ستاره صبح آنلاین-وضعیت آب و هوایی غافلگیر کننده در روزهای آینده را نمی توان پدیده ای نادر نامید. زیرا ایران هر چند صباحی، چنین آب و هوایی را تجربه می کند که به سیستم های موسمی مشهور هستند و عموما در توده های هوایی اقیانوس هند ریشه دارند. این سیستم ها در تابستان ها هم فعالیت می کنند و در یک موج می آیند و بعد از چند روز می روند. معمولا این بارش ها یکی دو روز بیشتر طول نمی کشد اما سیستم هایی که از آفریقا یا از سمت خلیج فارس می آیند، معمولا بارش های زیادی خلق می کنند و بارش های گرمی در تمام نقاط ایران مشاهده می شود. به طور مثال بارشهای تابستانی در سیستان و بلوچستان که اگر فراوانی ندارد ولی نادر نیست و بارها تجربه شده و باید برای آن آمادگی داشت.

وضعیت اقلیمی ایران به گونه ای نیست که انتظار داشته باشیم تنها در اوایل بهار و در فصل پاییز باران ببارد. می توان گفت یکی از ویژگی ها خوب کشورمان قرار گرفتن در موقعیت جغرافیایی بی نظیری است است که می تواند در فصول مختلف سال از سیستم ها باران زایی متنوع بهره ببرد. ایرانیان سرزمینی استثنایی دارند. فلات ایران از بارش های چندین سیستم اقلیمی متنوع استفاده می کند. توده های هوای سودانی، مانسون های هندی، توده های مدیترانه ای، توده های حاره ای و سیستم سیبریایی و میانی همه در فصول مختلف سال جریان دارند و موجب ایجاد بارش می شوند. این بارش ها برای ایران آب می آورد و از این منظر بسیار ارزشمند است.

بر خلاف تصور عموم، ایران به میزان کمی آب دریافت نمی کند و سالانه بیش از 250 تا 400 میلیارد متر مکعب آب دریافت می گیرد در حالیکه این آمار در کشور آلمان سالانه 350 میلیارد متر مکعب است. از طرفی جمعیت هر دو کشور در حدود 80 میلیون نفر است. اما ایران از آسمان سهم بیشتری دارد. باید با صراحت گفت که ایران بلد نیست از منابع آبی خود استفاده کند و یا شوربختانه این اراده در متولیان امر وجود ندارد. آسیبی که در سال های گذشته از بارندگی و سیل تجربه شد، نه به طبیعت بلکه ما را به مدیریت توجه می دهد.

بارندگی سیل ایجاد نمی کند، توپوگرافی زمین است که موجب سیل می شود. اگر همین مقدار بارش ها بر دشتی جاری شود، هرگز سیل به وجود نمی آید. توپوگرافی زمین نیز طی سالیان طولانی دچار تغییری جزئی می شود، به این معنی که پستی و بلندی طبیعی زمین به آسانی تغییر نمی کند. پس مناطقی که سابقه سیل زدگی دارند، باز هم در زمان بارش سیل هایی به همان شدت را تجربه خواهند کرد. به این معنی طبیعت خود در چنین مناطقی هشدار ها و اخطار های لازم را داده است و با توجه به امکان پیش بینی بارندگی می توان قبل از وقوع سیل مناطق خطرناک را تخلیه کرد.

اینکه در مسیل ها ساخت و ساز داشته ایم، یا کنار رود ها خانه ساخته ایم و یا در آب و هوای بارانی ماشینمان را بر بستر رودخانه پارک کرده ایم و متضرر می شویم، تقصیر طبیعت نیست! متاسفانه چون در کشور ما ارتباط خوبی با طبیعت وجود ندارد و ما به زبان طبیعت آشنا نیستیم با بی توجهی آسیب می بینیم و عوارضی برایمان به وجود می آید. درحالیکه بارش ها و حتی همین بارش های نابهنگام باید به عنوان فرصتی تلقی شود و به شکل مزیت مورد بهره برداری قرار بگیرد، نه این که عاملی ناهنجار در آب و هوای کشور معرفی شود.

دانشی که در حوزه اقلیم در کشور ما وجود دارد توسط ایرانیان تولید نشده است. از این رو فهم اقلیمی و بومی ما از این دانش اندک است. کسانی در مناطق دیگری کارهای علمی انجام داده اند و ما از نتایج آن تحلیل ها بهره می بریم. درحالیکه جغرافیای ایران، دانشی متفاوت است و نگاهی دیگر و فهمی دیگر از اقلیم و ریاضیاتی دیگر می طلبد.

در مورد ایران باید به اقلیم بومی و اقلیم مردمی یا اقلیم عوام روی آورد. به طور مثال در کشاورزی سنتی ایران، آبیاری و یا بارش ها با دوره های چهل روزه سنجیده می شد و از عبارت هایی مثل بیست روز بعد از چله یا قبل از چله یا 75 روز بعد از عید استفاده می شد. این مسائل یافته هایی اقلیمی است که با تجربه سال ها زیست در آن مناطق توسط مردم بومی کسب شده بود و کشاورزان و روستاییان با آن الگو متوجه واکنش های طبیعت بودند. علم اقلیم مردمی یا اقلیم بومی پشتوانه ای از تجارب ارزشمند دارد ولی به بازخوانی این دانش بومی و بهره برداری از آن پرداخته نمی شود.

هواشناسی در ایران با میانگین ها کار می کند درحالیکه این شیوه پاسخ درستی به ما نمی دهد. میانگین گرفتن مربوط به سیستم های اقلیمی منظم و پیش بینی پذیر چون اروپا است. ولی در کشور ما چنین تحلیل هایی به کار نمی آید. چون این شیوه راهکار های درستی ارائه نمی دهد.

در نهایت باید تاکید کرد که هر زمان از آسمان بارانی بارید، غنیمت است. کشور ما با تجربه کم آبی باید همیشه این آمادگی را داشته باشد تا بتواند در هر فصل سال از نزولات آسمانی استفاده کند.