب دسته جمعی با آغوش باز، سفری را برای برقراری مجدد روابط سیاسی و اقتصادی با ریاض آغاز کرده است.

گزارش نیویورک تایمز هفته گذشته نشان داد که چگونه مذاکرات اوکراین در جده نه تنها عربستان سعودی را روی میز بزرگ در مورد یک موضوع مهم جهانی قرار داده است، بلکه به محمد بن سلمان  MbS  فرصتی دیگر برای تلاش جهت قرار دادن خود به عنوان یک رهبر جهانی با نفوذ فراتر از منطقه خود و به عنوان یک میانجی که می تواند کشورهای قدرتمند را به پای میز مذاکره بیاورد، ارائه کرده است. این در حالی است که او برای پایان دادن به دخالت کشورش در جنگ ویرانگر در یمن تلاش می کند.

پیروزی دیپلماتیک عربستان:

ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، مهمان اجلاس جده، با شور و اشتیاق از رهبران غرب آسیا درخواست کرد تا بطور  متحد در برابر روسیه بایستند. در نمایش همبستگی، عربستان سعودی متعهد به کمک مالی قابل توجه برای حمایت از کی یف شد.

به نظر می رسد مفهوم "اجتناب ناپذیری رنسانس جنوب جهانی" توجه محمدبن سلمان را به خود جلب کرده است. این رهبر جوان بینا و پرشور، که با اعتقاد راسخ به پتانسیل تغییرات دگرگون کننده هدایت می شود، مسیری متفاوت از پیشینیان خود در خاندان آل سعود را آغاز کرده است.

محمدبن سلمان معایب درگیری‌های منطقه‌ای که نمونه آن جنگ یمن است، و محدودیت‌های مانورهای دیپلماتیک سنتی هنگام برخورد با بازیگران کلیدی منطقه‌ای مانند ایران را درک می‌کند. این امر باعث شده است تا او از تاکتیک های تقابلی یا مداخلات نظامی دور شود و به سمت یک استراتژی دیپلماتیک که با درایت و ظرافت مشخص می شود، حرکت کند.

در حالی که صحنه جهانی دستخوش دگرگونی عمیقی می شود، با صعود چین و هند، موضع قاطع روسیه در قبال گسترش ناتو در اروپا، تزلزل نفوذ ایالات متحده در منطقه، و برتری قدرت های منطقه ای مانند ترکیه و ایران، خطوط سیاست جهانی هنوز در حال تغییر است.

عربستان بخشی از حرکت چند قطبی :

عربستان سعودی مفهوم "چندقطبی نوظهور" را پذیرفته است، چشم اندازی که نظم جهانی جدیدی را بدون هژمونی غرب متصور است. این تغییر پارادایم زمانی قابل توجه بود که عربستان سعودی میزبان اجلاس تاریخی چین و اعراب در آذر 1401 ( دسامبر 2022 ) با حضور رئیس جمهور چین شی جین پینگ بود.

اخیراً، در ماه خرداد ( ژوئن ) در جریان کنفرانس تجاری اعراب و چین در ریاض، خالد الفالح، وزیر سرمایه گذاری عربستان سعودی به تلویزیون سی ان بی سی  CNBC گفت:

ما دوست داریم باور کنیم و فکر می کنم ثابت شده است که پادشاهی بخش مهمی از این دنیای چند قطبی است که ظهور کرده است. و ما نقش خود را نه تنها در توسعه اقتصاد، و گسترش آنچه در زمینه فرصت های توسعه داریم، بلکه همچنین در توسعه منطقه خود و فراتر از آن آفریقا، آسیای مرکزی، شبه قاره هند ایفا خواهیم کرد.

بدون شک، یکی از جنبه های محوری نشست جده درباره اوکراین در مشارکت کشورهایی نهفته است که موضع بی طرفی را حفظ کرده اند و درگیری را به عنوان یک رویارویی بین روسیه و غرب تلقی می کنند.

در حالی که روایت اوکراینی در فضاهای غربی طنین انداز می شود، دیدگاه مسکو در مورد ریشه ها و ابعاد درگیری توانسته است در جنوب جهانی نفوذ کند.

تصمیم آنها برای مشارکت نه تنها در تمایل آنها برای تقویت روابط مثبت با عربستان سعودی بلکه در رویکرد عملگرایانه آنها به تعامل است. این کشورها با «حضور و گفتگو» پذیرای کمترین ریسک می گردند و از هرگونه تعهدی نسبت به طرح رئیس‌جمهور زلنسکی که می‌تواند روسیه و رئیس‌جمهور آن ولادیمیر پوتین را در موضع خصومت قرار دهد، خودداری می‌کنند.

هم افزایی عربستان با روسیه و چین

·         با یادآوری نقش ابزاری پکن در تسهیل آشتی ایران و عربستان، آشکار است که عرصه‌های متعددی وجود دارد که در آن منافع چین و عربستان همسو می‌شوند. مهمترین آنها نگرانی مشترک آنها از تحولات اقتصادی بالقوه ای است که خصومت های کنترل نشده می تواند در حاشیه یکی از بزرگترین بازارهای آنها یعنی اروپا ایجاد کند.

·         از برخی جهات، جنگ در اوکراین هدیه ای خوشایند برای سعودی ها بود و عملاً جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده را وادار به بهبود روابط دوجانبه کرد. در طول دوره بحران، محمد بن سلمانMbS به طرز ماهرانه ای پیرامون درخواست های واشنگتن برای افزایش تولید نفت مانور داد و قاطعانه با روسیه همسو شد تا قیمت نفت را در سطوحی که برای کنترل بودجه ریاض و تعهدات زیرساختی جاه طلبانه اش حفظ می کند، نگهدارد.

با اعزام جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی ایالات متحده به جده، دولت بایدن به طور بی‌تردید تمایل خود را برای رفع اختلافات خود با پادشاهی و رفتار محترمانه‌تر در قبال سعودی‌ها اعلام کرد.

پراگماتیسم ژئوپلیتیک

استراتژی محمدبن سلمان MbS با رویکردی ظریف به دستورالعمل های ایالات متحده مشخص می شود، که نشان دهنده تمایل به ایستادن انتخابی در کنار آنها و همزمان ایجاد همکاری های قوی و استراتژیک با قدرت های رقیب است. این احساسات فزاینده در عربستان سعودی نشان دهنده تغییر محسوس از نگاه کردن به غرب به عنوان تنها عامل تعیین کننده در امور جهانی است.

منافع مشترک ریاض با مسکو - به ویژه در حوزه تولید نفت به عنوان اعضای اوپک پلاس - باعث تقویت روابط دوجانبه در سال های اخیر شده است. این رویکرد عمل گرایانه منعکس کننده اعتراف پادشاهی است که اتکای بیش از حد به واشنگتن، به ویژه در مسائل امنیتی، ممکن است عاقلانه ترین اقدام نباشد.

عربستان سعودی با ارائه خود به عنوان یک واسطه بی طرف که می تواند بین شرق و غرب پل ارتباطی برقرار کند، اکنون خود را برای تأثیرگذاری بر حل مناقشه در خارج از غرب آسیا مطرح و اولویت را به گفتگو، ثبات و همکاری -بامضامین چند قطبی می دهد.